Станіслаў Шушкевіч: Мы не будзем удзельнічаць у гэтым спектаклі

Станіслаў Шушкевіч распавёў аб прэзідэнцкіх выбарах, украінскім крызісе і Беларусі пасля Лукашэнкі.

Першы кіраўнік незалежнай Беларусі ў свае амаль 80 гадоў вядзе на здзіўленне актыўнае жыццё - піша і выдае кнігі, чытае лекцыі ў розных універсітэтах Еўропы і кіруе палітычнай партыяй. У эксклюзіўным інтэрв'ю для БДГ Станіслаў Шушкевіч распавёў пра свае погляды на будучыя прэзідэнцкія выбары, на ўкраінскі крызіс і на тое, дзе ўзяць лідараў, якія будуць вызначаць аблічча новай краіны.

- Праз год адбудуцца новыя прэзідэнцкія выбары. Многія назіральнікі ўжо загадзя абвясцілі іх «самымі сумнымі і прадказальнымі». А які Ваш прагноз?

- Я б назваў рэчы сваімі імёнамі. З 1996 года ў нас няма выбараў. З 1996 года ў нас ёсць аперацыя спецслужбаў, якая забяспечвае патрэбны адсотак галасоў за патрэбных людзей. Я не ведаю, хто канкрэтна гэтым займаецца, але магу сказаць, што Ярмошына не мае да гэтага дачынення. Яна проста не ліквідуе тыя парушэнні, якія маюць месца быць. Гэта ўсё адпрацавана, усё ўзгоднена. Таму ёсць спектакль, які называецца выбарамі. Ніякіх нечаканасцяў ад гэтых так званых выбараў чакаць нельга. Лагічна было б іх байкатаваць, і апазіцыя да гэтага гатовая. Але прынятае змененае заканадаўства, і цяпер байкот выбараў з'яўляецца злачынствам. Таму не будзем называць гэта байкотам, але ў гэтых так званых выбарах удзельнічаць бескарысна.

На жаль, у нас некаторыя апазіцыянеры, «амаль-дысыдэнты», не ўсведамляюць, што адбываецца, што яны легітымізуюць Лукашэнку, і яны будуць удзельнічаць у выбарах. Гэта, наогул, бяда, бо ў нас цяпер існуе пэўная катэгорыя асоб, якія нічым, акрамя апазіцыйнай дзейнасці, у жыцці не займаліся і нічога рабіць не ўмеюць. І яны знойдуць нейкую фінансавую падтрымку на свае так званыя дэмакратычныя дзеі. Я, на шчасце, ніколі не шукаў такой падтрымкі і ніколі яе не меў. І мае бліжэйшыя калегі ў такім жа стане, што і я. Гэта значыць, мы проста не будзем удзельнічаць у гэтым спектаклі.

- На Ваш погляд, чаму лідары беларускай апазіцыі ніяк не могуць дамовіцца, правесці кангрэс дэмакратычных сіл і вылучыць адзінага кандыдата?

- Разумееце, гэта не мае сэнсу. Аб'ядноўвацца, праводзіць з'езд, - гэта мае сэнс толькі для таго, каб хтосьці за гэта заплаціў. Каб на гэтым пагрэць рукі. Я наогул не ведаю, як некаторыя апазіцыянеры дзейнічаюць! Я мяркую, што нашы ўнутраныя справы нельга вырашаць за кошт нейкай замежнай дапамогі. Можна вырашаць пытанні культуры, пытанні мастацтва, пытанні свабоды СМІ. Але палітычныя пытанні, удзел у выбарах, вылучэнне адзінага кандыдата і іншае - на гэта трэба знаходзіць уласныя сродкі. Калі ж сродкі прыходзяць аднекуль, значыць, ёсць пэўныя абавязацельствы перад тымі, хто іх даў.

- У 1991-м, калі Вы падпісвалі Белавежскія пагадненні, Вы хаця б прыкладна маглі сабе ўявіць, што Украіна і Расея калісьці будуць ваяваць адна з адной?

