Мікалай Статкевіч: Нас вызвалілі, таму што ў Лукашэнкі скончыліся грошы

Палітвязень Мікалай Статкевіч даў эксклюзіўнае інтэрв'ю charter97.org

Былы кандыдат у прэзідэнты Беларусі, кіраўнік «Беларускага згуртавання вайскоўцаў», падпалкоўнік у адстаўцы Мікалай Статкевіч выйшаў на волю 22 жніўня пасля чатырох гадоў і васьмі месяцаў зняволення.

З Мікалаем Статкевічам галоўная рэдактарка charter97.org Наталля Радзіна паразмаўляла праз тэлефон з Варшавы, калі ён з жонкай Марынай Адамовіч вяртаўся на машыне дадому.

- Мікалай Віктаравіч, гэта ўжо маё трэцяе інтэрв'ю з вамі ў момант вызвалення. Да гэтага ў вас ужо былі і зняволенне, і «хімія». Як вас вызвалялі на гэты раз?

- Шчыра кажучы, я меркаваў, што так можа быць, таму што нейкую інфармацыю з газет я атрымліваў і бачыў, што грошы ў Лукашэнкі заканчваюцца. Але найбольш верагодным я ўважаў, што мяне вызваляць пасля «выбараў». Праўда, калі я даведаўся, што ніхто з апазіцыйных кандыдатаў не сабраў 100 тысяч подпісаў, я зразумеў, што такое магчыма ўжо цяпер.

Да мяне прыйшлі ў камеру і сказалі збіраць рэчы. Я вельмі настойліва спрабаваў спытаць, куды мяне вядуць. У мяне было тры версіі: або мяне вызваляюць, таму што самазванца адхілілі, або вязуць у калонію, або вырашылі проста закапаць.

У мяне забралі ўсе рэчы, доўга трымалі, абшуквалі, далі распісацца ў атрыманні грошай з майго асабістага рахунку. Тады я зразумеў, што мяне вызваляць.

У пастанове аб вызваленні гаварылася пра ўказ Лукашэнкі наконт палітвязняў, і я зразумеў, што будуць выпушчаныя яшчэ людзі. Спадзяюся, што ўсё.

Мне далі квіток, прывезлі да аўтобуса «Магілёў-Менск» і стаялі там, пакуль аўтобус не з'ехаў. Ужо па дарозе я патэлефанаваў жонцы і паведаміў, што на волі.

- Вы сказалі, што ўважалі хуткае вызваленне, таму што бачылі, што грошы ў Лукашэнкі заканчваюцца. Мабыць, зусім скончыліся, калі вас вызвалілі менавіта цяпер?

- Безумоўна, грошы ў Лукашэнкі скончыліся. Найбліжэйшымі днямі будзе вырашацца пытанне аб атрыманні чарговага крэдыту з боку Еўразійскага саюза і падтрымцы беларускага рэжыму расейскімі грашыма, і наша вызваленне можа быць спробай напалохаць Пуціна: маўляў, глядзі, я іду насустрач Захаду, і калі ты не дасі грошай - вельмі на цябе пакрыўджуся.

- Ну, і перш за ўсё вас спрабуюць «прадаць» Захаду ў абмен на крэдыты МВФ.

- Так, вядома! Але я не думаю, што Лукашэнка атрымае крэдыт да фармальнага завяршэння «выбараў». Планавалася, што місія МВФ прыедзе ў кастрычніку, а грошы патрэбныя цяпер, таму ён будзе спрабаваць іх выцягнуць у першую чаргу з Расеі.

- Я сядзела з вамі ў суседняй камеры ў турме КДБ. Ведаю, што ўжо там вам было вельмі нялёгка. Ці мяркуеце вы, што людзі якія ўжывалі ў дачыненні да нас катаванні, павінны панесці адказнасць?

- Безумоўна. Ёсць 128-ы артыкул Крымінальнага кодэкса Беларусі - «злачынства супраць бяспекі чалавецтва». Яна не мае тэрміну даўнасці і адзін з яе пунктаў - «жорсткае абыходжанне або катаванні ў сувязі з палітычнымі перакананнямі». Я думаю, што людзі, якія ўсё гэта рабілі, у тым ліку і ў калоніях, Горацкай, Шклоўскай, павінны панесці за гэта адказнасць.

