Няўдалы ўздым з пераваротам: РФ не зможа перакрыць Чарнагорыі шлях у NATO

Чарнагорыя афіцыйна абвінаваціла Расею ў датычнасці да няўдалага путчу.

Пракуратура Чарнагорыі выступіла з наўпроставымі абвінавачваннямі ў адрас Расеі ва ўдзеле ў спробе перавароту ў гэтай краіне ў кастрычніку мінулага года. Следства мяркуе, што расейскія спецслужбы прыклалі руку да няўдалага путчу. У Чарнагорыі ўпэўненыя, што Расея такім чынам спадзявалася перашкодзіць уступленню балканскай краіны ў NATO. Аднак спецыялісты, з якімі пагутарыў «Апостроф», назвалі гэты разлік, калі ён сапраўды існаваў, вельмі наіўным. Больш за тое, ствараць Чарнагорыі бар'еры на шляху ў Альянс папросту пазнавата.

Кібератакі на сайты чарнагорскіх дзяржустаноў сталі чарговай меркаванай спробай Расеі паўплываць на ўнутрыпалітычную сітуацыю ў Чарнагорыі. Урад краіны заявіў аб прафесійным характары аперацыі і паабяцаў ужыць захады. У хакерскіх нападах, якія былі ўчыненыя 16 кастрычніка мінулага года на фоне выбараў у парламент краіны, некаторыя СМІ абвінавачвалі расейскіх спецыялістаў.

Пракуратура паказала на Расею

З'явіліся і чарговыя сведчанні таго, што да няўдалага кастрычніцкага перавароту ў Чарнагорыі з адабрэння расейскага кіраўніцтва прыклалі руку спецслужбы РФ. Брытанскае выданне The Sunday Times са спасылкай на ананімнага высокапастаўленага чыноўніка паведаміла, што адпаведныя довады ёсць у брытанскіх і амерыканскіх спецслужбаў. Пра тое ж паведамляў і The Telegraph. У інтэрв'ю выданню міністр абароны Чарнагорыі Прэдраг Бошкавіч заявіў, што ў датычнасці расейскай выведкі і фінансаванні аперацыі Масквой няма ніякіх сумневаў.

Чарнагорскі спецпракурор у справах аргзлачыннасці Мілівойе Катніч у пачатку тыдня заявіў, што да падрыхтоўкі перавароту датычныя некаторыя дзяржорганы РФ, напрыклад, спецслужбы. Паводле версіі пракуратуры, 16 кастрычніка, падчас парламенцкіх выбараў у Чарнагорыі, павінен быў адбыцца замах на тагачаснага прэм'ер-міністра краіны Міла Джуканавіча і захоп парламента апазіцыяй. Пры гэтым на чале злачыннай групы быў расеец Эдуард Шышмакоў, які хаваецца за прозвішчам Шырокаў - са слоў Катніча, «супрацоўнік расейскіх службаў бяспекі» і калісьці намеснік вайсковага аташэ ў Польшчы, выправаджаны адтуль за шпіянаж. Цяпер ён, як і яго імаверны кампаньён Уладзімір Папоў, абвешчаны Інтэрполам у міжнародны вышук.

Калі раней афіцыйная Падгорыца пазбягала абвінавачванняў на адрас Масквы і толькі паказвала на ўдзел расейскіх нацыяналістаў (а таксама грамадзян Сербіі), заява аб ролі спецслужбаў фактычна з'яўляецца наўпроставым абвінавачваннем. Улады Чарнагорыі запатрабавалі ад Масквы тлумачэнняў. І Масква адказала ў сваім стылі: прэс-сакратар прэзідэнта Дзмітрый Пяскоў назваў абвінавачванні абсурднымі і безадказнымі, кіраўнік МЗС Сяргей Лаўроў - галаслоўнымі.

Абвінаваўчыя высновы пракуратура Чарнагорыі разлічвае падрыхтаваць да сярэдзіны красавіка.