- Не. Я не тое што 1991-м, я яшчэ і ў 2013-м не мог уявіць, што такое адбудзецца. Я мяркую, гэта таксама аперацыя спецслужбаў. Калі на ключавыя пасады ў СБУ былі ўкаранёныя прарасейскі настроеныя людзі і нават грамадзяне Расеі. Я не мог уявіць сабе гэтую гіганцкую аперацыю ў раздзяленні людзей у Крыме, у Луганску, у Марыупалі. А гэта была мэтанакіраваная аперацыя расейскіх спецслужбаў для таго, каб раздзяліць Украіну, абысціся з ёй так, каб яна ніколі не магла ўвайсці ў Еўропу.

Зразумела, што шмат што адбылося з падачы Збігнева Бжэзінскага, які даўно сказаў, што Расея не можа быць імперыяй без Украіны. Вы паглядзіце на эфект ад расейскай прапаганды. 160 тысяч украінскіх ваеўнікоў склалі зброю таму, што не маглі страляць у расейцаў - і я іх разумею! Ну а расейскія - яны могуць страляць у каго заўгодна. Яны навучаны - у Чачні, у іншых канфліктах...

Я думаю, што ў стратэгічным плане Пуцін саступіць. Але ён вельмі доўга, вельмі доўга будзе «на кані» - і махаць шашкай. Бо прыціснуць яго Захад не ў стане. Расеі страшна пашанцавала з прыроднымі рэсурсамі, і хутка паставіць Расею ў цяжкае становішча немагчыма. Але гэта цалкам магчыма за доўгі час. Прычым падобна, што Захад на гэта ідзе.

- Ці могуць украінскія падзеі ў якой-небудзь форме паўтарыцца ў Беларусі? І ці можа Беларусь разлічваць на Будапешцкі мемарандум - пры тым, што Украіне ён не дапамог?

- Будапешцкі мемарандум 1994 года проста не мог быць моцным дакументам. Такога роду гарантый на вышэйшым узроўні ў той час давалася досыць шмат, былі і шматлікія вусныя дамоўленасці. Таму я ніколі не ўскладаў вялікіх спадзяванняў на гэты мемарандум. Ну што значыць, што ЗША і Вялікая Брытанія з'яўляюцца гарантамі бяспекі? Яны і далей будуць прымаць дэкларацыі, рабіць добрыя заявы, прымаць нейкія маленькія эканамічныя санкцыі - і ўсё. Плакаць з гэтай нагоды не варта. Я з гэтай нагоды часцей успамінаю словы Рэйгана: «Мір можна ўсталёўваць толькі моцнымі рукамі». А Украіна апынулася занадта слабай.

Ну а ў Беларусі гэтыя падзеі паўтарыцца не могуць. Бо больш адданага Расеі кіраўніка, дыктатара, які больш моцна сядзіць на вяршыні піраміды за кошт расейскай падтрымкі, чым Лукашэнка, на постсавецкай прасторы няма.

- 1 студзеня 2015 Мытны Саюз павінен ператварыцца ў Еўразійскі эканамічны саюз. Але наколькі наогул жыццяздольнае гэтае новаўтварэнне? Назарбаеў гаворыць аб магчымым выхадзе з яго, беларускі парламент адклаў ратыфікацыю аж на снежань. Што Вы думаеце?

- Ну, па-першае, беларускага парламента няма. Ёсць прызначаныя людзі, якія ратыфікуюць што заўгодна, нават стаянне на галаве для ўсіх дэпутатаў. Так што тое, што парламент адклаў разгляд пытання аб ратыфікацыі, - гэта зразумела: яму сказалі адкласці, і ён адклаў. Гэта марыянетачныя структуры, якім нікім не выбіраюцца. Так што гэта Лукашэнка адкладае ратыфікацыю ім жа падпісанай дамовы.

