Сяргей Міхалок: Уладам трэба як мага болей рабоў

Лідар гурта «Ляпіс Трубяцкі» распавёў, чаму не можа вярнуцца ў Беларусь.

Сяргей Міхалок даў музычнаму парталу Rolling Stone першае за апошні год інтэрв'ю, у якім параўнаў Пуціна з Лукашэнкам, патлумачыў, навошта кінуў піць, з якое прычыны б'ецца ў цягніках.

Ад Чырвонай Прэсні да Чырвонай брамы, адтуль - да плошчы трох вакзалаў: маршрут, на якім размеркаваліся ранішнія справы, Міхалок адольвае без адзінага падказу. У Маскве ён ужо амаль год, і за гэты час навучыўся арыентавацца ў цэнтры горада не горш за тубыльца. У родны Менск дарога яму пакуль забароненая. У кастрычніку 2011-га лідар «Ляпіса» даў інтэрв'ю, у якім раскрытыкаваў палітыку Лукашэнкі, абвінаваціўшы яго ў «генацыдзе беларускага народа». Пасля гэтага генпракурор краіны заявіў пра тое, што на Міхалка можа быць заведзеная крымінальная справа. Сяргей атрымаў позву з патрабаваннем з'явіцца да следчага, але на допыт так і не прыйшоў. З тога часу гасцюе ў Расеі. Апошні альбом «Трубяцкога» «Рабкор» - жорсткі антысістэмны палітычны маніфест, аналагаў якому ў сучасным рускамоўным року яшчэ не было, ды і ў 80-я такое сабе дазваляла хіба што «Гражданская оборона».

- Як вам жывецца ў Маскве пасля Менска?

- Я пакуль не звыкся, ды і, шчыра кажучы, наўрад здолею. Не адпавядаю ніводнай з умоў пражывання ў гэтым месце. Па-першае, тут трэба піць, а я не п'ю. Па-другое, трэба ўмець хадзіць у паркі і клубы, наведваць розныя свецкія імпрэзы, мець сваю гурму. А я гэта таксама не люблю.

- Ну, кудысьці ж Вы ходзіце?

- На трэнінгі ў боксе. У цырульню, галаву пагаліць. У мяне побач з домам вельмі танна стрыгуць ці то ўзбекі, ці то таджыкі. Нават свой майстар з'явіўся. Калі сядаю ў крэсла, ён задае мне адныя і тыя ж пытанні: «Як праца?» і «Дзе будзеш на Новы год?», нават улетку. Увогуле, у Маскве ў мяне вельмі вузкае кола стасункаў. Мой трэнер, мой цырульнік, і даслоўна некалькі знаёмых музыкаў і мастакоў. Ёсць шмат людзей, якія мне сімпатычныя, і з якімі я, магчыма, хацеў бы падтрымліваць сувязь, але... я не п'ю! (Смяецца)

- Паслухайце, у вас на афіцыйным сайце вісела заява аб тым, што кастрычніцкія канцэрты ў Калузе і Туле скасаваныя з прычыны запою. Выяўляецца, гэта быў жарт?

- Не зусім. У нас у гурце розныя хлопцы: ёсць тыя, хто не п'е ніколі, ёсць, такія як я, былыя алкаголікі, якія раз у паўгода, але ўсё-такі могуць пакаўзнуцца, а ёсць і такія, хто жлукціць стала, хоць і не мае небяспекі для грамадства. У кастрычніку частка з нас, у тым ліку і я, рынула ў калектыўнае п’янства і ператварылася ў музыкаў з фільма «Андэграўнд» Кустурыцы. Такое вельмі рэдка, але здараецца. Наогул я не пільнуюся, як шмат хто думае, схэ-філасофіі, і не з'яўляюся прапагандыстам здаровага ладу жыцця. Мне наогул не падабаецца ўпартасць у чым бы там ні было, яна заўсёды тхне пазёрствам і крывадушнасцю. Ведаеш, калі ў чалавека пытаюцца: «Якія ў вас заганы?», а ён адказвае: «я - працаголік», або «я вельмі моцна давяраю людзям». А не адказвае, напрыклад, «я - баязлівец», або «куляю ўвесь час». Так што калі я кажу, што не п'ю - гэта проста значыць, што мне, як былому алкаголіку, нельга. Гэта можа дрэнна скончыцца.

