Даклад Нямцова: Расея выдаткавала на вайну з Украінай больш за $40 мільярдаў

(абноўлена - 13:00) Аўтары дакладу «Пуцін. Вайна» распавялі пра страты войска і бюджэту Расеі праз акупацыю Крыма і Данбаса.

Сёння а 12 гадзіне пачалася прэзентацыя дакладу, працу над якім пачаў Барыс Нямцоў, а пасля забойства апазіцыянера завяршылі ягоныя паплечнікі. Адначасова быў абнародаваны поўны тэкст даследавання - 64-старонкавы матэрыял, які аб'яднаў у сабе сведчанні, якія публікаваліся раней у СМІ, і ўласныя звесткі Нямцова аб умяшанні Масквы ва ўкраінскую палітыку і прысутнасці расейскіх узброеных сіл на ўсходзе Украіны.

Дакумент, складзены групай экспэртаў з выкарыстаннем напрацовак Барыса Нямцова, апынуўся ў распараджэнні РБК. У даследаванні робяцца спробы ацаніць агульныя страты войска і бюджэту Расеі ад вайны ва Украіне

Ідэя дакладу «Пуцін. Вайна» пра ролю Расеі ў далучэнні Крыма і магчымым удзеле расейскіх вайскоўцаў у баявых дзеяннях на Украіне належыць сустаршыні партыі РПР-ПАРНАС, дэпутату Яраслаўскай аблдумы Барысу Нямцову. Гэта даследаванне палітык супрацьпаставіць афіцыйнай версіі падзей. «Я прыдумаў, што рабіць. Трэба напісаць даклад «Пуцін. Вайна», выдаць яго вялізным тыражом і раздаваць на вуліцах. Раскажам, як Пуцін развязаў гэтую вайну. Толькі так мы пераможам прапаганду», - прыводзяцца словы Нямцова ў дакладзе.

Нямцоў не паспеў напісаць тэкст гэтага дакладу. 27 лютага ён быў забіты недалёка ад Крамля. Сярод версій матываў забойства яго калегі і сябры называюць працу над гэтым даследаваннем. Нямцоў пакінуў план дакладу, рукапісныя нататкі, дакументы - усё было выкарыстана пры падрыхтоўцы дакумента, адзначаецца ў дакуменце.

«Пуцін. Вайна» - 64-старонкавае даследаванне, якое аб'яднала ў сабе сведчанні, што публікаваліся раней у СМІ, і ўласныя звесткі Нямцова пра ўмяшанне Масквы ва ўкраінскую палітыку і прысутнасць расейскіх узброеных сіл на ўсходзе Украіны. Даследаванне разбіта на 11 частак, яны ахопліваюць падзеі на Украіне з пачатку перавароту, калі, паводле версіі аўтараў дакладу, у Крамлі быў распрацаваны сцэнар «вяртання Крыма», і да цяперашняга часу.

Над тэкстам працавалі былы віцэ-прэм'ер Альфрэд Кох, журналісты Айдэр Муждабаеў, Алег Кашын, сябры палітрады РПР-ПАРНАС Ілля Яшын і Леанід Мартынюк, выканаўчы дырэктар партыі Вольга Шорына.

Даклад надрукаваны мінімальным накладам (2 тыс.). Яго хопіць для распаўсюджвання толькі на прэзентацыях, паведаміў Яшын. Прэзентацыі акрамя Масквы запланаваныя ў рэгіянальных цэнтрах - Пецярбург, Яраслаўль, Чэлябінск і іншых гарадах. Адначасова пачнецца кампанія па зборы сродкаў на выданне дакладу для шырокага распаўсюду. Але аб’ём наступнага накладу будзе залежаць ад сабраных сродкаў, удакладніў сябра палітрады РПР-ПАРНАС.

У надрукаваным дакладзе адсутнічаюць выходныя звесткі: не пазначаныя наклад і выдавецтва. Ёсць пазнака «Выпуск: травень 2015 года. Горад Масква». Кошт аддрукаванага накладу ў РПР-ПАРНАС таксама не раскрываюць.

