Эдвард Лукас распавёў, як спыніць Расею

Захаду пара адказаць на гэтыя тры ключавыя пытанні.

Сусветныя сталіцы нарэшце ўсвядомілі, што рэжым Пуціна з’яўляецца сур'ёзнай пагрозай. Аднак праблемы паўсталі задоўга да яго з'яўлення, піша брытанскі журналіст, карэспандэнт The Economist у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе, старшы віцэ-прэзідэнт Цэнтра аналізу еўрапейскай палітыкі Эдвард Лукас у дзённіку на сайце «Новом времени».

У 1994 годзе ў Гамбургу на канферэнцыі, прысвечанай чарнаморскаму супрацоўніцтву, тагачасны прэзідэнт Эстоніі Ленарт Мэры зрабіў прароцкую прамову. Ён асудзіў палітычны курс Расеі пасля раскідання СССР і самаабвешчанае права на ўварванне ў іншыя краіны пад маркай абароны расейскамоўнага насельніцтва. Дэлегацыя, у ліку якой быў і непрыкметны чыноўнік, які пасля ўзначаліў РФ, пакінула залу.

Пазней расейскія апазіцыянеры, у тым ліку і мой загінулы сябар Барыс Нямцоў, шчыра папярэджвалі Захад: РФ ператвараецца ў дыктатуру, гатовую да выкарыстання гвалту як унутры краіны, так і за яе межамі, а наша фінансавая сістэма дапамагае карупцыйнаму рэжыму ў адмыванні грошай.

Мы праігнаравалі гэтыя словы. Мы супакоілі сябе тым, што халодная вайна скончылася, а на «развіваных рынках», якія ўтварыліся пасля раскідання савецкай імпэрыі, можна няблага зарабіць.

Напраўду ж Расея, засланяючыся шырмай дэмакратыі, патанула ў карупцыі. І наважыла, што захопленым СССР народам наканавана, незалежна ад іх жадання, знаходзіцца ў сфэры ўплыву РФ.

З'яўленне ў 2000 годзе ў Крамлі экс-палкоўніка КДБ і наступнае ўзбагачэнне Расеі за кошт падаражэння нафты ўзнялі мясцовы рэвізіянізм да такой ступені, што яго заўважылі нават у Еўропе. Рэпрэсіі ўнутры краіны і замежная агрэсія - тыя чорныя зоркі, праз якія Крэмль цяпер вызначае свой курс.

Але Захад па-ранейшаму верыць у тое, што санкцыі даюць эфэкт, праблемы абмяжуюцца Украінай, а для перамогі дастаткова дыпламатыі і трывання. Захапіўшыся крэмлелогіяй, варажбой на кававай гушчы, Захад так і не задаў сабе тры ключавыя пытанні: чаго хоча Расея, чаму яна перамагае і як яе спыніць.

Трэба разумець, што пуцінскі рэжым выходзіць за межы асобы лідэра. Пуціна могуць зрынуць або адхіліць, але бізнэс-мадэль крымінальнага капіталізму, якая ўкаранілася ў Расеі, перажыве яго. Так, кланы тузаюцца адзін з адным, але галоўная мэта рэжыму - захаваць уладу. Баючыся рэвалюцыі і пагарджаючы міжнароднымі правіламі, Крэмль стварае ў сваіх межаў падабенства санітарнага калідора. Гаворка ідзе не абавязкова аб дырэктыўным вайсковым захопе суседніх дзяржаў - досыць стварэння мяккай гегемоніі, грунтаванай на карупцыі, прапагандзе і эканамічнай залежнасці. РФ пакінула быць супердзяржавай, але яна ўсё яшчэ мае змогу для запалохвання асобных краін у заходніх і паўднёвых межах.

Адсюль вынікае другая мэта Крамля: пакласці канец дамінаванню Захаду ў глабальнай палітыцы. Расея актыўна падахвочвае антыамэрыканізм ў Еўропе, баязлівую замежную палітыку адміністрацыі Абамы, а таксама тое, што амэрыканскіх палітыкаў раздражняе няўдзячнасць Еўропы ў пытаннях абароны.

Наступнай ахвярай РФ стануць краіны Балтыі. Эстонія, Латвія і Літва - чальцы ЕЗі Паўночнаатлантычнага альянсу, таму прыніжэнне адной або некалькіх з гэтых прымежных краін прычыніцца да канца NATO.

Уявіце, як аднойчы Крэмль арганізоўвае правакацыю, напрыклад, з удзелам цягніка Вільня-Калінінград. Удзень абвяшчае прылеглыя тэрыторыі замкнёнымі для палётаў, перашкодзіўшы NATO адправіць падмацунак, а ўвечары заяўляе, што ядзерныя боегалоўкі прыведзеныя ў поўную гатовасць. Ці дасць прэзідэнт Абама годны адказ? Калі не - ад NATO нічога не застанецца.

Пуцінскі рэжым ахвочы рызыкаваць і трываць эканамічныя цяжкасці. Беспакарана дэстабілізаваўшы Украіну, РФ дэманструе: вялікія краіны бяруць, што хочуць, а маленькія - трываюць. Калі Еўропа не давядзе адваротнае, наступствы будуць катастрафічныя.

І адказ Захаду не павінен быць дапасаваны выключна да Украіны. Колькі б зброі ЕЗ ні паставіў Кіеву, гэта толькі адцягне ваенную паразу змардаванай краіны, але не дазволіць перамагчы Расею.

Захад заўсёды выхваляўся уменнем падзяляць галіны ўлады: спецслужбы любяць таямнічасць, а суддзі не трываюць палітычнага ўмяшання. Гэтыя абмежаванні заслугоўваюць павагі, але перашкаджаюць адолець ворага, які звык ігнараваць правілы.

Пара ўвесці санкцыі не толькі супраць расейскіх кіраўнікоў, але і супраць іхніх жонак, дзяцей ды іншых сваякоў, пазбавіўшы права на ўезд у Еўропу і ЗША. Затым - замарозіць актывы. Гэта балючы працэс, бо тое, як пуцінскі рэжым выкарыстоўвае заходнюю фінансавую сістэму для адмывання сотняў мільярдаў даляраў, выкрадзеных з нафтавых даходаў, спрыяла росту карупцыі на самім Захадзе. Давядзецца пусціць пот прадажных банкіраў. Але лепш так, чым кроў хаўруснікаў.