- А калі вы перасталі быць алкаголікам?

- Гадоў пяць таму.

- З якой прычыны?

- З прычыны таго, што гэта стала сур'ёзнай праблемай. Калі б я далей піў, я б сканаў. Я п'ю з надрывам, з бойкамі і панажоўшчынай, для мяне гэта нейкі містычны момант поўнага спусташэння. У часы запояў я апынаўся на самым дне, як у Горкага, у нейкіх страшных клааках. З траўмамі, ледзь сумяшчальнымі з жыццём. Вось у нейкі момант я проста выбраў не канаць. Пяць гадоў вёў адасоблены лад жыцця, займаўся спортам. У выніку цалкам ачысціўся і змяніў кола стасункаў. Стаў сябраваць збольшага са спартоўцамі, зноў пачаў бавіць час са сваімі роднымі.

- А чаму выбралі менавіта бокс?

- Я думаў, што калі сублімую п'яную агрэсію ў маханне рукамі ў зале, то ў звычайным жыцці яна не будзе выяўляцца. Так, дарэчы, і адбылося - я цяпер значна спакайнейшы. Яшчэ бокс - выдатны спосаб падтрымліваць форму. Мне больш падабаюцца нават не спарынгі, а кросы, праца з мяшком, праца ў лапах, скачкі са скакалкамі - гэта значыць, увесь комплекс. Для мяне гэта фізкультурна-аздараўленчы бокс, я яго так называю. Гэта не дысцыпліна, якую я збіраюся ўжываць у жыцці. Хоць заўважыў такую ​​рэч: чым чалавек больш умее, тым ён радзей імкнецца зрэалізаваць уменні на практыцы. Большасць сур'ёзных байцоў практычна ніколі не б'юцца ў жыцці. Па-першае, яны выпраменьваюць такую ​​ўпэўненасць, што да іх, як правіла, не чэпяцца. Па-другое, яны разумеюць, што са сваімі ўменнямі могуць спаборніка і забіць. Па-трэцяе, самі становяцца больш асцярожнымі. Таму што гледзячы ў зале на непрыкметных хлопцаў, якія з аднаго штурхаля могуць пакласці кожнага, ты разумееш, што на вуліцы можаш проста не ідэнтыфікаваць спаборніка як небяспечнага. Я таксама цяпер імкнуся адыходзіць ад канфліктаў, хоць раней быў вельмі раздражняльным, уважаў за свой абавязак адразу даць у лыч. Але за апошнія пяць гадоў біўся ўсяго пару разоў.

- Цікава, з якіх нагод?

- Асноўныя месцы сутычак - цягнікі. Шмат п'яных гопнікаў едзе, і падзецца ад яе ты нікуды не можаш - замкнёная прастора. Так што калі ў купэ плішчыцца нейкае пазаддзе, у якое ўсяліўся нячысцік, то даводзіцца яго супакойваць. Ну, каб не трапіў у міліцыю, не выкуліўся дзе-небудзь, дадому даехаў. Я для такіх людзей з'яўляюся Бадхісатвам, анёлам-ахоўнікам. У гэтым сэнсе мне падабаецца кодэкс японскіх самураяў, паводле якога калі ты забіваеш спаборніка - ты робіш яму гонар, дапамагаючы пазбавіцца ад злых духаў.

- У творчасці вы таксама за апошнія гады змяніліся да непазнавальнасці. Калі параўнаць першыя кліпы «Ляпіса» і цяперашнія - два абсалютна розныя гурты.

- Я б сказаў, што мы проста вярнуліся да каранёў. Таму што «Трубяцкі» расце з менскага андэграўнду пачатку 90-х. Мы былі альтэрнатыўнай групай, выступалі на панк-фэстах разам з «Комитетом охраны тепла», «Автоматическими удовлетворителями». Вось гэта было нашае, а не тое, з чым мы пасля сталі вядомымі.

- А запісы таго часу засталіся?

