«Коммерсант» распавёў падрабязнасці арышту кіраўніка «Уралкалію»

У Менску вырашылі прасадзіць «Уралкалій» і атрымаць кліентаў, якія пабаяцца заключаць кантракты з кампаніяй.

Скандальны разрыў стасункаў «Уралкалію» і «Беларуськалію» выліўся ў беспрэцэдэнтны крок з боку Менска. Улады Беларусі арыштавалі гендырэктара «Уралкалію» Уладзіслава Баўмгертнера, абвясцілі ў вышук яшчэ чатырох мэнэджэраў кампаніі і намякнулі на магчымасць уключэння ў крымінальны разгляд яе асноўнага ўладальніка Сулеймана Керымава. Фармальнай прычынай сталі збытавыя схемы сумеснай Беларускай калійнай кампаніі, але расейскія эксперты кажуць пра «захоп палітычнага закладніка», піша расейскае выданне «Коммерсант».

Арышт

Гендырэктара ААТ «Уралкалій» і старшыню назіральнага савета ЗАТ «Беларуская калійная кампанія» (БКК) Уладзіслава Баўмгертнера супрацоўнікі Следчага камітэта і КДБ Беларусі затрымалі каля 13 гадзін, калі пасля сустрэчы з прэм'ер-міністрам рэспублікі Міхаілам Мясніковічам ён павінен быў вылецець з аэрапорта Менска ў Маскву .

Як паведаміў прадстаўнік СК Павел Траулька, спадар Баўмгертнер абвінавачваецца ў здзяйсненні злачынства, прадугледжанага ч. 3 арт. 424 КК Беларусі (злоўжыванне ўладай або службовымі паўнамоцтвамі, санкцыя - ад трох да дзесяці гадоў з канфіскацыяй маёмасці).

Крыніца, блізкая да «Уралкалію», распавяла, што топ-мэнэджэр прыляцеў у Менск па запрашэнні Міхаіла Мясніковіча, атрыманаму 23 жніўня. Такія ж запрашэнні атрымалі асноўны ўладальнік «Уралкалію» Сулейман Керымаў, кіраўнік савета дырэктараў кампаніі Аляксандр Валошын і віцэ-прэм'ер Аркадзь Дварковіч. Як тлумачыць суразмоўца, з-за «шчыльнага графіка» спадары Керымаў і Валошын прыбыць не змаглі, але «былі гатовыя сустрэцца з прэм'ерам пазней». Прадстаўнікі спадароў Дварковіча, Керымава і Валошына ад каментароў адмовіліся.

У Менск Уладзіслаў Баумгертнер прыляцеў у панядзелак раніцай без вялікай дэлегацыі. Сустрэча была прызначаная прыкладна на 10 гадзін. Размова, па словах крыніцы, знаёмай з ходам сустрэчы, доўжылася каля гадзіны і «была далёкая ад канструктыўнай». «Па сутнасці, гэта быў маналог прэм'ера, які абвінавачваў асабіста Уладзіслава Баўмгертнера і «Уралкалій» у тым, што яны руйнуюць Саюзную дзяржаву», - сказаў суразмоўца. Але, запэўніў ён, ні пра якія крымінальныя абвінавачванні размова не ішла. Адразу пасля сустрэчы топ-мэнэджэр накіраваўся ў аэрапорт для вылету ў Маскву.

Па словах суразмоўцы, пры праходжанні надгляду Уладзіславу Баўмгертнеру паведамілі, што патрэбная дадатковая праверка, «так як ён можа правозіць з сабой наркотыкі». Адразу пасля гэтага топ-мэнэджэра затрымалі і павезлі ў СІЗА. «Відавочна, што Міхаіл Мясніковіч быў у курсе, сустрэча з ім выкарыстоўвалася як прынада», - упэўнены суразмоўца, адзначаючы, што «санкцыянаваць такія дзеянні мог толькі адзін чалавек - Аляксандр Лукашэнка». У 14:00 следчы камітэт краіны афіцыйна абвясціў пра затрыманне.