У гэтым выпадку Лукашэнка не супраць пагуляць у незалежнасць, надзьмуць шчокі. Але як толькі махне яму пальцам Пуцін, ён адразу ж усё ратыфікуе. Бо калі спыніцца фінансавая падтрымка Лукашэнкі за кошт Расеі, то яму адразу канец. Таму ў Беларусі ўкраінскія падзеі паўтарыцца не могуць. У нас КДБ працуе так, як працаваў у Савецкім Саюзе. Паглядзіце: вось быў Чэмпіянат свету ў хакеі. Успомніце: колькі чалавек перад ім пасадзілі ў турму проста ні за што, прэвентыўна ізалявалі, каб яны не займаліся ніякай апазіцыйнай дзейнасцю ў перыяд чэмпіянату.

Але калі ў Беларусі пройдуць сумленныя выбары, і калі ў Беларусі будуць нармальныя мас-медыя, а не сродкі прапаганды, то я ўпэўнены: Беларусь пацягнецца ў Еўропу. Бо самі беларусы бачаць розніцу паміж жыццём у Еўропе і жыццём у Расеі.

- Каго б Вы маглі назваць з прыкметных маладых беларускіх палітыкаў - гэта значыць тых, хто з'явіўся на палітычнай сцэне ўжо пасля 2001 году?

- Ведаеце, я ўстрымаюся ад гэтага. І растлумачу, паводле якой прычыны. Мы ў Беларускай сацыял-дэмакратычнай Грамадзе, якую я маю гонар узначальваць, таксама маем патэнцыйнага кандыдата ў прэзідэнты. Але мы ведаем, што калі мы яго цяпер пачнём раскручваць, то ён адразу будзе прадстаўлены, як падлюга, нягоднік, мярзотнік і гэтак далей - гэта вельмі лёгка зрабіць. Як і прышыць яму якую-небудзь працу - як зрабілі з Навальным ў Расеі...

Але я вам скажу наступнае: нядрэнна працуюць адукацыйныя праграмы ў Еўропе. Я сам прафесар Варшаўскага ўніверсітэта, я чытаю лекцыі ва ўніверсітэтах ў Вене, Празе, Варшаве, Вроцлаве, Познані, Гданьску - курс па еўрапейскай бяспецы. І я бачу, як вучацца многія маладыя людзі з Беларусі. Ёсць маладыя людзі з Беларусі, якія ўжо добра адукаваныя дзякуючы розным міжнародным праграмам. Так, іх вельмі складана вярнуць у Беларусь, бо яны, як правіла, таленавітыя і знаходзяць вельмі добрыя месцы працы за мяжой. Але яны ёсць.

Узгадайце, каго ў свой ​​час прыцягнула Латвія, каго прыцягнула Эстонія для таго, каб узначаліць свае структуры пасля аднаўлення незалежнасці? Эмігрантаў. Я ў дачыненні да Беларусі цяпер кажу не аб тых эмігрантах, якія з'ехалі даўно і аселі ў ЗША, у Канадзе, стварылі там свае структуры. А аб новых, маладых, мабільных. Якія сёння ў Беларусі, а заўтра - у Польшчы. Я ведаю вельмі шмат таленавітых маладых людзей - проста не хачу іх цяпер, як гаворыцца, закладваць. Але дакладна скажу: кадравай праблемы ў новай Беларусі не будзе!

Акрамя таго, я вам скажу: не ідыёты тыя, якія цяпер працуюць на Лукашэнку. Там ёсць шмат вельмі прыстойных кіраўнікоў. Многія - 100%-я прыстасаванцы, прычым, на жаль, высокаадукаваныя. Рубінаў, Тозік - я ж іх ведаю. Нават паглядзіце на Мясніковіча - бо круціцца ў гэтых умовах, з нашым Саўмінам, - гэта не можа быць прыстойнай дзейнасцю, але, прынамсі, ён таленавіты кіраўнік. І Мясніковіч проста трывае гэтыя знявагі, якім яго падвяргае Лукашэнка. Так што добрых кіраўнікоў у выпадку пераменаў у краіне заўсёды можна знайсці.