- Мы не запісваліся прынцыпова, і гэтым як раз славіліся. Канцэпцыя гурта была такой: ніякага стабільнага складу, ніякага пэўнага стылю, песні прыдумляліся проста перад канцэртам - гэта значыць, гэткі панк-тэатр. Збіраліся за тры дні да выступу, я залучаў усіх сваіх сябрукоў-латруг, якія ў той момант былі побач, і якія ўмелі хоць на чымсьці граць. Так і выходзілі на сцэну, да пятнаццаці чалавек часам. Пры гэтым «Ляпіс» - толькі адзін з нашых праектаў, мы ўважалі яго за самы несур'ёзны, гэткія кепікі з папсы. Была яшчэ цяжкая група «Металлический валежник», гамафобскі калектыў пад назвай «Голубые петухи», і яны як раз былі супэрканцэптуальнымі. Я ніколі не думаў, што менавіта «Трубяцкі» будзе існаваць як прафесійны калектыў, а тое, што я спяваю ў ім, можна будзе пашыраць. Здавалася, што гэта песні-аднадзёнкі, показкі. Нельга ж увесь час распавядаць адную й тую ж показку. Дагэтуль мяркую, што песню «Ау» больш за тры разы разумны чалавек слухаць не стане. Таму калі мы запісалі першы альбом і сталі знакамітымі, для мяне гэта было шокам. Масква, кантракт з фірмай «Союз»... Праўда, я хутка зразумеў, што з нас тупа робяць новых поп-зорак.

- Чаму тады так доўга гулялі ў іх? Былі нейкія жорсткія ўмовы кантракту?

- Ціск не абавязкова прапісваецца ў кантракце. Мы хацелі іншы гук, іншую кампіляцыю, больш панку ўводзіць, жорсткіх гітар, але паважныя людзі населі нам на вушы: пачакайце, маўляў, трэба выпусціць хоць бы два альбомы, на іх усё павінна быць гладка, вы павінны трапіць на радыё, на тэлік, а ўжо потым будзеце тварыць усё што хочаце. І мы здуру пайшлі на кампраміс, які прычыніўся да таго, што нашымі сябрамі сталі аб'екты нашых жа кпінаў. Да таго ж, мы ўжо тады шмат кулялі, і не маглі сфакусавацца на супраціве. Калі я кінуў жлукціць і азірнуўся, я адразу неяк ачмурэў. Да гэтага маё светаадчуванне грунтавалася на тым, каб ні на што не рэагаваць, да ўсяго ставіцца цынічна, рагатаць і пагарджаць палітыкай. Поўнае адмаўленне якога-небудзь уплыву асобы на гістарычную хаду падзей. А тут я раптам упершыню ўбачыў, што напраўду адбываецца вакол. Пакуль я і тысячы маіх аднагодкаў так рэагавалі на жыццё, гопнікі праткнуліся ўгару па нашых кволых спінах. Акрамя таго, яшчэ і ўвесь рускамоўны рок-н-рол ператварыўся ў нейкае млявае бурчанне гітар з мудрагелістымі тэкстамі для буржуа. Пасля гэтага стала зразумела, што трэба мяшацца, спрабаваць неяк сябе абараняць. Мы скасавалі ўсе кантракты, цяпер нікому не належым. Прынялі пастанову, што проста абавязаныя запісаць такія альбомы, як «Культпрасвет» або «Рабкор» - выразныя, якія не патрабуюць ніякіх тлумачэнняў, дзе мы ў лоб кажам, на чыім мы баку.

- Вы, дарэчы, у курсе, што ўважаецеся цяпер ледзь не за галоўны «лявацкі» гурт, а на вашых канцэртах поўна «антыфа»?

- Я маніторынгам аўдыторыі не займаюся. Але перыядычна мне задаюць іншае пытанне: «А чаму ў вас у зале столькі «правых»?». Так што прысутнічаюць, мабыць, усе. І мяне гэта натхняе. Я, напэўна, і хацеў бы, каб «Ляпіс» слухалі, галоўным чынам, маладыя і порсткія, якія цікавяцца сучасным жыццём, мастацтвам, палітыкай, і не важна якіх поглядаў - важна, каб людзі разумелі, наколькі страшнае паняцце «сістэма». Тым больш свет мяняецца, ідэалагічныя надбудовы паступова сыходзяць на другі план. У моладзі цяпер збольшага нейкі эклектычны светапогляд. Я бачу вельмі мала людзей, якія засталіся з нейкімі канкрэтнымі экстрэмальнымі поглядамі - левымі ці правымі.

