Amnesty International: Рэпрэсіі ў Беларусі толькі ўзмацняюцца

Грамадзянская супольнасць Беларусі падвяргаецца рэпрэсіям з боку ўладаў, нецярпімых да любой формы крытыкі.

Такая выснова змяшчаецца ў дакладзе «Што не дазволена, тое забаронена: Падаўленне грамадзянскай супольнасці ў Беларусі», апублікаваным Amnesty International у чацвер, 18 красавіка.

Аўтары дакладу паказваюць, як беларускія ўлады абмяжоўваюць свабоду сходаў, свабоду аб'яднанняў і свабоду слова, перашкаджаючы грамадзянам публічна выказваць меркаванне, праводзіць маніфестацыі і ствараць некамерцыйныя арганізацыі (НКА). Удзельнікам мірных дэманстрацый нярэдка пагражаюць не толькі штрафы, але і турэмныя тэрміны.

«На працягу апошніх 20 гадоў улады Беларусі ўсё больш душылі грамадзянскую супольнасць, пазбаўляючы людзей магчымасці выказваць сваё меркаванне, удзельнічаць у грамадскіх абмеркаваннях палітычнага курсу краіны і - у канчатковым выніку - кантраляваць дзеянні чыноўнікаў», - заявіла Хэза Макгіл, даследчык Amnesty International па Беларусі.

Даклад Amnesty International аналізуе заканадаўства краіны ў частцы правоў грамадзян на мірны пратэст і свабоды аб'яднанняў, дакументуючы парушэнні з якімі сутыкаюцца праваабаронцы, прафсаюзы, абаронцы навакольнага асяроддзя і актывісты ЛГБТІ.

Грамадзяне, якія спрабуюць зарэгістраваць незалежныя НКА, сутыкаюцца з заканадаўчымі перашкодамі і бюракратычнай самаўпраўнасцю, накіраванай на далейшае ўшчамленне свабоды аб'яднанняў. Дзейнасць праваабаронцаў без рэгістрацыі НКА цягне за сабой ганенні на дзейнасць ад імя «незарэгістраванай арганізацыі».

У Беларусі з 2000-га года не была зарэгістраваная ніводная палітычная партыя, так як умовы рэгістрацыі з'яўляюцца празмернымі, а незалежныя прафсаюзы сутыкаюцца з дыскрымінацыяй з боку кіраўніцтва прадпрыемстваў.

У 2011-м годзе Алесь Бяляцкі, вязень сумлення і старшыня праваабарончага цэнтра «Вясна», пазбаўленага афіцыйнай рэгістрацыі ў 2003-м годзе, быў прыгавораны да чатырох з паловай гадоў пазбаўлення волі. Падставай для гэтага стала наяўнасць у яго асабістых банкаўскіх рахункаў у Польшчы і Літве. Імі, па заключэнні следства, ён карыстаўся для фінансавання праваабарончага цэнтра. Між тым праваабаронца быў пазбаўлены магчымасці адкрыць банкаўскі рахунак для гэтых мэтаў у Беларусі.

Алег Стахаевіч, кіроўца самазвала, які працаваў у Рэспубліканскім унітарным вытворчым прадпрыемстве «Граніт» (РУВП «Граніт»), быў абраны кіраўніком заснаванага ў снежні 2011-га года незалежнага прафсаюза. Дзейнічаючы ў адпаведнасці з заканадаўствам Беларусі, рабочыя апавясцілі адміністрацыю РУВП «Граніт» аб стварэнні прафсаюзнай арганізацыі і з гэтай мэтай папрасілі даць юрыдычны адрас. Кіраўніцтва прадпрыемства адказала адмовай і пагрозамі. Неўзабаве Алег Стахаевіч быў звольнены з фармулёўкай «неадпаведнасць работніка займаемай пасадзе або выконваемай рабоце з прычыны недастатковай кваліфікацыі». Да цяперашняга часу з прадпрыемства звольненыя чатыры сябра незалежнага прафсаюзу, многія іншыя спынілі сваё сяброўства з боязі страціць працу.

Калі ў 2003-м годзе беларускія прыхільнікі Amnesty International паспрабавалі зарэгістравацца ў якасці міжнароднай арганізацыі, улады заявілі ім, што рэгістрацыя немагчымая ў сувязі з планамі выкарыстання імі афіцыйнай сімволікі руху. У 2005-м годзе пры паўторнай спробе рэгістрацыі прадстаўнікі ўладаў заявілі, што дазвол будзе атрыманы, калі прыхільнікі Amnesty International будуць узгадняць дзейнасць арганізацыі з уладамі. З-за боязі страціць незалежнасць, прыхільнікі Amnesty International былі вымушаныя адмовіцца ад ідэі афіцыйнай рэгістрацыі.

На працягу многіх гадоў Amnesty International дакументуе шматлікія арышты і затрыманні ўдзельнікаў няўзгодненых дэманстрацый, прычым некаторыя з іх падвяргаліся збіццям з боку міліцыі.

Падчас штотыднёвых «маўклівых пратэстаў» у 2011-м годзе міліцыя ўжывала гвалт і адміністрацыйныя затрыманні пры разгоне дэманстрантаў, якія не скандавалі лозунгаў, а карысталіся для выражэння пратэсту апладысментамі.

Найбуйнейшая за нядаўнюю гісторыю краіны акцыя пратэсту, якая адбылася ў снежні 2010-га года пасля выбараў прэзідэнта, была разагнаная з беспрэцэдэнтнай жорсткасцю.

Сілы правапарадку затрымалі ў цэнтры Менска больш за 700 чалавек, у тым ліку назіральнікаў. Многія з іх былі збітыя і параненыя. Чатыры вязня сумлення, Мікалай Статкевіч, Павел Севярынец, Эдуард Лобаў і Зміцер Дашкевіч да гэтага часу пазбаўленыя волі па справе аб масавых пратэстах.

Закон аб масавых мерапрыемствах парушае правы беларусаў на мірны пратэст

«Нават адзіночны пікет згодна з законам аб масавых мерапрыемствах у Рэспубліцы Беларусь з'яўляецца парушэннем. Дэманстрантаў можна пераследваць за ўдзел у адзіночных пікетах, можна нават штрафаваць за «публічнае дарэнне», - расказала Хэза Макгіл.

Удзельнікаў мірных акцый пратэсту нярэдка прысуджаюць да штрафаў і кароткатэрміновых арыштаў за парушэнне закона аб масавых мерапрыемствах і нязначныя парушэнні, якія нібыта мелі месца, напрыклад, нецэнзурную лаянку. Павел Вінаградаў, сябра моладзевага палітычнага руху «Zмена», за перыяд з 30 снежня 2011-га па 12 снежня 2012-га года правёў у зняволенні ў агульнай колькасці 66 сутак. Яго восем разоў прыгаворвалі да адміністрацыйнага арышту, абвінавачваючы ў нязначных парушэннях, уключаючы нецэнзурную лаянку ў грамадскім месцы і парушэнне правілаў правядзення масавых мерапрыемстваў.

«Улады Беларусі павінны забяспечыць свабоду выказвання меркавання грамадзянамі і пакласці канец палітычным рэпрэсіям. Для гэтага ўладам трэба перагледзець указы прэзідэнта і законы, якія тычацца рэгістрацыі і дзейнасці НКА. Неабходна, каб чыноўнікі паважалі права грамадзян на свабоду аб'яднанняў і свабоду сходаў», - заявіла Хэза Макгіл.