Уладам прапанавалі ўключыць «друкарскі станок»

Рэцэпты высокадынамічнага эканамічнага росту прапанавалі супрацоўнікі Інстытута эканомікі НАН РБ.

Ва ўмовах глабальнага крызісу цяжка разлічваць на той аб'ём прытоку фінансавых рэсурсаў звонку, які быў дасягнуты ў папярэднія гады. Значных паступленняў валюты ад прыватызацыі таксама не чакаецца. Таму, як піша газета «Беларусы і рынак», можна чакаць, што пастаўленую прэзідэнтам задачу дасягнення высокіх паказчыкаў эканамічнага развіцця ў 2010 годзе бюракратыя паспрабуе хоць бы часткова і на кароткі час вырашыць за кошт уключэння «друкарскага станка», то бок інфляцыі.

Да такога сцэнару развіцця беларускай эканомікі падштурхоўваюць і некаторыя беларускія навукоўцы.

У канцы 2009 года акадэмік П. Г. Нікіценка, дырэктар Інстытута эканомікі НАН і вядучы навуковы супрацоўнік гэтага інстытута С. І. Пуплікаў змясцілі ў Інтэрнэце матэрыял з сенсацыйнай назвай «Інстытут эканомікі НАН Беларусі распрацаваў метадалогію забеспячэння штогадовага росту ВУП у Беларусі на 10-15% на працягу бліжэйшых 10 гадоў» (апублікавана на сайце ekonomika.by). У дадзенай публікацыі яны прапанавалі «метадалогію фінансавага забеспячэння высокадынамічнага эканамічнага росту».

«Цэнтральная ідэя распрацаванай метадалогіі, - тлумачаць аўтары, - заключаецца ў стварэнні ў Беларусі Нацыянальнага іпатэчнага банка (НІБ), статутны фонд якога будзе забяспечаны элементамі нацыянальнага багацця ў памеры 35 млрд. USD».

Ідэя выкладзеная ўсяго некалькімі прапановамі, але затое пару старонак займае апісанне, на рашэнне якіх праблем будуць скіраваныя крэдыты банка.

Такім чынам, на першым этапе фармуецца мінімальны статутны фонд НІБ у памеры 35 млрд. USD (намінаваны ў беларускіх рублях), які «будзе забяспечаны ацэненымі элементамі нацыянальнага багацця, што аформлены рознымі відамі каштоўных папер».

У Інстытуце эканомікі ўжо распрацаваны механізм «звязанай эмісіі». Папярэдне элементы нацыянальнага багацця (зямля, прадпрыемствы і г. д.) атрымліваюць грашовую ацэнку і затым становяцца «аб'ектыўнай асновай для фармавання статутнага фонду». Вось і ўсё апісанне першага этапу.

Атрымаць дакладнае ўяўленне аб механізмах рэалізацыі прапанаванай «метадалогіі» цяжка, паколькі ні ў сучасных падручніках, ні ў спецыяльнай літаратуры (не кажучы ўжо пра нормы права) няма аперацыйных вызначэнняў такіх паняццяў, як «аб'ектыўная аснова статутнага фонду», «забеспячэнне крэдытнай эмісіі нацыянальным багаццем» і іншых падобных выразаў.

На першым этапе пасівы дзяржаўнага НІБ, то бок крыніцы сродкаў, з якіх банк выдае крэдыты, складаюцца толькі з уласнага капіталу банка, то бок з кошту перададзеных у яго распараджэнне аб'ектаў нацыянальнага багацця.

На гэтую велічыню выпускаюцца акцыі (аблігацыі), якія перадаюцца Нацыянальнаму банку як заклад, пад які апошні крэдытуе НІБ на 35 млрд. USD. На гэтую суму ўзрастае чысты ўнутраны крэдыт эканомікі. Папросту кажучы, будзе ўключаны «друкарскі станок», які і вырабіць пазначаную суму.

Магчыма, схема фармавання статутнага фонду НІБ можа быць крыху іншай, але ў любым выпадку яна рэалізуецца за кошт уключэння «друкарскага станка».

Гэта адназначна вынікае і з выказанага намеру аўтараў адначасова вырашыць яшчэ адну задачу - павялічыць каэфіцыент манетызацыі эканомікі (то бок адносінаў грашовай масы да ВУП) да 100%.

Аўтары «Метадалогіі...» не пазначаюць, які паказчык грашовай масы яны маюць на ўвазе. Адсюль вынікае, што фармаванне статутнага фонду НІБ азначае павелічэнне грашовай масы не менш чым у тры разы цягам некалькіх месяцаў!

А праблемы застаюцца

Досвед крэдытна-грашовай палітыкі ў Беларусі ў апошнім дзесяцігоддзі мінулага стагоддзя прывёў да высновы, ужо шмат разоў зробленай эканамічнай тэорыяй на досведзе іншых краін: спроба папоўніць недахоп грошай, выкліканы інфляцыяй, за кошт паскарэння грашовай эмісіі прыводзіць да яшчэ большай іх нястачы, да яшчэ большай раскрутцы інфляцыі.

Чым больш інтэнсіўна прырастала грашовая маса, тым меншым быў рост яе рэальнай пакупніцкай здольнасці. А ў гады найбольш высокага росту грашовай масы (1998-1999 гг.) яе рэальная пакупніцкая здольнасць увогуле падала. Каэфіцыент манетызацыі да 2000 года яшчэ больш знізіўся.

Павелічэнне грашовай масы (з канца 1996 г.), якое паскараецца, было адным з фактараў пачатку эканамічнага росту. У адпаведнасці з манетарнай тэорыяй рост цэн на гатовую прадукцыю фірмаў адбываецца раней, чым растуць цэны на фактары вытворчасці, у прыватнасці на працоўную сілу. Таму ў кароткім перыядзе часу расце і прапанова. Затым попыт спыняецца на пэўным узроўні, а цэны на рэсурсы працягваюць расці, выклікаючы далейшы рост цэн. Попыт падае, і сістэма ўсталёўваецца ў новым пункце раўнавагі, з больш высокімі цэнамі, але з першапачатковым аб'ёмам вытворчасці (грошы ў адносінах да рэальнага сектара разглядаюцца манетарыстамі як нейтральныя толькі ў доўгатэрміновай перспектыве).

У Беларусі высокія тэмпы росту ў 1997-1998 гг. у наступныя 3 гады знізіліся ў 2-3 разы, але рост аб'ёмаў вытворчасці не спыніўся ў сілу дзеяння іншых фактараў.

Уключэнне «друкарскага станка» толькі на кароткі перыяд часу можа зрушыць крывую попыту уверх. Затым попыт (а за ім і вытворчасць) зноў падае на зыходны ўзровень, але пры высокім узроўні цэн.

Аднак гэты часовы ўздых абыходзіцца дорага. Прадпрыемствы ў перыяд інфляцыі губляюць абаротныя сродкі, а бедныя становяцца яшчэ больш бедным. У гэты перыяд у краіну не ідуць замежныя інвестыцыі.