- А вашае асабістае палітычнае крэда - якое?

- Мяне, напэўна, можна назваць «леваком», інтэрнацыяналістам. Пры гэтым я не зацяты маргінал, заўсёды адкрыты да дыялогу. У мяне ёсць сябра з Беларусі, ён «ультраправы», грае ў паган-гурце, але мы з ім нармальна таварышуем. Калі чалавек не пераходзіць мяжы, не забівае нікога, я заўсёды знайду з ім агульную мову. Уласна, і ў нас у групе няма адзінства палітычных светапоглядаў. Ва ўсіх рознае стаўленне да расавых, нацыянальных і рэлігійных момантаў, да пытанняў уласнасці, да паняццяў «мяшчанства» і «абывацель». Часам гэтыя рэчы выклікаюць дастаткова сур'ёзныя спрэчкі, нават лаянку. Але ў гэтым і ёсць сэнс анарха-сіндыката - паважаць свабоду адзін аднаго. Мы, магчыма, мадэль ідэальнага грамадства, бо мы, перш за ўсё, кодла вольных людзей, сям'я, гатовая біцца адзін за аднаго. У некаторых рэчах у нас дзейнічае кодэкс, падобны да ​​якога-небудзь кодэкса «Анёлаў пекла». То бок, калі мы бачым, што кагосьці з нашых б'юць, мы спачатку запражэмся, дамо ворагу адпор, і толькі потым станем разбірацца, чыя праўда і віна. Ёсць асноўныя, культуралагічныя рэчы, якія нас лучаць: мы ўсе захапляемся Hives, Хантэрам Томпсанам, фільмам «Страх і нянавісць у Лас-Вэгасе», і гэта галоўнае.

- Вы згадалі аб нацыянальных і расавых момантах, і мне цікава даведацца, як у пабочнага назіральніка: жыццё ў Маскве спрыяе выхаванню талерантнасці?

- Я шмат чуў пра тое, што ў вас праблемы з прыхаднямі з розных паўднёвых рэспублік, сам пакуль у побыце з гэтым не сутыкаўся, але веру, што такое можа быць. Пакуль бачу толькі, што іх сапраўды шмат. Але панажоўшчынай гэтую праблему сапраўды не развязаць. Праблема ж у самой дзяржаве. Кожнай аўтарытарнай, з імпэрскімі амбіцыямі дзяржаве зручна мець як мага больш незацікаўленых рабоў. Не выпадкова знак расейскай улады - мядзведзь. Ён што ў прыродзе робіць? Грабе пад сябе, спіць ды жарэ. Нават калі яму патрэбныя ўсяго некалькі ягадзін, ён усё адно ўвесь куст разам з зямлёй вырве. Ці мёду яму закарцела - ён лезе на дрэва, цалкам яго зломіць, вавёрак і птушак пакіне без дома. Мёд не знойдзе, але пры гэтым бед наробіць. А самае галоўнае, яму ўвесь час мала месцы, яму патрэбныя новыя ўгоддзі, каб абыходзіць іх з самавітым выглядам. Там ужо балоты - наліха яны табе? Не, усё адно палезе. Вось у гэтай метафары існасць імпэрскай хваробы. Імпэрыя ж подаўна ўжо разкідалася, а яе спрабуюць паноў збудаваць з патрушчанай цэглы ды пабітых шыб. Нібыта да дома і падобна, але дзесьці вецер гуляе, дзесьці дах цячэ, у кагосьці пакоі вялікія, у некага зусім маленечкія, неўладкаваныя. І тыя, у каго неўладкаванасць, заўсёды з іх бягуць, гэта закон. Калі б узбекам добра жылося ва Узбекістане, яны б нікуды адтуль не з'язджалі. Але Пуціну ўсё гэта выгадна. Гэта спрэс імпэрскае: яму карціць сесці за вялікі стол, паглядзець згары на карту - о, колькі ж у мяне рабоў!

- Масква сяк-так выходзіць пратэставаць, а чаму нічога не адбываецца ў Менску? Людзі настолькі запалоханыя ці напраўду задаволеныя «стабільнасцю»?

