Сусветны банк: Беларусы плоцяць вельмі высокую цану за сельскую гаспадарку

Эксперты Сусветнага банка адзначаюць, што бюджэтная падтрымка сельскай гаспадаркі ў Беларусі значна вышэйшая, чым у шмат якіх іншых краінах.

Беларускі ўрад не скупіцца на фінансавую падтрымку сельскай гаспадаркі. Аднак бурныя ўліванні ў гэтую галіну абыходзяцца для краіны і яе падаткаплацельшчыкаў занадта дорага, лічаць эксперты.

На падтрымку аграпрамысловага комплексу ў 2005-2009 гадах у рамках рэалізацыі праграмы адраджэння і развіцця вёскі было накіравана больш за 21 трлн. рублёў, паведаміў намеснік прэм'ер-міністра Іван Бамбіза 16 лютага на паседжанні прэзідыума Савета Міністраў. Гаворка ідзе пра прамыя і ўскосныя субсідыі і датацыі сельскай гаспадарцы.

«У 2009 годзе з бюджэтаў усіх узроўняў было накіравана 4,6 трлн. рублёў, або 212 даляраў на адзін гектар, што вышэй за ўзровень 2008 года на 30%», - цытуе чыноўніка Беларускія навіны.

У той жа час, прызнае Бамбіза, вынікі працы сельгасарганізацый «не заўсёды былі адэкватныя дзяржаўнай дапамогі», паколькі планаваная эфектыўнасць сельгасвытворчасці так і не была дасягнута.

Больш катэгарычную ацэнку зрабілі эксперты Сусветнага банка (СБ), якія правялі даследаванне аб уплыве дзяржпадтрымкі на прадукцыйнасць і канкурэнтаздольнасць сельскай гаспадаркі Беларусі. Іх выснова несуцяшальная: беларускія падаткаплацельшчыкі і эканоміка краіны ў цэлым заплацілі занадта высокую цану за падвышэнне ўраджайнасці сельскагаспадарчых культур і нарошчванне аб'ёмаў выпуску прадукцыі.

«Нягледзячы на масіраванае ўліванне капіталу ў сельскую гаспадарку, прадукцыйнасць працы і прадукцыйнасць капіталу ў сельскагаспадарчым сектары раслі значна больш павольна, чым у астатніх сектарах эканомікі», - гаворыцца ў дакладзе Сусветнага банка.

Эксперты звяртаюць увагу на тое, што значная частка дзяржпадтрымкі ў Беларусі вылучаецца вытворцам малочнай прадукцыі. Амаль палова паставак накіроўваецца на экспарт. Такая сітуацыя прыводзіць да таго, што за кошт сродкаў, якія выдзяляюцца, фактычна субсідуецца экспарт. Пры гэтым у пэўнай ступені беларускія падаткаплацельшчыкі аплочваюць з сваёй кішэні выдаткі замежных пакупнікоў нашай прадукцыі. У дадзеным выпадку, Расеі, куды пастаўляецца значная частка малочнай прадукцыі. Іншымі словамі, дзяржпадтрымку ў Беларусі атрымлівае сектар, які стварае нагрузку для астатняй часткі эканомікі.

Эксперты СБ адзначаюць, што адсутнічаюць доказы таго, што з 2003 года ў сельскай гаспадарцы Беларусі назіраўся агульны рост канкурэнтаздольнасці. Нягледзячы на тое, як раз на гэты перыяд прыпадае павелічэнне фінансавых уліванняў з боку дзяржавы. Пры гэтым бюджэтная падтрымка сельскай гаспадаркі істотна апярэджвала аб'ёмы валавой прадукцыі і сельскагаспадарчы ВУП.

На долю падтрымкі сельскай гаспадаркі прыпадае значная частка агульных дзяржаўных выдаткаў у Беларусі. Напрыклад, у 2005-2007 гадах выдаткі на сельскую гаспадарку, удзельная вага якіх складала 8-9% агульных выдаткаў дзяржбюджэту, перавышалі выдаткі на нацыянальную абарону і праваахоўную дзейнасць, разам узятыя. Гэта толькі крыху менш за выдаткі на ахову здароўя. На думку экспертаў, з улікам падатковых ільгот аб'ём бюджэтнай падтрымкі сельгасвытворцаў у Беларусі павялічыцца прыкладна на 26-35%.

Таксама вялікі памер бюджэтнай падтрымкі сельскай гаспадаркі. Паводле дадзеных СБ, у 2007 годзе такая дзяржаўная падтрымка сельскай гаспадаркі склала (у тым ліку падатковыя льготы) 5,4% нацыянальнага ВУП, 29% аб'ёму валавой прадукцыі сельскай гаспадаркі і 462% чыстага прыбытку. Пры гэтым, нават калі выключыць падатковыя льготы, гэтыя паказчыкі застануцца высокімі. Яны няўхільна ўзрастаюць на працягу дзеяння дзяржпраграмы адраджэння і развіцця вёскі на 2005-2010 гады.

Бюджэтная падтрымка сельскай гаспадаркі ў Беларусі значна вышэйшая за многія іншыя краіны (у адносінах да ВУП, сукупных выдаткаў бюджэту і агульнай плошчы сельгасугоддзяў). Напрыклад, выдаткі на сельскую гаспадарку з разліку на гектар сельгасугоддзяў у Беларусі істотна вышэй, чым у Расеі і Украіне, у іншых краінах з эканомікай, якая развіваецца (такіх як Мексіка і Турцыя), а таксама ў прамыслова развітых краінах, такіх як Аўстралія, Канада і Новая Зеландыя. У 2007 годзе паказчык па Беларусі ў памеры 226 долараў (па выніках 2009 года ён, нагадаем, знізіўся да 212 даляраў) на гектар перавышаў сярэдні паказчык па ЗША ў памеры 214 даляраў на гектар. Гэта прыкладна на 20% ніжэй, чым у 12 новых краін ЕЗ (272 даляры на гектар).

Аналізуючы цяперашні механізм размеркавання дзяржаўных субсідый, эксперты адзначаюць, што сельская гаспадарка ў Беларусі можа прыйсці да такога стану, калі ў ім будзе вялікая колькасць у высокай ступені неэфектыўных гаспадарак, якія могуць выжываць толькі за кошт дзяржпадтрымкі.

Паводле вынікаў 2009 года рэнтабельнасць сельгасвытворчасці знізілася да 14,2% супраць 18,7% у 2008-м. Пры гэтым задача, паводле віцэ-прэм'ера Бамбізы, стаяла давесці ўзровень рэнтабельнасці да 22-25%. Знізіўся таксама чысты прыбытак прадпрыемстваў сельскай гаспадаркі. Ён склаў 1,4 трлн. рублёў, або 86% да ўзроўню 2008 года.

Варта адзначыць, што сельская гаспадарка, маючы высокі ўзровень субсідый, з'яўляецца адным з асноўных даўжнікоў: на арганізацыі гэтай галіны па выніках мінулага года прыпадае больш за 30% усёй пратэрмінаванай крэдыторскай запазычанасці. Больш толькі ў прамысловасці.