«Дармаеды» ў Беларусі. Хто яны?

Са слоў Лукашэнкі, сёння ў Беларусі - больш за 400 тысяч «дармаедаў».

Гэта значыць працаздольных людзей, якія нідзе не працуюць і жывуць за кошт дзяржавы. Такі сітуацыя бачыцца «зверху». Але калі паглядзець «знізу», то апынецца, што многія «дармаеды» на самай справе добрасумленныя работнікі. Проста яны не ўпісаліся ў эканамічную карціну краіны, пiшa БДГ.

У Беларусі разгарнулася чарговая кампанія ў барацьбе з дармаедствам. У адным з нядаўніх выступаў Лукашэнка заявіў: «Ніякага дармаедства... Я гэта па сабе памятаю, калі ты працуеш, а дзесьці хтосьці ходзіць і яшчэ не горш цябе жыве і падаткі не плаціць, і карыстаецца адукацыяй, аховай здароўя - а яны ў нас практычна бясплатнае ці за мізэрную плату, тады народ вельмі напружваецца».

Кіраўнік назваў і канкрэтную лічбу «бескарысных людзей»: «Гаворка ідзе пра лайдакоў, якіх у нас больш за 400 тысяч, якія ні ў Расеі не працуюць, ні ў Беларусі, ні ў іншых краінах. Гэта проста лайдакі!».

«Вось пра іх ідзе гаворка, - прадоўжыў Лукашэнка. - Гэта ж амаль паўмільёна! А дажывуць да 60 гадоў - пенсію давай! А адкуль пенсія? Ад нас з вамі. Таму я іх напружваю - улады, каб мы прынялі рашучыя меры - прымусіць чалавека працаваць».

Яшчэ ў жніўні мінулага года падобныя лічбы агучваў Міхаіл Мясніковіч. Тады прэм'ер налічыў прыкладна 445 тыс чалавек з ліку працаздольнага насельніцтва (10%), якія нідзе не працуюць і не ўносяць ніякага ўкладу ў развіццё эканомікі.

Людзі, якіх «няма»

У беларускім заканадаўстве наогул няма такіх юрыдычных азначэнняў, як «дармаедства» або «дармаед». Яны былі ў часы СССР, там і засталіся. Праўда, цяпер МУС прапануе аднавіць гэта вызначэнне. А менавіта: унесці ў Кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэннях норму, якая дазволіць прыцягваць да адказнасці грамадзян, якія наўмысна нідзе не працуюць. Або прыняць асобны нарматыўны акт, які ўрэгулюе стасункі дзяржавы з сацыяльнымі ўтрыманцамі. Зрабіць гэта збіраюцца да 1 студзеня 2015 г.

Між тым, яшчэ ў другой палове 2013 быў распрацаваны праект указа аб увядзенні падатку з непрацуючых грамадзян, якія не ўдзельнічаюць у фармаванні даходнай часткі бюджэту шляхам выплаты падаткаў, але пры гэтым з'яўляюцца спажыўцамі сацыяльных паслуг. Тады гэтая ідэя заглухла у чынавенскіх калідорах.

Але ў рэальным жыцці ўсё не так проста. Многія з тых, каго нашы ўлады адносяць да «дармаедаў», на самай справе добрасумленна працуюць, утрымліваюць свае сем'і. БДГ

Вадзім, 30 гадоў.

Правёў год у ЛПП паводле пастановы суда. Калі вярнуўся, да яго адразу прыйшоў участковы: «Я павінен прасачыць, каб ты працаўладкаваўся». Вадзіму прапанавалі працаваць на Менскім заводзе шасцерань, недалёка ад дома. Але ён адмовіўся. «Я бачу, як там мужыкі працуюць. Атрымліваюць па 2,5-3 млн рублёў у месяц. А замест працы іх ганяюць чыгуначны насып чысціць - працы ўсё роўна няма».

