«Независимая газета»: Менск мяркуе, як падмануць саюзніка

Чарговыя вынікі знешнеэканамічнай дзейнасці Беларусі выявілі сур'ёзную пагрозу эканамічнаму развіццю краіны.

Гарант валютнай стабільнасці - знешнегандлёвае сальда гандлю таварамі знізілася амаль у 20 разоў. Эканамічныя эксперты бачаць прычыны гэтага ў тым, што Расея раней спыніла кантрабанду беларускіх нафтапрадуктаў у Еўропу. Палітолагі сцвярджаюць, што Масква працягвае трымаць Менск на энергетычным кручку, піша "Независимая газета".

Тэма пагрозы, якая зыходзіць ад балансу знешняга гандлю, была неактуальная ўсё першае паўгоддзе. Чыноўнікі задаволена канстатавалі, што Беларусь экспартуе значна больш тавараў, чым купляе сама, а значыць, аб'ёмы валюты, якая паступае ў краіну, гарантуюць фінансавую стабільнасць. Нават строгія недзяржаўныя эксперты пагаджаліся з тым, што пры станоўчым знешнегандлёвым сальда Беларусь зможа не дапусціць дэвальвацыі нацыянальнай валюты, пра што «НГ» пісала раней.

Трывогу ў эканамічным асяроддзі пасеялі свежыя дадзеныя Белстата аб знешнім гандлі ў ліпені. З іх вынікае, што ў ліпені Беларусь зарабіла на экспарце ўсяго толькі 23 млн. даляраў супраць 430 млн. дал. у чэрвені. Паводле дадзеных статыстычнага ведамства, амаль на 270 млн. даляраў у ліпені знізіўся экспарт, у той час як імпарт вырас на 140 млн. дал. Агульнае знешнеэканамічнае сальда за студзень-ліпень пакуль застаецца станоўчым - 2 млрд. дал. Гэта добры вынік, паколькі ў гэты ж час у мінулым годзе яно было мінусовым і складала 3,4 млн. дал, аднак ліпеньскую тэндэнцыю мясцовыя эканамісты лічаць трывожнай. «Станоўчы экспарт будзе развальвацца», - прагназуе беларускі эканамічны эксперт Леанід Заіка. «Спроба зарабіць на экспарце растваральнікаў прывяла да жорсткай рэакцыі Расеі, і цяпер мы бачым імгненнае разбурэнне станоўчага экспарту», - кажа ён пра прычыны такога рэзкага падзення. Эксперт, праўда, адзначае і сістэмныя памылкі ў эканамічнай палітыцы, якія вядуць да змены балансу ва ўнутраным гандлі. «Растуць заробкі, дапамогі і пенсіі, адпаведна павялічваюцца попыт і імпарт, але за гэтым ростам заробкаў не паспяваюць іншыя паказчыкі. ВУП Беларусі вырас на 3%, а зарплаты ў даляравым эквіваленце прыкладна на 30%», - кажа ён.

У той жа час імклівая дынаміка падзення аб'ёмаў экспарту, на думку большасці экспертаў, гэта вынік намаганняў Расеі, якая закрыла Беларусі магчымасць кантрабанднай пастаўкі ў Еўропу растваральнікаў і змазачных матэрыялаў з расейскай нафты без выплаты экспартнай пошліны ў бюджэт гэтай краіны - у парушэнне наяўных пагадненняў. Нагадаем, што скандальнае выкрыццё адбылося вясной. Вынікам праведзенага расейскім бокам расследавання стала спыненне паставак сыравіны для вырабу растваральнікаў. Зніжэнне аб'ёмаў экспарту выявілася ўжо ў чэрвені, аднак было не такім прыкметным.

З гэтай сітуацыі ёсць некалькі выхадаў. Калі нічога не рабіць на дзяржаўным узроўні, то да канца года сальда знешняга гандлю стане адмоўным, узрослыя пад выбары даходы беларусаў створаць ціск на валютны рынак, а перад краінай зноў паўстане неабходнасць дэвальваваць сваю нацыянальную валюту. Другім варыянтам маглі стаць рынкавыя рэформы, якія ўключаюць у сябе прыватызацыю і, як вынік, павелічэнне валютных паступленняў як ад прыватызацыі, так і ад прадпрыемстваў, якія павысілі сваю эфектыўнасць у выніку змены ўласніка. Праўда, эксперты сумняюцца, што ўлады краіны спыняцца на гэтым варыянце. На думку эксперта энергетычнага рынка Таццяны Манёнак, «Беларусь будзе шукаць іншыя варыянты і магчымасці. Пакуль існуе магчымасць бяспошліннай пастаўкі нафты і нафтапрадуктаў, патрэбен пошук іншых схем».

Цікава, што ў гэты ж час заклапочанасць у сувязі з ростам паставак беларускіх нафтапрадуктаў паўстала і ва Украіне. Там заўважылі, што ў гэтым годзе з Беларусі паступіла на 83% больш дызпаліва, чым у мінулым. Эксперты і журналісты высветлілі, што рост забяспечыла кампанія «Трайпл», якая належыць блізкаму да Аляксандра Лукашэнкі беларускаму алігарху Юрыю Чыжу. Спецыялісты адзначаюць, што ўзраслі пастаўкі біядызельнага паліва, якое вырабляецца на аснове расейскага нізкасярністага дызпаліва, якое пастаўляецца ў Беларусь без выплаты расейскай экспартнай пошліны. Затым яно адпраўляецца ва Украіну таксама бяспошлінна - на гэты прадукт пошліны не распаўсюджваюцца.

Вясёлкавыя перспектывы падмануць ў чарговы раз Расею азмрочваюць толькі нагадванні палітолагаў аб тым, што ўсходняя суседка ўсё гэта бачыць і разумее і калі пакуль вырашае праблему ціха і, можна сказаць, кулуарна, то толькі таму, што пакуль ёй не з рукі гэтым займацца. У той жа час Масква не збіраецца здымаць Лукашэнку з энергетычнага кручка. Залежнасць будзе пастаяннай, і разлічвацца за датацыі прыйдзецца ў лепшым выпадку - уласнасцю, у горшым - асабістай уладай і незалежнасцю краіны.