Расейскі рубель выкапаў яму беларускаму

Але карані такіх цяжкасцяў не толькі знешнія, але і шмат у чым унутраныя.

Падзеі на валютным рынку Расеі зрабілі летась вызначальны ўплыў як на беларускія прадпрыемствы, так і на насельніцтва. Прамыслоўцы страцілі трыльёны рублёў прыбытку, а пакупніцкая здольнасць заробкаў беларусаў знізілася на дзесяткі адсоткаў. У выніку, адмоўныя бакі эканамічнай мадэлі Беларусі, якая цалкам залежыць ад Расеі, сталі многім відавочныя, пішуць «Беларускія навіны».

Цяжкі год для беларускай прамысловасці

Мінулы год стаў перыядам цяжкіх выпрабаванняў для рэальнага сектара эканомікі. Вынікі працы прамысловых прадпрыемстваў, многія з якіх падначаленыя Міністэрству прамысловасці, пацвярджаюць гэтую выснову.

Апошнія даступныя звесткі аб рабоце арганізацый Мінпрама сведчаць аб тым, што ў прамысловых прадпрыемстваў у 2014 годзе абвастрыліся дзве (ключавыя для любога бізнэсу) праблемы - рэалізацыя выпускаемай прадукцыі і прыбытковасць гаспадарчай дзейнасці.

Паводле стану на 1 снежня на складах прадпрыемстваў, падведамных Мінпраму, знаходзіўся практычна двухмесячны аб'ём выпускаемай прадукцыі. Дарэчы, годам раней, на 1 снежня 2013 года, складскія запасы ў Мінпраме складалі паўтарамесячны аб'ём вытворчасці. Такім чынам, у 2014 годзе аб'ём складскіх запасаў павялічыўся, што сведчыць пра цяжкасці са збытам прадукцыі.

Параўнанне фінансавых вынікаў работы прамысловых прадпрыемстваў у 2014-м з 2013-м таксама не на карысць мінулага года.

У студзені-кастрычніку 2014 (гадавыя звесткі будуць гатовыя не раней лютага 2015 г) прадпрыемствы Мінпрама атрымалі страту ў суме 1,5 трлн рублёў. Для параўнання: за аналагічны перыяд 2013 арганізацыі, падведамныя Мінпраму, мелі чысты прыбытак у суме больш за 2,5 трлн рублёў.

Рэзкае пагаршэнне фінансавых паказчыкаў прамысловых прадпрыемстваў ў 2014 годзе было абумоўлена шмат у чым падзеямі на валютным рынку.

Нежаданне беларускіх уладаў карэктаваць курс нацвалюты ў сувязі з дэвальвацыяй расейскага рубля прыводзіла да хуткага ўмацавання беларускага рубля. Калі ў пачатку года 1 расейскі рубель каштаваў 290 беларускіх, то ў першай палове снежня ўжо менш за 180.

Імклівае ўмацаванне беларускага рубля да расейскага прывяло да вялікіх страт прамыслоўцаў, дакладная сума страт стала вядомая зусім нядаўна.

«Падобнае змяненне курсу зрабіла негатыўнае ўздзеянне на сумы атрыманага чыстага прыбытку. Паводле вынікаў 9 месяцаў 2014 выдаткі на выплату адсоткаў паводле крэдытаў і курсавыя розніцы (якія склаліся ў суме 3 трлн 62,7 млрд рублёў) «з'елі» значную частку прыбытку (3 трлн 654 млрд рублёў) арганізацый ад рэалізацыі прадукцыі», - канстатаваў намеснік міністра прамысловасці Аляксандр Агароднікаў ў сваім артыкуле, апублікаваным у снежаньскім нумары, які выдаецца Мінфінам часопіса «Фінансы, улік, аўдыт».

Як зменіцца фінансавы стан беларускіх прамыслоўцаў у 2015 годзе, спрагназаваць складана.

З аднаго боку, Нацбанк Беларусі ў апошнюю дэкаду мінулага года стаў прыкметна паскараць тэмпы афіцыйнай дэвальвацыі беларускага рубля, і гэта можа знізіць курсавыя страты беларускіх экспарцёраў.

З іншага боку, беларускія прамыслоўцы, якія часта з'яўляюцца экспарцёрамі, сёння нясуць страты ў сувязі з тым, што абавязаны прадаваць палову валютнай выручкі па курсу Нацбанка, а купляць яе на 20% даражэй (з улікам валютнага збору, які панізіўся з 29 снежня).

Прыкметнага паляпшэння вытворчых паказчыкаў беларускіх прадпрыемстваў у 2015 годзе таксама цяжка чакаць. Беларускія эканамісты мяркуюць, што ў новым годзе ВУП Расеі можа знізіцца, і ў гэтай сітуацыі разлічваць на павелічэнне экспарту беларускай прамысловай прадукцыі досыць складана.

