Аляксандр Францкевіч: Аліневіча адкрыта выкралі ў Маскве беларускія спецслужбы

Па дарозе з Івацэвіцкай калоніі ў Менск палітвязень даў інтэрв'ю charter97.org.

Аляксандр Францкевіч, які адбываў пакаранне ў калоніі №22 у Івацэвічах, быў вызвалены сёння раніцай. У траўні 2011 года па нашумелай «справе анархістаў» ён быў прысуджаны да 3 гадоў пазбаўлення волі. Францкевіча, як і іншых прадстаўнікоў анархісцкага руху Ігара Аліневіча і Мікалая Дзядка, абвінавацілі ў арганізацыі серыі падпалаў адміністрацыйных будынкаў. Нягледзячы на недаказанасць віны і нязначнасць нанесенай шкоды, актывісты былі асуджаныя на тэрмін ад трох да сямі гадоў пазбаўлення волі.

- Аляксандр, віншуем з вызваленнем. Справу, па якой праходзілі вы, Мікалай Дзядок, Ігар Аліневіч, улады ўсімі спосабамі спрабавалі прадставіць як звычайную крымінальную, у выніку чаго некаторыя праваабарончыя арганізацыі доўга не вырашаліся назваць вас палітвязнямі. Самі як вы ацэньваеце свой арышт і арышт вашых таварышаў?

- Мэтай уладаў было не знайсці вінаватых, а нейтралізаваць анархісцкі рух, незалежна ад таго, якіх метадаў барацьбы мы прытрымліваемся. Напрыклад, тое, што падчас працэсу быў вызвалены яшчэ адзін фігурант справы Максім Веткін, а пасадзілі мяне, Дзядка і Аліневіча, кажа пра тое, што для іх была значна важней тая пазіцыя, якой мы прытрымліваліся на судзе, той склад злачынства, які яны спрабавалі нам абавязаць.

Гэта справа абсалютна палітычная, звязаная выключна з нашымі палітычнымі перакананнямі. А мы перакананыя, што ў краіне дыктатура і з ёй трэба змагацца. Чым больш я сядзеў, тым больш у гэтым пераконваўся.

- Як вам здаецца, ці выпадкова вас арыштавалі за тры месяцы да прэзідэнцкіх выбараў?

- Каталізатарам стаў напад на расейскую амбасаду. Гэта мела міжнародны рэзананс, Лукашэнка выказаўся, што за гэтым стаяць расейскія спецслужбы. Вядома, і блізкасць выбараў адыграла сваю ролю.

Але калі б нас не арыштавалі ў верасні, мы ўсё роўна апынуліся б у турме ў снежні разам з усімі апазыцыянерамі, арыштаванымі пасля выбараў. Рана ці позна гэта б адбылося - са складам злачынства або без складу злачынства - у любым выпадку мы б апынуліся пад катком.

- Гучалі версіі, што ваш арышт напярэдадні выбараў і характар прад'яўленых абвінавачванняў - спецаперацыя, спланаваная для таго, каб прадставіць апазіцыю радыкаламі напярэдадні правакацыі 19 снежня 2010 года.

- У нейкай меры гэта была падрыхтоўка да выбараў. Хоць у нашай справе былі задзейнічаныя крыху іншыя структуры. Большую частку справы вёў ГУБАЗ, які у падзеях 19 снежня прымаў меншы ўдзел. Але, у прынцыпе, іх мэтай было спыніць нашы сімвалічныя акцыі, якія раздражнялі улады, а затым спыніць наогул усю грамадзянскую актыўнасць у краіне.

Я асабіста лічу, што 19 снежня 2010 года ўлады хацелі не толькі задушыць усю грамадзянскую супольнасць. Лукашэнка паставіў перад сабой мэту ўтрымаць у падпарадкаванні ўласную наменклатуру, уласную бюракратыю, якая, магчыма, у нейкі момант стала лічыць яго недастаткова эфектыўным кіраўніком.

- Якую ролю ў вашай справе гуляў КДБ?

- Са мной, у асноўным, размаўлялі супрацоўнікі ГУБАЗ. Але было відавочна, што КДБ курыраваў працу ГУБАЗ, правяраў, наколькі той спраўляецца са сваёй задачай.

- Супрацоўнікі спецслужбаў спрабавалі вас вербаваць?

- Так, на этапе следства. Па сутнасці, усё маё абвінавачанне будуецца на тым, што я адмовіўся супрацоўнічаць са следствам. Ад мяне патрабавалі явак, пароляў, а я не мог з-за прынцыповых перакананняў гэта ім даць, таму я і апынуўся ў турме.

- У вас ёсць нейкая інфармацыя пра Ігара Аліневіча? Яго выкралі ў Маскве, прысудзілі да вялізнага тэрміну - 8 гадоў пазбаўлення волі.

- Ігар Аліневіч быў моцным анархісцкім лідарам, ён умеў пераканаўча казаць, добра ведаў анархістскую тэарэтычную базу. На гэтым, у асноўным, і будаваліся абвінавачванні супраць яго.