Спадару Баўмгертнеру абвінавачанне прад'явілі вочна - сваю віну ён не прызнаў. Пасля допыту гендырэктару «Уралкалію» была абраная мера стрымання ў выглядзе двухмесячнага арышту. Прычым калі ў Расеі для гэтага патрабуецца рашэнне суда, то ў Беларусі дастаткова і санкцыі пракурора. У які менавіта СІЗА быў змешчаны абвінавачваны, улады Беларусі схавалі нават ад расейскіх дыпламатаў, якія працуюць у Менску. Зрэшты, ужо сёння, альбо заўтра ім абяцаюць арганізаваць сустрэчу з арыштантам.

Каля 16 гадзін стала вядома, што амбасада Расеі накіравала ў беларускі МЗС ноту з просьбай аб сустрэчы з затрыманым. Пазней МЗС Беларусі пацвердзіў атрыманне дакументаў і пераправіў ноту ў СК. «Консульскі доступ будзе ажыццёўлены ў адпаведнасці з дзеючымі пагадненнямі», - паведамілі ў ведамстве.

Перадгісторыя

Менавіта Уладзіслаў Баўмгертнер быў ключавой фігурай і тварам скандалу, які здарыўся паміж «Уралкаліем» і яго даўнім партнёрам «Беларуськаліем» у апошнія дні ліпеня. Тады расейская кампанія афіцыйна адмовілася ад супрацоўніцтва з беларускай у рамках сумеснага трэйдара БКК, праз якога яны прадавалі амаль усю прадукцыю з 2005 года, займаючы разам 43% сусветнага рынку калію. Сярод прычын, якія называліся, была адмена Аляксандрам Лукашэнкам у канцы снежня выключнага права БКК на экспартныя пастаўкі беларускага калію і фактычныя самастойныя пастаўкі.

Спадар Баўмгертнер выступіў вельмі жорстка, не проста адмовіўшыся ад партнёра, але фактычна абвясціўшы пра дэмпінгавую палітыку на рынку - продаж максімальных аб'ёмаў калію ў шкоду кошту. Гэтыя заявы абвалілі каціроўкі ўсіх сусветных вытворцаў калію ў цэлым амаль на $20 млрд. Паперы самога «Уралкалію», Potash, Mosaic, K+S і ICL патаннелі 30 ліпеня на 18-24%.

Да гэтага часу кампаніі змаглі вельмі слаба адыграць гэта падзенне. «Нядзіўна, што менавіта спадар Баўмгертнер стаў галоўнай мішэнню з боку Беларусі», - кажа адна з крыніц. Пры гэтым на арышт топ-мэнэджэра рынак адрэагаваў значна спакайней - акцыі «Уралкалію» патаннелі за ўсё на 3,36% пры росце індэкса ММВБ на 0,01%.

На думку ўдзельнікаў рынку, непублічны «Беларуськалій», страціўшы асноўны канал збыту, апынуўся ў яшчэ горшым становішчы, чым іншыя пацярпелыя ад дэмаршу «Уралкалію». Беларуская кампанія ўжо атрымала ад дзяржавы падатковыя льготы, але пакуль так і не змагла заключыць рэальных кантрактаў на пастаўку калію на экспарт. «Гэта вельмі злуе і кіраўніцтва кампаніі, і кіраўніцтва краіны», - кажа крыніца. Яна дадае, што амаль заўсёды асноўным маркетынгам у рамках сумеснага трэйдара займаўся менавіта «Уралкалій» і зараз у «Беларуськаліі» «не ведаюць, за што хапацца». Таму, дадае іншая крыніца, блізкая да сітуацыі, у Менску вырашылі «прасадзіць «Уралкалій» і атрымаць тых кліентаў, якія пабаяцца заключаць кантракты з-за канфлікту і абвінавачванняў да кіраўніцтва».

