«Нафтавы шок» будзе аплочаны шэраговымі беларусамі

Прычым беларусы аплочваюць нават не выхад з крызісу, а выдаткі неэфектыўнай сістэмы.

Прэм'ер-міністр Сяргей Сідорскі і кіраўнік Нацыянальнага банка Пётр Пракаповіч накіравалі Міжнароднаму валютнаму фонду ліст аб намерах, які змяшчае ўдакладненне абавязацельстваў Менска перад МВФ, прынятых ім раней пры падпісанні пагаднення аб атрыманні крэдыту stand-by, і характарыстыку эканамічнай палітыкі беларускіх уладаў на 2010 год. У лісце пазначана, што страты беларускага бюджэту, звязаныя са змяненнем цаны на расейскую нафту, складуць каля 5,9 трлн беларускіх рублёў ці $2 млрд. Іх плануецца кампенсаваць за кошт «павелічэння эфектыўнасці нафтавага сектара», што разумее адмену субсідавання гэтай галіны і павышэнне коштаў на нафтапрадукты. Беларускія ўлады таксама плануюць падвысіць акцызы на алкаголь і тытунь, абмежаваць рост заробкаў і пенсій. Сітуацыю пракаментаваў 6 красавіка для ИА REGNUM Новости галоўны рэдактар часопіса «Новая эканоміка» (Беларусь) Сяргей Шыпценка:

- Апублікаваны прэсай змест так званага «ліста аб намерах», які паступіў ад беларускіх уладаў у адрас кіраўніцтва МВФ, не можа не выклікаць пытанняў. Сапраўды, з аднаго боку, афіцыйны Менск імкнецца пазіцыянаваць сябе як добрасумленнага выканаўцу праграмы stand-by і спадзяецца на чарговыя траншы крэдытаў, з другога - запэўнівае абывацеляў у непахіснасці курсу на павышэнне іх даходаў, абяцаючы давесці сярэднюю заработную плату па рэспубліцы да 500 даляраў да канца снежня.

Як вынікае з тэксту ліста, беларускія ўлады ацэньваюць «нафтавы шок» ад змены ўмоў пастаўкі расейскай нафты ў рэспубліку ў 2 мільярды даляраў (5,9 трыльёна беларускіх рублёў). І, зразумела, узнікае пытанне: калі Беларусь яшчэ не дасягнула дна крызісу, калі спад па цэлых галінах нават не спынены, а наперадзе пасяўная/уборачная і шмат іншых важных артыкулаў выдаткаў, то як будзе рэалізавана заява аб славутых «500 далярах»? Лепш за ўсё на гэтае пытанне, відаць, адкажуць не столькі эксперты-эканамісты, колькі «ідэолагі»-прапагандысты. Бо на падставе той інфармацыі, якая апублікаваная ўладамі, рашуча немагчыма пабачыць рэалізацыю абяцання па сярэдняй зарплаце ў кантэксце мер, што прадпрымае ўрад. Магчыма, ёсць нейкі таемны план маштабнай прыватызацыі або сакрэтныя дамоўленасці, змацаваныя гербавай пячаткай і подпісам кіраўніка рэспублікі... Але на тое яны і сакрэты, каб пра іх ведалі нямногія.

Дарэчы, маштабная прыватызацыя - гэта рэалістычны сцэнар, найбольш эфектыўны. Але прадаць завод ці партыю ўзбраенняў можна толькі адзін раз. Тое, што сур'ёзныя інвестыцыі не спяшаюцца ў Беларусь - факт. І сістэмна вырашаць праблему інвестыцыйнай прывабнасці, відаць, у вышэйшым кіраўніцтве рэспублікі мала хто збіраецца. Інакш даўно адбыўся б і фондавы рынак, і аўкцыёны праходзілі б пры продажы такіх прадпрыемстваў, як менскі мотавелазавод ці менскі гадзіннікавы завод, і многае іншае, чаго мы не назіраем.

Безумоўна, «нафтавы шок» ляжа на плечы шэраговага спажыўца і будзе кампенсаваны з яго кішэні. У якой ступені - пытанне важнае, але другаснае. Відавочна тое, што дзяржвыдаткі вялікія і спробы іх істотна мінімізаваць не даюць належнага эфекту.

Беларусы практычна не адчулі вылучэння Расеяй 6,3 млн тон «бяспошліннай» нафты на патрэбы ўнутранага рынку Беларусі. Бензін не таннее - толькі даражэе. Хаця, па логіцы, яго цана павінна была істотна знізіцца. І мы выдатна ведаем, як цэны на нафтапрадукты ўплываюць на рост коштаў у цэлым.

Нам кажуць, што нафтаперапрацоўка балансуе на мяжы рэнтабельнасці і г.д. Але ж гэта як паглядзець. Калі больш за палову кошту літра бензіну складаюць акцызы, то стратным можа быць і продаж нафтапрадуктаў з нафты, набытай за сімвалічны, невялікі кошт. Такім чынам, можна чакаць, што «нафтавы шок» будзе аплочаны беларускімі аўтамабілістамі. Але не толькі імі.

Як вынікае са зместу ліста, плануецца павысіць стаўкі акцызаў на тытунёвыя вырабы, алькаголь, адлічэнні ў інавацыйныя фонды, а таксама зменшыць выдаткі ў «нафтавым сектары» і павысіць падаткі ў «сыравінным сектары». Нельга сказаць, што замежных спадароў падманваюць - многае даўно зроблена. Алкагольныя і тытунёвыя вырабы даражэлі неаднаразова, даражэлі газ, электраэнергія, паслугі камунальнага транспарту і ЖКГ у цэлым. Ужо «абнулілі» экспартныя пошліны на нафтапрадукты - дапамагло мала. Дакладней, зусім не выправіла становішча, што было чакана. Скарачэнне закупак нафты для НПЗ - дзейсны варыянт, яго прайшлі ў пачатку года. Сутыкнуліся з падзеннем прыбыткаў у бюджэт ад продажу нафтапрадуктаў. Праўда, і выдаткі скараціліся. Логіка простая: менш трацім - менш рызыкуем, менш губляем.

Некаторыя лічаць, што шэраговыя беларусы аплачваюць не выхад з крызісу, не рэформы, а імітацыю рэформаў, выдаткі, што зварачвацца ў «позу зародак», неэфектыўнай сістэмы. Такіх назіральнікаў не пераконваюць лічбы Белстата пра рост ВУП і клятвенныя запэўненні вышэйшых дзяржчыноўнікаў нарасціць праславуты ВУП на тыя ж славутыя 13%. Апазіцыйныя эксперты прадракаюць працяг падзення «зайца» (дакладней - мэтанакіраванае зніжэнне яго курса), скарачэнне аб'ёмаў крэдытавання, рост знешняй і ўнутранай запазычанасці.

Так ці інакш, у 2010 г. кіраўніцтва Беларусі сутыкнулася з праблемай забеспячэння росту сярэдняга заробку да 500 даляраў ЗША ў эквіваленце (яшчэ пытанне, як лічыць эквівалент), неабходнасцю кампенсацыі «нафтавага шоку» і прыцягнення знешніх запазычанняў. Варта нагадаць, што з аналізу праектаў рэспубліканскага бюджэту, якія прасачыліся ў прэсу, зусім не вынікае вышэйназваная сума сярэдняй зарплаты - нават да канца снежня перадвыбарчага года. Магчыма, сярэднестатыстычны ўрач/настаўнік хутчэй атрымае «пяцьсот баксаў у эквіваленце», калі кожны чыноўнік будзе атрымліваць ужо з траўня роўна столькі ж і ні цэнтам больш.