Нямцоў і дэсантнікі

Збіраць матэрыялы для дакладу Нямцоў стаў з пачатку 2015 года. Ён шмат працаваў з адкрытымі крыніцамі, знаходзіў людзей, якія маглі падзяліцца інфармацыяй. Ён звяртаўся з дэпутацкімі запытамі ў ФСБ аб удзеле ў канфлікце на тэрыторыі самаабвешчаных Данецкай і Луганскай рэспублік узброеных выхадцаў з Чачні і ў Генпракуратуру з патрабаваннем праверыць інфармацыю аб удзеле расейскіх вайскоўцаў у баях на ўсходзе Украіны. Усе ягоныя звароты засталіся без адказу.

У пачатку лютага да Нямцова звярнуліся прадстаўнікі інтарэсаў сваякоў загінулых у Данбасе расейскіх вайскоўцаў, між іншым з Іванава. Запіску аб гэтым палітык пакінуў сваёй памагатай Шорынай. У матэрыялах дакладу гаворыцца, што сваякі загінулых жаўнераў шукалі дапамогі ў тым, каб дамагчыся ад Мінабароны кампенсацыйных выплат. Яны ж распавялі аб масавай гібелі расейскіх жаўнераў падчас летняга контрнаступлення апалчэння пад Ілавайскам і падчас зімовых баёў за Дэбальцава. Паводле звестак Нямцова, пад Дэбальцава загінула блізу 70 вайскоўцаў з Расеі, як мінімум 17 з іх дэсантнікі з горада Іванава. Дагэтуль расейскія жаўнеры перад адпраўкай на Данбас афіцыйна звальняліся з расейскіх узброеных сіл на патрабаванне кіраўніцтва, паведамляюць крыніцы Нямцова.

Такім чынам, планавалася схаваць удзел расейскага войска ў баях, выстаўляючы вайскоўцаў добраахвотнікамі. Пад сумленнае слова камандзіраў жаўнерам гарантавалі, што ў выпадку ранення або гібелі іх сваякам будуць пералічаныя кампенсацыі, супастаўныя з тымі сумамі, якія выплачваліся летам 2014 года", - гаворыцца ў дакладзе. На практыцы кампенсацый не было.

Пяць тэзісаў з дакладу Барыса Нямцова

- Не менш за 150 расейскіх жаўнераў загінулі ў жніўні 2014 года, паводле адзнак крыніц Нямцова. Тады ўкраінскае войска перайшло ў наступ, але было спыненае пад Ілавайскам расейскімі войскамі. Сваякі загінулых вайскоўцаў, як паведамляецца ў дакладзе, атрымалі па 2 млн руб. і далі падпіску пра неразгалошванне абставінаў іх гібелі.

- Блізу 70 расейскіх жаўнераў (у тым ліку не менш як 17 дэсантнікаў з Іванава), паводле сцвярджэння Нямцова, загінулі ў студзені-лютым 2015 пад горадам Дэбальцава. Прадстаўнікі інтарэсаў сваякоў вайскоўцаў у лютым звярнуліся да Нямцову па дапамогу, бо не маглі дамагчыся кампенсацый. У дакладзе гаворыцца, што на той момант вайскоўцаў, якія адпраўляюцца ў Данбас, сталі звальняць з войска і выдаваць за добраахвотнікаў. Мінабароны Расеі абяцала плаціць кампенсацыі за смерць і калецтвы, нягледзячы на звальненне. Аднак, сцвярджаецца ў дакладзе, гэта абяцанне выканана не было.