Акрамя Уладзіслава Баўмгертнера Менск прад'явіў абвінавачванні члену назіральнага савета БКК Алегу Пятрову, першаму намесніку гендырэктара Канстанціну Саладоўнікаву, намесніку гендырэктара па фінансах Ігару Еўстратаву, а таксама начальніку фрахтавага аддзела Дзмітрыю Самойлаву. Усе яны таксама ўваходзяць у кіраўніцтва «Уралкалію». Топ-мэнэджэры абвешчаныя ў вышук, у тым ліку па лініі Інтэрпола. Ва «Уралкалію» кажуць, што яны знаходзяцца ў Маскве. Таксама «на прадмет датычнасці да супрацьпраўнай дзейнасці даецца прававая ацэнка дзеянням і іншых асоб, у тым ліку аднаго з акцыянераў «Уралкалію» Сулейману Керымаву».

Абвінавачванні

Прад'яўляючы абвінавачванні мэнэджэрам «Уралкалію», Беларусь падкрэслівае, што пацярпелі і іншыя ўдзельнікі рынку. У следчым камітэце краіны кажуць, што ён валодае фактамі «аб сумніўных дзеяннях абвінавачаных топ-мэнэджэраў «Уралкалію»не толькі супраць беларусаў, але і супраць расейскіх банкаў, кітайскіх фінансавых структур і многіх іншых замежных партнёраў». На думку следчых, абвал рынка супрацоўнікі «Уралкалію» спланавалі яшчэ ў 2011 годзе. Шкоде ад дзейнасці супрацоўнікаў БКК у Менску ацэньваюць у $100 млн.

Схема, на думку следчага камітэта, выглядала наступным чынам. Супрацоўнікі БКК употай ад беларускага боку падавалі незаконныя зніжкі на прадукцыю асобным пакупнікам, перанакіроўвалі зафрахтаваныя пад беларускі калій суда на загрузку прадукцыяй «Уралкалію», спынялі выгадныя дзеючыя кантракты, абяцаючы партнёрам заключыць іх з «Уралкаліем» па больш нізкіх коштах. Таксама, як лічаць следчыя, аказваўся ціск на супрацоўнікаў, каб яны перайшлі з БКК ва «Уралкалій». «Мэта відавочная - замкнуць на сябе ўсе фінансавыя патокі і асноўных гандлёвых партнёраў на ключавых рынках», - упэўненыя ў следчым камітэце. Менеджмент «Уралкалію» і БКК нібыта хацеў замкнуць на сябе ўсе ключавыя пасады, звязаныя з фінансамі і гандлёвымі перамовамі, а затым сфармаваць прадстаўніцтва ў ключавых краінах-спажыўцах (Кітай, Індыя, Бразілія, Сінгапур) з супрацоўнікаў «Уралкалію». Пры гэтым, на думку следчых, супрацоўнікі збіраліся адначасова выкарыстоўваць уласную збытавую кампанію «Уралкалій Трэйдынг», якая на 100% належыць «Уралкалію».

Ва «Уралкалію» ўсё гэта абвяргаюць, называючы абвінавачванні «абсалютна беспадстаўнымі». «Дадзеныя дзеянні мы расцэньваем як спробу абцяжарыць дзейнасць кампаніі з выкарыстаннем Інтэрпола як інструмента, што нас, натуральна, абурае», - сказаў прадстаўнік «Уралкалію» Аляксандр Бабінскі. Расейскія ўлады адрэагавалі на канфлікт праз некалькі гадзін і з вялікім абурэннем. «Тое, што адбылося сёння, не залазіць ні ў якія рамкі. Мы лічым, што гэта вельмі дзіўная сітуацыя, маючы на ўвазе характар нашых узаемаадносінаў», - сказаў першы віцэ-прэм'ер Ігар Шувалаў, запэўніўшы, што аб сітуацыі ўжо даложана прэм'еру Дзмітрыю Мядзведзеву і той ужо «даў усе неабходныя ўказанні».

Але спадар Шувалаў падкрэсліў, што «расейскі ўрад да скандалу і складанай сітуацыі, якая ўзнікла ў сувязі з тым, што адзінае экспартнае акно было разбурана, да гэтых рашэнняў не меў ніякага дачынення». На думку чыноўніка, бакі павінны былі «дамовіцца або пра цывілізаваны развод, або пра тое, як цывілізавана дамовіцца пра далейшае ўзаемадзеянне».