У выніку Вадзім - добры зваршчык - неафіцыйна ўладкаваўся працаваць на аўтасэрвіс ў Шабанах. Праводзіць на працы добрую частку дня, прычым толькі дарога ў адзін канец займае паўтары гадзіны. Але ён задаволены - атрымлівае не менш як 7 млн у месяц. А ўчастковы ўсё не пакідае надзей працаўладкаваць Вадзіма на МЗШ. Вось толькі як ён не прыйдзе - Вадзіма няма дома. Працуе.

Марына, 27 гадоў.

Пасля дэкрэта доўга не магла знайсці сабе працу - няма кваліфікацыі. У выніку пайшла працаваць прадаўцом на рынак. Працую неафіцыйна - неяк там уладальнік гандлёвага месца дамовіўся. Але грошы - адсотак ад выручкі - прыносіць дадому штодня. У выніку сям'я не багатая, але і не бядуе, не сядзіць на дапамозе.

Сямён, 45 гадоў.

Працуе ў сваёй менскай кватэры, але на расейскіх заказчыкаў - перакладае з ангельскай мовы кнігі для наступнага іх выдання ў Расеі. Грошы за працу атрымлівае на пластыкавую картку расейскага ж банка, але здымае і карыстаецца імі ў Беларусі. Дамова з выдавецтвам ў яго толькі вусная, ніякіх папер. Але ён працуе так ужо пяць гадоў, і вельмі задаволены. «Мяне масквічы не падвялі ні разу, хоць фармальны дагавор нас не звязвае, - кажа ён. - Яны задаволеныя мной, я задаволены імі».

Уладзімір, 35 гадоў.

Сітуацыя падобная на папярэднюю, толькі ён не перакладае кнігі, а піша іх. Уладзімір працуе «літаратурным неграм» у адной вядомай расейскай пісьменніцы дэтэктыўных раманаў. З яго слоў, такіх, як ён, у гэтай пісьменніцы ў Беларусі - з паўтузіна. Усе ўмовы працы і аплаты - дакладна як у Сямёна.

Ганна, 20 гадоў.

Яе асабісты талент - пісаць тэксты «якія прадаюцца». Гэта значыць капірайтынг. Але сталай працы яна пакуль пазбягае. «Я проста заходжу на сайт www.fl.ru, выбіраю прыдатны заказ, дамаўляюся, раблю, - кажа Ганна. - Пэўны імідж у мяне ўжо ёсць, на тым жа сайце, так што праблем не ўзнікае». Капірайтынгам дзяўчына займаецца з 18 гадоў. Грошы атрымлівае праз электронныя аплатныя сістэмы. Падаткаў не плаціць, але і на шыі ў бацькоў не сядзіць, і нават сама аплачвае сваё навучанне.

Сяргей, 41 год.

Інжынер па спецыяльнасці, ён даўно пакінуў МТЗ, на якім працаваў. Маючы кватэру ў Менску, ён у ёй жыве толькі зімой. Увесь астатні час праводзіць у вясковай хаце, пакінутай ад дзеда. У вёсцы Сяргей даглядае пасеку, што засталася ад дзеда. Мёд здае знаёмаму перакупшчыкаў. «Каб не было лішніх пытанняў у падаткавікоў, частку вулляў я трымаю на ўчастку суседа - тыпу гэта яго, - распавядае Сяргей. - У нас тут вакол вёскі поўна ліпы, так што мёд атрымліваецца выдатны. А мёд у нас наогул дарагі, так што атрымліваецца выгадна. І праца здаровая. Чаго мне на завод ісці?».

Вольга, 19 гадоў.

Адвучыўшыся ўсяго адзін курс у БДУ кінула ўніверсітэт, знайшоўшы сябе ў іншым занятку - вырабе hand-made біжутэрыі. Каралі, завушніцы, бранзалеты, - ні адно ўпрыгожванне не паўтарае іншае. Вольга - прыроджаны дызайнер упрыгожванняў, так што на спецыялізаваных кірмашах і ў мастацкіх салонах яе ўпрыгожванні разбіраюць умомант. І пры наяўнасці таленту гэты занятак, як высветлілася, можа прыносіць вельмі нават нядрэнны прыбытак. І без усялякага афармлення.

