«Менчукі, пара хадзіць на чырвонае святло!»

Адмовіўшыся ад паслушэнства і стэрэатыпаў, можна дамагчыся нашмат большага.

«Менск у гісторыйках» - гэта 12 карцін цудоўнага мастака Ігара Рымашэўскага і 12 міні-гісторый пра ўлюбёны горад ад Міхаіла Валодзіна. Што яшчэ трэба, каб Менск быў з табой цэлы год?

Каляндар - частка вялікага праекта «Менскія гісторыйкі», у якім кніга «Наш стары добры Вавілон. Шпацыр па гораду ў менскіх гісторыйках» ужо выйшла на беларускай, расейскай, ангельскай і нямецкай мовах. І неўзабаве выйдуць яшчэ дзве кнігі, піша kp.by.

- Наша мэта - стварэнне непаўторнага вобразу горада, - кажа пісьменнік Міхаіл Валодзін. - Самы вялікі мой смутак у тым, што, распавядаючы пра «Менск», мы нічога не бачым перад сабой. Выкажам здагадку, мы з вамі бачым сваё дзяцінства. Але колькі мне не даводзілася размаўляць з людзьмі, яны не бачаць ні сімвала горада, ні людзей за гэтым сімвалам, ні яго гісторыі. Яны ведаю літаральна два-тры факты з біяграфіі Менска: у першую чаргу, што ён быў вельмі разбураны ў вайну, у другую, што ён зручны і чысты, а ў трэцюю - што гэта проста савецкі горад, толькі можа крыху палепшаны. Адсюль такая колькасць турыстаў з Расеі - «А паехалі ў Савецкі Саюз!». Мне гэта не блізка і не падабаецца. Я хачу бачыць Менск іншым, каб у яго быў свой вобраз. Як Парыж, які асацыюецца з жанчынамі, вар'етэ, пахамі. Піцер - халоднае расчэрчанае акно ў Еўропу, толькі масты разведзеныя. Калі мы гаворым Адэса, нават анекдоты расказваць не трэба, бо Адэса - сама вялікі анекдот. Так выбудаваны яе вобраз. А калі мы гаворым «Менск», нічога не адбываецца. І сухая падача гісторыі нічога не мяняе. Гісторыя без кутоў, якія можна памацаць, становіцца абстрактнай. Яе трэба альбо яскрава распісаць, зрабіць літаратурны прататып, альбо будаваць нанова...

Таму маё даўняе жаданне - паспрабаваць удыхнуць нейкае жыццё ў гэтыя камяні, даць ім характар. Што адрознівае Менск ад іншых гарадоў? Або аб чым не кажуць у іншых гарадах? Калісьці я прыдумаў варыянт пераадолення Вавілона. Легенда пра яго ўсім вядомая - чалавецтва пацярпела за ганарыстасць. А вось чаго ў нас, менчукоў, няма, дык гэта ганарыстасці. Культура горада, яго гісторыя - абсалютна сінтэтычная. Сумесь палякаў, беларусаў, габрэяў, татараў - у такім расслаенні наш горад быў лідарам. Чаму б нам гэта не выкарыстоўваць? Бесканфліктны горад, горад, дзе не было пагромаў, горад, дзе мусульмане і юдэі жылі побач, а сінагога стаяла фактычна ўнутры Татарскіх агародаў.

Менск можа абрастаць і іншымі вобразамі. Мне вельмі падабаецца праграмісцкі вобраз - нашы дзеці атрымліваюць нядрэнную адукацыю, дастатковую для таго, каб рабіць тое, што запатрабаванае і прыстойна корміць. А бо ў Менскай мужчынскай гімназіі вучыўся Леа Вінер бацька Роберта Вінера. Леа ведаў 38 моў і спрабаваў вывучыць усе існыя мовы. І сын, які бачыў ягоныя пакуты, прыдумаў мову, якая складаецца з дзвюх літар - 0 і 1. Так што Менск не выпадкова становіцца цэнтрам праграмавання.

Калі б я рабіў каляндар цяпер, то там абавязкова была б Вуліца Бразіл і гісторыйка аб унутранай свабодзе, аб раскаванасці, якіх у менчукоў ніколі не было, а цяпер з'яўляецца. Калі людзі стаяць на святлафорах, гэта і годнасць, і недахоп адначасова. І такое было заўсёды. Калісьці ў 70-я гады я паехаў у Ленінград і стаяў з прыяцелем ля Неўскага на святлафоры, а ўсе гараджане пераходзілі вуліцу. Да нас падышоў мужчына і спытаў: «Вы не з Менску?» З аднаго боку, гэта кажа аб законапаслухмянасці, а з другога - аб поўнай адмове браць на сябе адказнасць, адмове ад творчасці.

- Пачынаем хадзіць на чырвонае святло?

- У Бостане ўсе ходзяць на чырвонае, чалавек бярэ на сябе адказнасць за сябе ж - ён аўтамабіль не саб'е, калі яго саб'юць, значыць сам вінаваты. Мне здаецца, вуліца Бразіл і нават Зыбіцкая - гэта пераадоленне стэрэатыпаў, другаснасці, адмова ад таўталогіі, спроба жыць сваім розумам. І няхай на гэтым шляху будуць няўдачы. Але яны будуць на шляху наперад, а не на таптанні на месцы.

З ПЕРШЫХ ВУСНАЎ

Куды зніклі менскія галубы і дзе Цанава глядзеў футбол

- Ігар Рымашэўскі для календара напісаў 12 новых работ, - расказвае Міхаіл Валодзін. - У нашым досыць шэрым горадзе ён убачыў яго маляўнічасць і весялосць. Бо Менск можа быць яскравым, шумным, вясёлым. А міні-гісторыйкі звязаныя з месцамі, якія намаляваў мастак. У кожнай дзейнічаюць карэнныя менчукі і госці сталіцы. Ці былі ў Менску масоны? Ці вераць менчукі, што Цанава са сваёй вежы, бачыў стадыён «Дынама»? Калі карэнныя менчукі адзначаюць Дзень горада?

А пачынаецца каляндар з гісторыйкі пра гасцей сталіцы.

ГІСТОРЫЙКА СТУДЗЕНЬСКАЯ

Карэнныя менчукі любяць птушак, асабліва галубоў. У вайну ежы не выстарчала не толькі людзям, але і іх сябрам птушкам. У выніку птушкі ў горадзе амаль перавяліся. Сумна стала без іх! Таму, як толькі жыццё наладзілася, галубоў у Менск завезлі з Рыгі. Здарылася гэта паўстагоддзя таму назад, у траўні 1957 года. Госці сталіцы былі тымі яшчэ «штучкамі»! Яны з прыбалтыйскай важнасцю разгульвалі па набярэжнай Свіслачы і паблажліва паглядалі на гараджан. А тыя з беларускай гасціннасцю кармілі птушак хлебам. Таму што карэнныя менчукі – неагрэсіўныя людзі, а голуб - сімвал міру.