Мінімальны тэрмін паводле гэтага артыкула - 7 гадоў. Я, дарэчы, папярэджваў шматкроць адміністрацыю Шклоўскай калоніі, што ім яшчэ прад'явяць абвінавачванні паводле артыкула 128 КК РБ.

- Дзе было цяжэй за ўсё: СІЗА КДБ, калоніі, турме?

- Ведаеце, па рознаму. Былі вельмі жорсткія перыяды, калі даводзілася праходзіць праз ШІЗА (штрафны ізалятар - заўв. Рэд.), ПКТ (памяшканне крытага тыпу - заўв. Рэд.). Адбываліся абсалютна дзікія рэчы, да мяне падсаджвалі псіхічна хворых, а я не мог гэтаму супрацьстаяць, таму што не ведаў мясцовых парадкаў і думаў, што ў выпадку супраціву будзе толькі горш.

Асабліва цяжка было ў 2011-2012 гадах. І потым былі і несправядлівыя спагнанні, і зноў ПКТ і ШІЗА, але калі доўгі час сядзіш, нічога добрага ўжо не чакаеш і не ўспрымаеш гэта, як нейкія радыкальныя захады.

У турме, вядома, таксама было нялёгка - ізаляцыя. Але была падтрымка, прыходзілі лісты, хай не ўсе, але частка. Я вельмі ўдзячны сваёй сям'і, сваёй жонцы, - яны рабілі ўсё магчымае, каб мяне падтрымаць.

Я таксама ўдзячны ўсім людзям у Беларусі, якія перажывалі за мяне, якія праводзілі акцыі і пікеты, а таксама журналістам, якія пісалі пра мяне. Я не мог чытаць ваш сайт, але ведаю, што «Хартыя-97» падтрымлівала мяне і дзякуй вам велізарнае.

- Ваша жонка Марына Адамовіч гераічна за вас змагалася ўсе гэтыя гады і шмат у чым ваша вызваленне - яе заслуга. Вы распісаліся ў турме. Плануеце мядовы месяц?

- (Смяецца) Думаю, што абавязаны. Тыдзень прыйдзецца на гэта вылучыць.

- Вы заклікалі з турмы, каб вас зарэгістравалі адзіным кандыдатам у прэзідэнты, а калі гэта не адбудзецца - аб'яўляць байкот. Людзі вас падтрымалі, і сёння Ярмошына скардзілася, што людзі не хочуць удзельнічаць у галасаванні. Што вы можаце сказаць прыхільнікам байкоту?

- Незразумела, чаму некаторыя палітыкі наогул пайшлі на гэтыя «выбары», калі кандыдат з мінулых «выбараў» яшчэ сядзеў у турме, а вынік будзе вядомы. Яны не змаглі сабраць подпісы, і цяпер складаная сітуацыя з байкотам, таму што яны гэтую ідэю ў некаторай ступені скампраметавалі, таму што падтрымалі байкот пасля няўдачы з подпісамі.

Цяпер мы павінны думаць, што рабіць. Ісці і галасаваць за кагосьці, калі пасля выбараў усе гэтыя «кандыдаты» прызнаюць іх «сумленнымі», нельга.

Шчыра кажучы, я ўсю дарогу з Магілёва думаў пра тое, у якой сітуацыі мы апынуліся. Адмовіўшыся ад ідэі адзінага кандыдата, апазіцыя зрабіла нешта падобнае на палітычны суіцыд.

- За вас змагаўся ўвесь свет. Вас ужо называюць беларускім Мандэла. Мандэла дамогся змяненняў у ПАР. Як вы збіраецеся дамагацца зменаў у Беларусі?

- Я змагаўся за вызваленне палітвязняў увесь час. Не спыню гэта рабіць, буду працягваць. Безумоўна, я адзін не змагу і вельмі спадзяюся, што мы зробім гэта разам з людзьмі, якія маюць гонар і мужнасць.

Я вельмі спадзяюся, што дзякуючы ўчынку, дзякуючы прыкладу, не толькі майму, але і іншых маладых людзей, якія не зламаліся ў неймаверна цяжкіх варунках, такіх людзей стане больш. І мы ў рэшце рэшт зробім гэтую краіну нармальнай.