- Ты хочаш занадта шмат і адразу. Да 19 снежня 2010-га года, калі Лукашэнка стаў прэзідэнтам у чацвёрты раз запар, большасць беларусаў наогул была абсалютна апалітычная. Цяпер адбываецца значна важнейшая рэч, чым вулічныя акцыі - рэвалюцыя ў свядомасці. Толькі апошнім часам я стаў бачыць мноства людзей, якія, хай не ахвочыя да дзеяння наўпрост, але ўжо сталі цікавіцца палітыкай, і як мінімум усведамляць, што пры цяперашнім рэжыме пачувацца паўнавартаснай асобай немагчыма. Рана ці позна гэта абавязкова ў нешта выльецца. Цяпер пакуль час для партызанскай вайны - прычыняць сур'ёзныя турботы сістэме, і пры гэтым не быць выяўленым. Магутнай імпэрыю нельга падолець у нейкім адной бітве. Калі мы ўсе, умоўна добрыя, збярэмся цяпер у чыстым полі, досыць двух танкаў і некалькіх палкоў АМАПу, каб наўскідалі нам як след, і папрактыкавацца на жывым мясе. Так што трэба ператрываць. Галоўнае, што сярод моладзі з'яўляецца ўсё больш і больш людзей з антысістэмным настроем. Іх значна складаней замбаваць, яны ўсё разумеюць. Гэта ўжо не нашае пакаленне апатычных цынікаў, якія весела кулялі, пасылалі ўсіх на сухі лес, радаваліся таму, што нас не чапаюць, а потым, калі пасівелі і пастарэлі, схапіліся за галаву: каб на вас ліха, а ўсіх жа ўходалі! Моладзь зусім іншая, яна ўвесь час нешта ладкуе, ва ўсе мяшаецца. Яшчэ пяць-сем гадоў - і такіх людзей стане большасць. Тады перамены наступяць самі сабой.

- У Беларусі, наколькі я разумею, вы да гэтага часу застаяцеся народнай групай. І пры гэтым зусім не можаце туды паехаць?

- Асабіста мне - нельга, я афіцыйна з'яўляюся «ворагам беларускай дзяржавы».

- Ёсць хоць нейкі шанц развязаць канфлікт памяркоўна?

- Мне складана адсюль казаць. Я ж нават на допыце не быў.

- Чаму, дарэчы, не прыйшлі? Можа, вас бы дапыталі – ды й адпусцілі.

- Калі б я прыйшоў - у мяне было б два варыянты: альбо шыцца ў дурні, казаць, што я быў п'яны, шалёны, мне нешта падсыпалі, і наогул я так не думаю, і тым самым прызнаць сябе баязліўцам і чмутом, альбо ўсё сказанае спраўдзіць, і тады мне давялося б даводзіць існаванне «генацыду», гэта значыць канкрэтна паказваць косткі сотняў забітых. Хоць, мабыць, адбылося б трэцяе - я б проста паслаў на сухі лес якога-небудзь опера, або ў пысу даў, і тады ўжо дакладна не выйшаў бы з кабінета. Калі я сутыкаюся з сістэмай - я губляюся. Не магу сядзець роўна і выразна і гутарыць з гэтымі людзьмі, як, напрыклад, Удальцоў размаўляе са следчымі. Не разумею, як ён гэта ўсё вытрымлівае, я не валодаю такой стрыманасцю. Для мяне вельмі важная асабістая свабода, і калі на мяне ціснуць - я ўмомант саслізгваю.

- Неяк Вы казалі, што фанаты «Ляпіса» ёсць нават сярод беларускіх чыноўнікаў найвышэйшага звяна. У іх няма магчымасці Вам неяк дапамагчы?

- Праблема ў тым, што існуе цар з неабмежаванай уладай. І калі ты становішся ягоным асабістым ворагам, то тут ужо ніхто нічога насуперак сказаць не можа. Сваім інтэрв'ю я ж прычыніў асабістую абразу. На мяне ж не адрэагаваў нейкі звычайны работнік пракуратуры - выступіў сам генпракурор. І мне адразу сказалі - гэта значыць, што быў загад згары. Гэта значыць, чалавек канкрэтна на свой рахунак прыняў. А як паказвае практыка, ён нічога не забывае. Мне, дарэчы, здаецца, што з Пуціным апошнім часам адбываецца тое ж самае, што з Лукашэнкам - яго сталі цікавіць толькі тыя справы, якія закранаюць яго асабіста. Вось калі б Pussy Riot праспявалі, дапусцім, «Единая Россия даняла», то нічога б не было. Але яны праспявалі «Пуцін даняў» - і той адразу адрэагаваў: гэта яны, нібыта, мне?