Перспектывы

Старшыня калегіі адвакатаў «Вашъ юридический поверенный» Канстанцін Трапаідзэ лічыць, што арышт спадара Баўмгертнера стаў магчымы шмат у чым таму, што ён і іншыя абвінавачаныя з'яўляюцца супрацоўнікамі кампаніі, зарэгістраванай у Беларусі. На яго думку, працэс будзе «доўгім і складаным», так як любыя эканамічныя дзеянні можна вельмі па-рознаму інтэрпрэтаваць. Для гэтага спатрэбяцца эканамічныя экспертызы і дакументы, якія пацвярджаюць абвінавачванні. Іх збор, па ацэнцы спадара Трапаідзе, можа зацягнуцца на тэрмін ад паўгода да двух гадоў. Пры гэтым, кажа Канстанцін Трапаідзе, следчы камітэт ужо мог дапытаць беларускіх супрацоўнікаў БКК і атрымаць ад іх некаторыя дадзеныя або дакументы (тэлефоны прадстаўнікоў БКК учора не адказвалі). Частку дакументаў, на якіх будуецца абвінавачанне, Беларусь магла атрымаць у ходзе праверкі, ініцыяванай Аляксандрам Лукашэнкам у траўні. Ёю кіраваў сын Лукашэнкі - Віктар, у праверцы таксама ўдзельнічаў КДБ, вынікі не раскрываліся.

Юрыст адзначае, што, хутчэй за ўсё, у бліжэйшы час адвакаты спадара Баўмгертнера пададуць хадайніцтва аб вызваленні топ-мэнэджэра з-пад варты. Яно «пры пэўнай палітычнай волі» можа быць лёгка задаволенае, і спадар Баўмгертнер зможа вярнуцца ў Маскву, тлумачыць спадар Трапаідзэ. Акрамя таго, арт. 881 КК Беларусі прадугледжвае вызваленне ад крымінальнай адказнасці асобы, калі яна добраахвотна вярнула прычыненую шкоду дзяржаве або юрыдычнай асобе.

Але палітычнай волі можа і не быць. Хоць Беларусь лічыцца бліжэйшым саюзнікам Расеі на постсавецкай прасторы - уваходзіць з ёй у «Саюзную дзяржаву», з'яўляецца членам Мытнага саюза, АДКБ і ШАС, - адносіны паміж дзвюма краінамі застаюцца праблемнымі. Ужо пяць гадоў Менск ухіляецца ад прызнання незалежнасці Абхазіі і Паўднёвай Асеціі, сімулюе рэальны ўдзел у дзейнасці АДКБ, патрабуе ад РФ рознага роду прывілеяў, але адмаўляецца ісці ёй насустрач пры прыватызацыі сваіх дзяржпрадпрыемстваў.

Намеснік дэкана факультэта сусветнай эканомікі і сусветнай палітыкі ГУ ВШЭ Андрэй Суздальцаў мяркуе, што беспрэцэдэнтнае рашэнне беларускіх уладаў у дачыненні да вышэйшага кіраўніцтва «Уралкалію» мае шмат у чым палітычную падаплёку. «Гэта спроба ўзяць закладнікаў, каб з пазіцыі сілы завязаць гандаль з Расеяй на вышэйшым узроўні. Перш за ўсё, па пытаннях выдзялення эканамічных субсідый», - заявіў эксперт. Ён адзначае, што да гэтага часу не падпісаны баланс паставак сырой нафты на беларускія НПЗ, сканчаюцца выплаты траншу крэдыту ЕўрАзЭС, нарэшце, Менск разлічвае на пастаўкі ў крэдыт найноўшага расейскага ўзбраення для мадэрнізацыі СПА. «Гэта традыцыйная тактыка Менска ў адносінах і з Захадам, і з Расеяй - у 2007 годзе падчас газавага крызісу з Масквой беларускія ўлады выпісалі ордэр на арышт тагачаснага кіраўніка «Транснафты» Сямёна Вайнштока», - дадае Андрэй Суздальцаў. На яго думку, калі Масква адрэагуе жорстка, запатрабаваўшы неадкладна вызваліць расейскіх бізнесменаў, «будзе скандал, на які і разлічвае Лукашэнка ў чаканні наступных перамоваў».