- Блізу 53 млрд. руб. (Больш за мільярд даляраў) было выдаткавана з расейскага бюджэту на вайну на паўднёвым усходзе Украіны за дзесяць месяцаў - такую ацэнку даў сааўтар дакладу, дырэктар па макраэканамічных даследаванняў ВШЭ Сяргей Аляксашанка. Ён выказаў здагадку, што 21 млрд. руб. спатрэбілася на ўтрыманне 6 тыс. добраахвотнікаў, 25 млрд. руб. - На падтрымку 30 тыс. мясцовых апалчэнцаў, 7 млрд. руб. - на эксплуатацыю, абслугоўванне і рамонт тэхнікі.

- 80 млрд. руб. было выдаткавана ўладамі расейскіх рэгіёнаў на ўтрыманне бежанцаў з Данецкай і Луганскай абласцей Украіны з ліпеня 2014 года. Гэтую ацэнку ў дакладзе таксама прыводзіць Сяргей Аляксашанка.

- 2 трлн. руб. са сваіх заробкаў і 750 млрд. руб. са сваіх ашчаджэнняў, па падліках Аляксашанкі, страцілі расейцы за год пасля далучэння Крыма. Эканаміст тлумачыць, што ў сувязі з заходнімі санкцыямі і прадуктовым эмбарга ў адказ кошты дадаткова выраслі на 5,5%. Менавіта гэтая лічба закладзеная ў аснову разлікаў.

Такім чынам, агульная сума выдаткаў Расеі на акупацыю Данбаса і Крыма і вайну з Украінай склала 2 трлн. 133 млрд. рублёў, што сённяшнім курсам - больш за 42 мільярды даляраў.

Выступаць публічна сваякі баяліся праз падпіскі аб неразгалошванні. Як запэўніваюць крыніцы Нямцова, сваякам загінулых пагражалі крымінальным пераследам і прыводзілі ў прыклад справу супраць шматдзетнай маці Святланы Давыдавай, што абвінавачваецца ў дзяржаўнай здрадзе на карысць Украіны.

Пасля падзення Данецкага аэрапорта, які тэрарысты штурмавалі з траўня 2014 года, эпіцэнтр баёў перамясціўся да важнага чыгуначнага вузла Дэбальцава. Вакол горада, у якім заставаліся тысячы жыхароў, разгарнулася сапраўдная франтавая аперацыя з ужываннем танкаў, цяжкай артылерыі, рэактыўных сістэм залпавага агню. Лінія фронту ў раёне Дэбальцава глыбока ўклініцца ў тэрыторыю апалчэнцаў, якія імкнуліся ліквідаваць гэты плацдарм. Каментуючы ход баёў, лідары непрызнаных рэспублік казалі аб фармаванні новага катла, які вось-вось зачыніцца разам з тысячамі ўкраінскіх вайскоўцаў, пазіцыі якіх артылерыя апалчэнцаў прастрэльваецца наскрозь. Некалькі тыдняў жорсткіх баёў Кіеў назваў «зімовым надыходам» ДНР і ЛНР, які, са слоў украінцаў, быў паспяхова адбіты, хоць сілавікі і страцілі некалькі населеных пунктаў. У раёне баёў склалася катастрафічная гуманітарная сітуацыя: няма электрычнасці, вады, цяжка знайсці непашкоджаны будынак, усе выезды прастрэльваюцца. Танкавыя атакі праходзілі ў населеных пунктах, колькасць ахвяр сярод мірнага насельніцтва немагчыма падлічыць. У пачатку лютага на фронце наступіла адноснае зацішша.

Забойства Нямцова пераканала сваякоў адмовіцца ад прэтэнзій. «Калі Нямцова расстралялі ля сцен Крамля, то з нашымі падабароннымі ў Іванава могуць зрабіць наогул што заўгодна», - сфармуляваў аўтарам дакладу агульную пазіцыю сваякоў юрыст, які прадстаўляе інтарэсы сем'яў двух загінулых дэсантнікаў.

