Леанід Заіка: У беларускага рубля няма дна

Ёсць папяровая перагародка, якую ўстаўляюць замест дна, потым яна працякае і рвецца.

Сёння даляр «узляцеў» адразу на 840 рублёў, а падатак на продаж валюты знізіўся да 10%. Яшчэ да адстаўкі былая старшыня Нацбанку Надзея Ермакова абяцала, што падатак знікне плаўна, тэрмінам да сярэдзіны лютага, а разам з гэтым стабілізуецца рубель. Але на календары яшчэ толькі 5 студзеня - а рэальны курс цвёрдай валюты расце з такой хуткасцю, што хутка абгоніць планку, якая магла б усталявацца пры разавай дэвальвацыі. Што адбываецца з беларускім рублём і наколькі імклівым будзе далейшае падзенне, charter97.org даведвалася ў эканаміста Леаніда Заікі.

- Тут нічога нечаканага няма. Гэта імклівае падзенне адбываецца, бо беларускі рубель быў пераацэнены. Таксама, як ні парадаксальна, але калі паглядзець на сітуацыю снежня, то ў нас быў станоўчы экспарт і, строга кажучы, пры гэтым сэнсу ў дэвальвацыі, як такой, няма. Але ёсць такая рэч, як вонкавая запазычанасць пад 40 мільярдаў даляраў. Уявіце, гэта па 300 мільёнаў даляраў дэфіцыту ў месяц, якія трэба дзесьці адшукаць, каб іх аддаваць. Таму і попыт на валюту вялікі. Натуральна, можна было б правесці разавую дэвальвацыю - скажам, даляр каштаваў бы адразу 15 тысяч рублёў. Але гэта б дэвальвацыйныя працэсы не спыніла, бо да беларускага рубля давер нізкі. Таму цяпер дэвальвацыя развіваецца па сваёй уласнай логіцы.

- Каму цяпер ідзе розніца паміж двума рознымі курсамі даляра ў краіне?

- Спачатку была прынятая пастанова аб тым, што дэвальвацыі няма, але для «спекулянтаў» ёсць канфіскацыя 30% кошту даляра, якія ішлі ў бюджэт. Потым гэтыя 30% знізіліся да 20%, і сёння гэты падатак ужо складае 10%. Але гэта не мае сэнсу, бо ўсё роўна рубель павінен абрынацца - гэта цалкам натуральна. Але самае цікавае ў іншым: калі ў самым першым варыянце 30% ішло ў бюджэт і трацілася на патрэбы насельніцтва, то цяпер гэтую розніцу афіцыйнага і неафіцыйнага курсу ў асноўным будуць прысвойваць банкіры і экспарцёры. Да іх будзе вяртацца ўжо больш «цяжкі» даляр.

- Навошта было ўводзіць падатак на такі кароткі тэрмін? Гэта ж было відавочна бязглуздай пастановай.

- Я не ведаю, навошта Лукашэнка пагадзіўся на гэты спосаб з увядзеннем 30% падатку. Гэта ўсё ліпа зялёная! Але на сённяшні дзень банкіры і моцная лабісцкія група экспарцёраў робіць так, што падатак зніжаецца. Гэта лабізм чыстай вады пад прыкрыццём асэнсаваных рацыянальных пастаноў. Каму ідзе розніца курсаў? Тым, хто гандлюе далярам. Бо вы не можаце гандляваць далярам, вас адразу зловяць. Таму гэтыя меры ў зніжэнні ўмоўных выключэнняў у бюджэт і спроба выйсці на рэалістычны курс даляра пакуль асаблівага захаплення не выклікаюць.

- Абяцалі, што падатак знікне да 15 лютага. А на справе ад падатку пазбаўляюцца прама экстранна. Чаму?

- Правільна, а што ж вы хацелі? Па-першае, спачатку для таго, каб такія меры ўвесці, хто-небудзь з набліжаных «эканамістаў» павінен быў растлумачыць гэта Лукашэнку. Але цяпер, я думаю, ён ужо разумее, што дэвальвацыя ёсць дэвальвацыя, хлусіць не трэба, а слухаць такіх «дарадцаў» - не самае ўдалае развязанне. Таму што ў грашовых адносінах ўся цяперашняя сітуацыя звязаная з тым, што беларускіх рублёў друкавалі больш, чым трэба. Гэта галоўная выснова. Аляксандр Рыгоравіч, Андрэй Мікалаевіч, навошта вы друкуеце столькі грошай? А потым сядзіце і расказваеце казкі пра тое, што ў нас усё нармальна. А другі момант - гэта давер да рубля. Калі за апошнія тры гады з мінулай дэвальвацыі давер да беларускага рубля стварыць не змаглі, то ён будзе падаць пастаянна.

- Атрымліваецца, да сярэдзіны лютага курс будзе нават большы, чым мог бы быць пры разавай дэвальвацыі?

- Цалкам можа і абагнаць. І казаць пра тое, які будзе курс, цяжка. Трэба пытаць маладых джэнтльменаў з Нацыянальнага банка, а не мяне. Гэта яны павінны выйсці, паправіць свае сурдуты і гальштукі - і сказаць: «Да сярэдзіны лютага курс будзе 15524 рубля». Усё зразумела, дзякуй, да пабачэння.

- Гэта значыць, пакуль сітуацыя нявызначаная?

- Ну чаму ж нявызначаная? Усё вельмі нават зразумела: вядома, рубель будзе падаць.

- Да якога часу рубель будзе падаць у агляднай будучыні? Дзе гэтае «дно»?

- У нашага «вядра» беларускай валюты дна як такога няма. Ёсць папяровая перагародка, якую ўстаўляюць замест дна, потым яна працякае і рвецца. Гэта вельмі тонкае і даступнае тлумачэнне для хатніх гаспадынь. Ну ці інакш: дно ў нас цукровае.