Для барацьбы з дармаедствам трэба ўводзіць «жалезную заслону»

400 тысяч дармаедаў: хто яны і што з імі рабіць.

У Беларусі налічваецца блізу 400 тысяч чалавек, якіх улады адносяць да дармаедаў. Разам з тым, мала каму зразумела, якім чынам дзяржорганы падлічылі дакладную колькасць «гультаёў», і якія катэгорыі насельніцтва сярод іх апынуліся.

Інтэрнэт-газета Naviny.byпастанавіла разабрацца, які партрэт беларускіх дармаедаў і што з імі рабіць.

Дармаедства ў лічбах

У публічных статыстычных крыніцах інфармацыю аб чатырохстах тысячах дармаедаў знайсці не атрымалася. Звесткі аб занятасці насельніцтва ў Беларусі публікуюцца толькі часткова - самая «смачная» інфармацыя мае грыф «для службовага карыстання». Так, напрыклад, выбарачныя абследаванні хатніх гаспадарак на пытанні занятасці насельніцтва Нацыянальны статыстычны камітэт праводзіць ужо больш за два гады, аднак атрыманыя звесткі не публікуе. Сакрэт!

Таму інфармацыю пра тое, якое ў краіне рэальнае беспрацоўе, прыходзіцца збіраць па крупіцах з розных крыніц.

У кастрычніцкім нумары «Эканамічнага бюлетэня», які выдаецца Навукова-даследчым эканамічным інстытутам Міністэрства эканомікі, прыводзяцца звесткі балансу працоўных рэсурсаў Рэспублікі Беларусь за 2013.

Паводле гэтых звестак, 404,4 тыс чалавек (або амаль 7% ад колькасці ўсіх працоўных рэсурсаў Беларусі) не мелі па выніках мінулага года афіцыйных даходаў, не былі зарэгістраваныя ў якасці беспрацоўных, якія не знаходзіліся ў адпачынках па цяжарнасці і родах, па доглядзе за дзіця, якое не навучаліся ва ўстановах адукацыі, не вялі хатнюю гаспадарку і не працавалі за межамі краіны.

Хто ж уваходзіць у згаданыя 400 з лішнім тысяч чалавек? Звесткі балансу працоўных рэсурсаў сведчаць аб тым, што 212,3 тыс грамадзян афіцыйная статыстыка характарызуе як асоб, якія не маюць працы, актыўна яе шукаюць і гатовыя прыступіць да яе. Яшчэ 125,4 тыс чалавек не пазначылі прычыну сваёй незанятасці, астатнія амаль 67 тыс чалавек аднесены да асоб, якія не маюць магчымасці, неабходнасці або жадання працаваць.

Ці можна гэтых людзей называць «дармаедамі»? У ленінскім разуменні дармаедамі з'яўляліся асобы, што «ўхіляўся ад працы». У савецкім заканадаўстве пад дармаедствам разумелася злачынства, што заключалася ў працяглым пражыванні паўналетняй працаздольнай асобы на непрацоўныя даходы «з ухіленнем ад грамадска карыснай працы».

У сённяшняй Беларусі да дармаедаў адносяць і гультаёў, якія ў сілу розных псіхічных залежнасцяў не хочуць працаваць, і людзей, якія не плацяць падаткі. Да ліку першых улады, у прыватнасці, прылічваюць алкаголікаў.

Аляксандр Лукашэнка ў кастрычніку рэкамендаваў міністру ўнутраных спраў іх вылоўліваць, «у халоднай вадзе» прыводзіць у пачуцці, адпраўляць потым на працу і ставіць каля алкаголікаў наглядчыкаў «з дубінай добрай».

«Адпрацаваў ад сель да сель 40 квадратных метраў - атрымаеш пайку, не адпрацаваў - не атрымаеш, будзеш працаваць да пасінення. Вось як трэба прымушаць такіх працаваць», - апісаў у кастрычніку Лукашэнка выразны план дзеянняў па працаўладкаванню алкаголікаў.

Іншая катэгорыя грамадзян, легальным працаўладкаваннем якіх збіраюцца заняцца ўлады, - асобы, якія не плацяць падаткі. На думку беларускіх эканамістаў, менавіта на барацьбу з гэтымі асобамі ў першую чаргу накіраваная кампанія ўладаў супраць дармаедства.

«У нас адбываецца падмена паняццяў. Людзі, якіх у Беларусі сёння называюць дармаедамі, як правіла, зусім не лайдакі, а незарэгістраваныя прадпрымальнікі, якія не плацяць падаткі. У будаўнічай сферы, у прыватнасці, поўна тых, хто робіць паслугі, атрымлівае выручку гатоўкай і не плаціць ніякіх падаткаў», - кажа дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык.