Між тым

Як паведаміў праваабарончы цэнтр «Вясна», першымі выконваць прэзідэнцкія ўказанні што да дармаедаў прыняліся ў Круглянскім раёне. Там старшыня Круглянскага раённага «савета дэпутатаў» Валерый Ярковіч правёў нараду, прысвечаную «выяўленню ўтрыманства і дармаедства». На ёй прысутнічалі старшыні сельсаветаў, прадстаўнікі міліцыі, а таксама начальніца ўпраўлення працы, занятасцi i сацыяльнай абароны Круглянскага райвыканкама Галіна Мазок. У выніку пастанавілі «аб'яднаць намаганні участковых РАУС, старастаў вёсак і спецыялістаў філіялаў Цэнтра сацыяльнай абароны насельніцтва ў населеных пунктах».

Асобную ўвагу чыноўнікі і міліцыянеры нададуць кантролю за грамадзянамі, якія вярнуліся з месцаў пазбаўлення волі, а таксама «асобам, якія вядуць асацыяльны лад жыцця». Праблема, праўда, у тым, што ў Круглянскім раёне не хапае працы нават для тых, хто працаваць хоча. А куды накіраваць «дармаедаў» - і зусім незразумела.

Затое на прыкладзе Круглянскага раёна стала зразумелая немудрагелістая формула, якую выкарыстоўваюць чыноўнікі для падліку колькасці дармаедаў. Паводле звестак упраўлення працы, занятасцi i сацыяльнай абароны Круглянскага райвыканкама, на 1 верасня 2014 года ў эканоміцы раёна ўдзельнічаюць 6017 чалавек, афіцыйна на ўліку стаіць 18 беспрацоўных. Застаецца 1859 чалавек працаздольнага ўзросту, якія нідзе не працуюць і таму аднесеныя чыноўнікамі да эканамічна неактыўнага насельніцтва.

Каментар эксперта

«Дармаедства - тэрмін не толькі шматзначны, але і вельмі размыты, так як спрадвечнае яго значэнне зведала значныя змены з развіццём сістэмы грамадскіх стасункаў. Калі грунтавацца на агучаных беларускімі дзяржаўнымі органамі прынцыпах вызначэння дармаедства, то гэта, у агульных рысах, чалавек, які ўхіляецца ад выканання сацыяльных абавязанняў перад дзяржавай, - кажа юрыст і бізнэс-кансультант Уладзімір Несмашный. - Непрацуючы, але які не з'яўляецца афіцыйна беспрацоўным, які не мае крыніц прыбытку ды не плацёжаздольных падаткаў, магчыма - які не даваў карысці грамадству, неяк так. Прычым вырашаць, дармаед ты ці не, будзе суд, а гэта першапачаткова падрывае асновы грамадскага даверу да парадку вызначэння такіх асобаў, так як для вынясення юрыдычнай пастановы судом патрабуецца фармальная адпаведнасць прыкметам, якія часта дасягаюцца без уліку асаблівасцяў канкрэтнай сітуацыі.

Так, праблема з «дармаедамі» ёсць, і дзяржава на самай справе марнуе велізарныя грошы на ўтрыманне масы эканамічна працаздольных, але неактыўных грамадзян. Але ўсё ж дармаедства - гэта сацыяльная праблема, а не прававая, так што яе развязванне ляжыць прынцыпова па-за прававым полем. Калі б няўхільнасць адплаты магла развязаць сацыяльна-эканамічныя праблемы, то з увядзеннем падатковага, крымінальнага і адміністрацыйнага кодэксаў Беларусь стала б адразу ідэальнай краінай фантастычна забяспечаных і крыштальна сумленных людзей».