У сваёй кнізе «Еду ў Магадан» Аліневіч распавядае пра тое, як яго спрабавалі завербаваць спецслужбы. Гэта сведчыць пра тое, што спецслужбы хацелі яго проста выкарыстоўваць у сваіх мэтах, але калі ён адмовіўся пайсці на гэта, з ім расправіліся, спрабуючы такім чынам зламаць псіхалагічна.

- Вам удалося трохі паразмаўляць падчас суда?

- Так, на судзе Ігар мне асабіста распавядаў, як яго выкрадалі ў Маскве. Яны ішлі на сустрэчу з адным з нашых таварышаў, які апынуўся завербаваным спецслужбамі. Ігар не разлічыў, ён думаў, што ў Маскве яго не дастануць рэпрэсіі, але апынулася, што ў беларускіх уладаў даволі доўгія рукі.

Іх затрымалі і перавезлі на машыне праз мяжу. У кіламетры ад беларуска-расейскай мяжы было аформленае затрыманне. Згодна з пратаколам яго нібыта затрымаў там нейкі лейтэнант.

- За тры гады зняволення вы прайшлі праз карцэры і памяшканні камернага тыпу, вас пазбаўлялі перадач, газет, кніг і лістоў ад родных. Чаму з вамі так жорстка абыходзіліся?

- У нейкай ступені гэта звязана з працэсам памілавання, які пачалі беларускія ўлады. У нейкай ступені - з канфліктамі з самой адміністрацыяй. Усе метады ўздзеяння, якія выкарыстоўваюцца супраць палітвязняў, вядомыя.

Я неаднаразова чуў пра тое, што адбываецца з Мікалаем Статкевічам, Ігарам Аліневічам. Такія метады выкарыстоўваюцца супраць усіх, хто мае прынцыпы, перакананні, не збіраецца быць завербаваным або супрацоўнічаць з адміністрацыяй.

- Як канкрэтна ад вас патрабавалі напісаць прашэнне аб памілаванні?

- Мне канкрэтна прапаноўвалі напісаць прашэнне аб памілаванні два разы. Гэта рабіў начальнік калоніі. Ён сказаў, што ў адваротным выпадку мне давядзецца сядзець «да званка», што, у прынцыпе, і адбылося. А потым, калі пачаўся ціск, рабіліся намёкі: маўляў, усё, што адбываецца са мной, звязана з тым, што я павінен напісаць прашэнне.

Гэта рабілі калі не супрацоўнікі адміністрацыі, то іх агенты сярод іншых зняволеных.

- І якім чынам гэтыя агенты дзейнічалі?

- Яны стваралі вакол мяне невыносныя ўмовы. Не ўсе зняволеныя адкрыта супрацоўнічаюць з адміністрацыяй, некаторыя робяць гэта ўтоена і карыстаюцца даверам іншых вязняў. Вось яны і спрабавалі стварыць вакол мяне штучную ізаляцыю, пазбавіць магчымасці з кім-небудзь паўнавартасна мець зносіны і такім чынам псіхічна зламаць мяне.

- Што дапамагала трымацца ўсе гэтыя тры гады? Вы патрапілі ў турму 20-гадовым хлопчыкам.

- Мае перакананні і прынцыпы, мае таварышы, якія мяне пастаянна падтрымлівалі. Я захаваў свае прынцыпы і не збіраюся ад іх адмаўляцца.

- Мікалай Статкевіч паведаміў, што ўлады ідуць на ўсё ў спробах зламаць палітвязняў, аж да пагроз згвалтавання.

- Асабіста мне гэтым не пагражалі, але я лічу , што ў Статкевіча вельмі складаная сітуацыя, таму што сёння ён адзіны кандыдат у прэзідэнты, які сядзіць у турме, у яго даволі прынцыповая пазіцыя, ён мае вялікі ўплыў у медыя і, вядома, гэта моцна раздражняе і самога Лукашэнку, і яго асяроддзе.

- Зараз вы паўгода будзеце пад наглядам. Што ён уключае ў сябе?

- З 22 гадзін да 6 раніцы я павінен быць дома, павінен апавяшчаць міліцыю аб пераездзе на іншае месца жыхарства, не пакідаць раён без згоды РАУС. Я не магу наведваць бары, рэстараны, месцы, дзе прадаюць алкагольныя напоі, хоць гэтая забарона выглядае трохі дзіўнай, таму што я наогул не п'ю алкаголь.

- Якія бліжэйшыя планы на волі?

- Зараз я еду ў Менск. Там я дамоўлюся аб працаўладкаванні. Пасля кароткага перыяду адаптацыі дома ў Наваполацку я вярнуся.

Буду жыць у Менску, удзельнічаць у анархічным руху, працаваць і нейкім чынам сябе забяспечваць.

У турме я пачаў пісаць. У нейкі момант я палічыў, што трэба выкарыстоўваць час з толкам. У мяне даўно была ідэя напісаць фантастычныя апавяданні, заняцца літаратурай. Цяпер цікава, як гэта ўспрымуць чытачы.

Фота: «Наша Ніва»