«У выпадку стабілізацыі курсу даляра ў Расеі на ўзроўні 50 расейскіх рублёў ВУП нашай усходняй суседкі можа знізіцца ў 2015 годзе на 2%. У выпадку, калі курс даляра спыніцца на ўзроўні 60 расейскіх рублёў, ВУП, паводле ацэнак Цэнтрабанка Расеі, можа скараціцца на 4%. Зніжэнне ВУП азначае як памяншэнне вытворчасці ў самой Расеі, так і зніжэнне сукупнага попыту, у тым ліку на беларускую прадукцыю, на расейскім рынку», - кажа навуковая дырэктарка Даследчага цэнтра ІПМ Ірына Тачыцкая.

Сітуацыя ў Расеі магла б быць не гэтак адчувальнай для Беларусі, калі б экспартныя пастаўкі беларускіх прадпрыемстваў былі дыверсіфікаваныя. Аднак мы бачым адваротную сітуацыю. Паводле звестак за студзень-кастрычнік 2014 года, больш за 92% экспарту прадпрыемстваў Мінпрама прыйшлося на адзін-адзіны рынак збыту - расейскі.

Улічваючы гэта, беларускія эксперты, кажучы пра прычыны бягучых праблем прамысловага сектара, адзначаюць, што карані такіх цяжкасцяў не толькі знешнія, але і шмат у чым унутраныя.

«У аснове многіх нашых праблем ляжыць слабая канкурэнтаздольнасць нашых экспарцёраў з пункту гледжання кошт/якасць і з пункту гледжання дыверсіфікацыі рынкаў збыту. Мы шмат гадоў таму ставілі задачу дыверсіфікаваць рынкі збыту нашай прадукцыі, а воз дагэтуль там», - адзначае намеснік старшыні Беларускай навукова-прамысловай асацыяцыі Георгій Грыц.

Снежаньскія нечаканасці

Яшчэ адзін важны вынік мінулага года таксама звязаны з падзеямі ў Расеі - зніжэнне пакупніцкай здольнасці беларускіх заробкаў. Пасля ўвядзення 20 снежні 30-адсоткавага валютнага збору, які фізічныя і юрыдычныя асобы абавязалі выплачваць пры куплі замежнай валюты, імпартныя тавары падаражэлі ў Беларусі мінімум на гэтую ж велічыню.

Фактычна адбылася дэвальвацыя беларускага рубля, афіцыйна прызнаць якую прапанавалі ўладам бізнэс-асацыяцыі.

«2014-ы год скончыўся нечакана. Ніхто ў пачатку года не чакаў, што так павернецца сітуацыя на грашовым рынку», - успамінае снежаньскія падзеі фінансавы аналітык Forex Club у Беларусі Валерый Палхоўскі.

Сапраўды, практычна ніхто 30-адсоткавую дэвальвацыю на 2014 год не прагназаваў, нават улады. Яшчэ летась ўвосень пры фармаванні бюджэту яны закладвалі сярэднегадавы курс даляра на 2015 год на ўзроўні 11 400 рублёў. Адпаведна, прагназавалася, што да канца 2014-га афіцыйны курс даляра складзе 10 800 рублёў, а ў канцы 2015-га будзе знаходзіцца блізу 12 000 рублёў.

Гэтыя прагнозныя паказчыкі маглі быць дасягнуты пры ўмове, што курс даляра будзе расці прыкладна на 100 рублёў у месяц. З улікам гэтага планавалася, што інфляцыя ў 2015 годзе складзе 12%.

Пасля падзеяў 19 снежня аб выкананні афіцыйных прагнозных паказчыкаў можна забыцца, мяркуюць эксперты.

«Знешні шок на грашовы рынак Беларусі апынуўся досыць моцным і перакрэсліў многія афіцыйныя планы на 2015 год. Афіцыйны прагноз 12-адсоткавай інфляцыі на наступны год у святле гэтых падзей губляе сваю актуальнасць, роўна як і некаторыя іншыя параметры грашова-крэдытнай палітыкі», - кажа Валерый Палхоўскі.

Улічваючы высокі ўплыў дэвальвацыі на ўзровень коштаў, можна меркаваць, што інфляцыя ў 2015 годзе будзе не менш за 30-40%.

Кампенсуюць яе работнікам ростам намінальнага заробку?

На лістапад 2015 года запланаваныя «выбары», і з улікам гэтага павелічэнне даходаў насельніцтва магчымае. Іншая справа, што пасля дня галасавання палітычнага сэнсу клапаціцца пра дабрабыт электарату не будзе, і таму канец 2015-га можа апынуцца такім жа нечаканым, як і снежань 2014-га...