Метады барацьбы з дармаедамі

Цяпер органы дзяржкіравання рыхтуюць нарматыўныя акты, якія закліканы стымуляваць «дармаедаў» працаваць легальна. У тым, што такія дакументы будуць прынятыя, сумнявацца не прыходзіцца. Бо беларускі кіраўнік за апошні месяц двойчы анансаваў бязлітасную барацьбу з дармаедамі.

«Да 1 студзеня прыняць меры, каб усе (і рак, і жук, і жаба, і шчупак), усе працавалі. Прымусіць усіх працаваць», - падкрэсліваў падчас кастрычніцкай нарады Лукашэнка.

Таму можна чакаць, што да новага года будуць прынятыя дзяржаўныя пастановы, якія прыкметна ўскладняць жыццё тым, хто не атрымлівае з афіцыйных крыніц ніякіх даходаў.

У прыватнасці, падрыхтаваныя змены ў пенсійнае заканадаўства, якія павялічваюць працоўны стаж для атрымання пенсіі. Нагадаем, што з 1 студзеня 2014 мінімальны працоўны стаж для атрымання пенсіі быў павялічаны з 5 да 10 гадоў. А сёння ўрад плануе павысіць гэтую планку да 15 гадоў.

Матываваць непрацуючых працаваць будуць не толькі заканадаўчым чынам, але і з дапамогай міліцыі. Дагэтуль Менгарвыканкам распачаў стварэнне базы гэтых асобаў, якія не жадаюць афіцыйна працаваць. Чорныя спісы сталічнай мэрыі дапамагаюць рыхтаваць супрацоўнікі ГУУС.

У сваю чаргу, падатковыя органы выкарыстоўваюць свой «інструментар» для барацьбы з асобамі, якія атрымліваюць ценявыя даходы. Так, за студзень-верасень 2014 года супрацоўнікі падатковых інспекцый праверылі дэкларацыі аб даходах і маёмасці больш чым двух тысяч грамадзян. Такія дэкларацыі абавязаныя запоўніць тыя, чые фактычныя выдаткі перавысілі афіцыйныя даходы. Паводле вынікаў праверак такіх грамадзян у бюджэт за першыя дзевяць месяцаў гэтага года было спагнана 15,8 млрд рублёў.

Увогуле, барацьба з афіцыйна непрацуючымі вядзецца ва ўсіх франтах. Мяркуючы па ўсім, апошнія месяцы 2014 года, улічваючы кастрычніцкія патрабаванні Аляксандра Лукашэнкі, кампанія супраць так званых дармаедаў будзе асабліва агрэсіўнай.

Аднак уладам, на думку аналітыкаў, варта было б выкарыстоўваць не толькі рэпрэсіўныя, але і стымулюючыя метады ўзаемадзеяння з непрацуючымі.

У прыватнасці, эксперты рэкамендуюць арганізаваць масавыя праграмы перакваліфікацыі, каб асобы, якія не ў стане знайсці годную працу, змаглі павысіць свой прафесійны ўзровень.

«Неабходна падаць непрацуючым праграмы прафесійнага навучання, каб уцягнуць людзей у легальную эканоміку. Такія праграмы маглі б існаваць на базе прадпрыемстваў», - мяркуе эксперт Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра (BEROC) Кацярына Барнукова.

Барацьба з непрацуючым выключна адміністрацыйнымі метадамі наўрад ці будзе паспяховай, мяркуюць назіральнікі.

Афіцыйныя звесткі паказваюць, што немалая колькасць беларусаў працуе за межамі краіны, і гэта сведчыць аб тым, што на ўнутраным рынку ўмовы працы не заўсёды задавальняюць спецыялістаў.

«Працаўладкаванне нашых грамадзян за мяжой тлумачыцца шэрагам прычын. Па-першае, існуе значная розніца ва ўзроўні заробкаў, па-другое - створана адзіная эканамічная прастора, і гэты фактар палягчае працаўладкаванне беларусаў у Расеі. Па-трэцяе, у Беларусі знізіліся аб'ёмы будаўніцтва жылля, і гэта таксама можа матываваць спецыялістаў будаўнічых спецыяльнасцяў шукаць працу ў Расеі», - адзначае Кацярына Барнукова.

Увогуле, у беларусаў сёння існуюць магчымасці для працаўладкавання і за межамі Радзімы. У гэтых умовах барацьба з непрацуючымі павінна быць вельмі акуратнай. Вярнуць з савецкіх часоў у заканадаўства паняцце «дармаедства» беларускія ўлады змогуць. А вось жалезную заслону - наўрад ці...