- Калі б Вам прапанавалі ўгоду: вы публічна перапрашаеце - і ўсё забыта, пагадзіліся б?

- Не. За што мне прасіць прабачэння? Я ніколі не нападаю першым, я толькі даю адпор. Да таго ж, укляпаўшыся ў бойку, уцякаць ужо нельга, застанешся баязліўцам да канца жыцця.

- У вас ёсць прагнозы на тэму таго, што будзе далей?

- Нават не думаю пра гэта. Я жыву цяпер, як цыган: вось сёння ёсць, што пажэрці, ёсць вогнішча - і добра. Магу толькі сказаць, што ў маім супрацьстаянні з дзяржавай ужо страцілі абое. З аднаго боку, улада, фактычна забараніўшы нам граць у Беларусі, узняла лішнюю хвалю гневу. Гэта неразумна з іхнага боку. Куды больш выгадна было б трымаць нас пры сабе, паказваць усім, як дзівакоў - глядзіце, маўляў, якія бываюць боўдзілы ў наколках. Замест гэтага яны зрабілі з фактычна блазнаў і дэбашыраў - супэргерояў. З іншага боку, я таксама страціў, бо хачу жыць са сваімі роднымі і блізкімі, на сваёй роднай зямлі, я не жаба-падарожніца, і дапраўды вельмі моцна люблю Менск.

- З расейскімі ўладамі праблем яшчэ няма?

- У мяне няма заручкі ў ФСБ, так што не валодаю інфармацыяй. Доўгі час у нас і ў Беларусі пыталіся: «Чаму «Ляпіс» дагэтуль не прыціскаюць?». А потым аднога дня ўсё гэта вылілася на паверхню. У Расеі нас, магчыма, ратуе тое, што мы ўжо не звышпапулярны гурт, і я не ўпэўнены нават, што мясцовыя ўлады ведаюць пра нашае існаванне. Бо нас няма ні ў тэлевізары, ні на радыё. Як рэагуе сістэма? Як у «Матрыцы»: спачатку ёй трэба цябе ідэнтыфікаваць. А нас як ідэнтыфікуеш? Мы існуем у паралельным свеце.

- Адчуваецца, што альбомам «Рабкор» вы падрахавалі нейкі вынік - прынамсі, цяжка ўявіць, што можна запісаць нешта яшчэ больш жорсткае. Што будзе за ім?

- Будзе тое, што я зазвычай кажу ў канцы выступаў: жывіце шчасліва і радасна, нягледзячы на ​​прапанаваныя акалічнасці. Люцейшую за «Рабкор» праграму, мы, напэўна, проста не маем права запісваць, мы ўсё ж такі не гурт, што грае палітызаваны хард-кор. Так што мне б асабіста хацелася паспрабаваць яшчэ раз нешта ў духу песень «Рамонкі» або «Зорачкi», бадзёрае, з пазітывам. Чаго найперш хочуць сатрапы і тыраны? Каб мы адчувалі сябе аўтсайдэрамі. Каб усе андэграўнднікі, нонканфармісты, вольныя мастакі, незалежныя журналісты, жылі ў змрочных рэзэрвацыях, аддаленых ад радасцяў жыцця. Радасці - яны недзе там, у «Единой России», у «Молодой гвардии», у Сколкаве, у праваслаўных патрулях, вось там - шчаслівая моладзь, а вы - нягоднікі, пацукі і здраднікі - павінны жыць сумна, насунуўшы на сябе чорныя каптуры, збірацца ў сваіх сутарэннях па дзвесце чалавек, енчыць і слухаць шатанскую музыку. Андэграўнд - гэта не аўтсайд, а наадварот - авангард. І мы не панурыя хлопцы, не старыя буркуны, мы таксама любім кураж. Я наогул з прафесіі рэжысёр масавых святаў.