Па дапамогу да вядомых праваабаронцаў аўтары дакладу не звярталіся. «Барыс да нас не звяртаўся. Ні ПАРНАС, ні Ілля Яшын, ні Вадзім Прохараў да нас таксама не звярнуліся », - распавяла адказны сакратар «Саюза камітэтаў жаўнерскіх мацярок Расеі» Валянціна Мельнікава. З яе слоў, на семінары рэгіянальных арганізацый «жаўнерскіх мацярок» іх прадстаўнікі таксама пацвердзілі, што ніхто з прадстаўнікоў апазіцыі не спрабаваў атрымаць у іх інфармацыю аб расейскіх жаўнерах, якія вярнуліся з Украіны. Пры гэтым саму спробу абагульнення ўжо вядомых звестак Мельнікава падтрымлівае.

Член прэзідэнцкага Савета па правах чалавека, дырэктар праваабарончай групы «Грамадзянін. Войска. Права» Сяргей Крывенка таксама пацвердзіў, што ніхто з аўтараў не кансультаваўся з ім. Не вядома праваабаронцам і аб скаргах дэсантнікаў з Іванаўскай вобласці. «Бацькі кастрамскіх дэсантнікаў, узятых у палон на Украіне, звярталіся, а з Іванава - не», - адзначыў Крывенка.

Кошт для Расеі

Далучэнне Крыма, якое вылілася ва ўзброены канфлікт на паўднёвым усходзе Украіны, пачыналася як прынцыпова новы спосаб умацавання электаральных пазіцый Уладзіміра Пуціна. Да такой высновы прыходзяць аўтары даследавання. Рэйтынг Пуціна з часу пачатку аперацыі вырас на 29% і дасягнуў 74% да сакавіка 2015 года, паводле звестак сацыялагічных апытанняў ФОМ. Да часу публікацыі дакладу ў эфір дзяржтэлеканала «Расея 1» выйшаў фільм «Крым. Шлях на радзіму», у якім прэзідэнт наўпрост заявіў, што асабіста кіраваў дзеяннямі расейскіх войскаў у Крыме.

Ацэнку расейскіх выдаткаў («Колькі каштуе вайна з Украінай») падрыхтаваў дырэктар у макраэканамічных даследаванняў ВШЭ, былы намеснік старшыні Цэнтрабанка Сяргей Аляксашанка. Эканаміст падлічыў страты расейскага бюджэту ад далучэння паўвострава і ўдзелу ў вайсковай кампаніі ў Данецкай і Луганскай абласцях. Згодна з яго падлікам, непасрэдныя выдаткі на вайну на паўднёвым усходзе Украіны за 10 месяцаў склалі блізу 53 млрд. руб. (Так экспэрт ацэньвае выдаткі на ўтрыманне добраахвотнікаў, апалчэнцаў, эксплуатацыю і рамонт баявой тэхнікі), а ўтрыманне бежанцаў з рэгіянальных бюджэтаў ён ацаніў сумарна ў 80 млрд. руб. з ліпеня мінулага года.

Палітолаг Валерый Хамякоў, у мінулым паплечнік Нямцова па СПС, успамінае расследаванне Нямцова пра неэфектыўнасць выратавання закладнікаў у «Норд-Осьце». «Ён меў кантакты з людзьмі, збіраў сведчанні відавочцаў, лекараў. У выніку ім былі сабраны найважнейшыя факты», - кажа экспэрт. На ягоную думку, даклады Нямцова выконваюць важную асветніцкую ролю, нават калі ўяўляюць сабой агляд ужо вядомых фактаў. Але паўплываць на сітуацыю ў краіне ці ж зацікавіць улады ягоны даклад наўрад ці зможа, упэўнены Хамякоў.

«Папярэднія даклады грунтаваліся на абагульненні адкрытых крыніц і звестак, скампанаваных з гучнымі высновамі», - кажа палітолаг Аляксандр Пажалаў. Сэнс дакладу не выкрыць невядомую раней інфармацыю, а прыцягнуць увагу да тэмы і выклікаць рэакцыю на Захадзе. У адказ палітычных дзеянняў з боку ўлады, на думку Пажалава, даклад не выкліча.