Пераварот, апазіцыя і роля Расеі

Следства мяркуе, што замежныя путчысты павінны былі дапамагчы трапіць у парламент прадстаўнікам адкрыта прарасейскай кааліцыі партый «Дэмакратычны фронт» (ДФ), якая на апошніх выбарах заняла другое месца, але не ўвайшла ў кааліцыю. Іх лідараў Андрыю Мандзіча і Мілана Княжэвіча 15 лютага пазбавілі дэпутацкай недатыкальнасці, пасля чаго лік фігурантаў справы вырас да 25 чалавек. У пракуратуры заявілі, што не збіраюцца кідаць Мандзіча і Княжэвіча за краты, але цяпер яны даступныя для допыту ў справе аб няўдалым путчы. У пачатку месяца абодва чарговым разам наведалі Маскву і сустрэліся з намеснікам міністра замежных спраў Расеі, хоць не займаюць ніякія афіцыйныя пасады.

Апазіцыя прадаўжае байкатаваць парламент краіны і адмаўляецца ўдзельнічаць у мясцовых выбарах у сакавіку. Пасля галасавання парламентарыяў за зняцце недатыкальнасці «Дэмакратычны фронт» абвінаваціў Джуканавіча, цяпер толькі старшыню кіроўнай «Дэмакратычнай партыі сацыялістаў», у правакаванні грамадзянскай вайны. Але сталася так нешматлікіх мірным пратэстам прыхільнікаў апазіцыі. Прарасейскія апазіцыйныя сілы мяркуюць, што спробу перавароту, як і пазбаўленне лідараў ДФ недатыкальнасці, зрэжысаванага на загад самога Джуканавіча. Відавочная мэта - умацаванне ўлады.

Аднак карэспандэнт «Радыё Свабода» на Балканах Юлія Пятроўская не верыць у такі сцэнар: у чарнагорскага прэм'ера, рэжым якога ўжо амаль 30 гадоў ва ўладзе, усё ж не было патрэбы прыдумляць такія складаныя хады, каб цалкам дыскрэдытаваць расейскі вектар палітыкі краіны. «Гэта вельмі складаная і непатрэбная канструкцыя», - сказала Пятроўская «Апострофу».

Спецыяліст па Балканах, аналітык Украінскага незалежнага цэнтра палітычных даследаванняў Віталь Мартынюк прызнаў, што пакуль нельга з упэўненасцю казаць пра датычнасць расейскіх дзяржструктур. З іншага боку, ён не знайшоў іншага тлумачэння дзеянням двух грамадзян РФ, якія прыехалі на Балканы ўдзельнічаць у дзяржаўным перавароце, што патрабавала шмат грошай і часу. «Вядома, проста так яны б не прыехалі гэтым займацца», - сказаў ён у каментары.

Перашкодзіць уступленню ў NATO

У пракуратуры мяркуюць, што адзінай мэтай перавароту было перашкодзіць ўступленні гэтай балканскай краіны ў NATO. Падгорыца мае патрэбу ў ратыфікацыі Пратакола аб уступленні парламентамі яшчэ чатырох краін Паўночнаатлантычнага альянсу, у тым ліку ЗША. Частка апазіцыі, якая выступае супраць сяброўства Чарнагорыі ў NATO, намагае на правядзенні рэферэндуму, які мог бы стаць адзіным спосабам спыніць інтэграцыю краіны ў Альянс.

Пятроўская паказвае на далікатнасць кіроўнай кааліцыі, якая мае нязначную перавагу ў парламенце. А тое, што апазіцыя не прызнае парламент, відавочным чынам падрывае легітымнасць яго пастаноў, у тым ліку аб сяброўстве ў NATO. Аднак яна ўважае ўступленне Чарнагорыі ў NATO незваротным: працэс можна ўскладніць або зацягнуць, але перашкодзіць яму не ўдасца. «У Расеі на гэты момант няма магчымасцяў спыніць уступленне Чарнагорыі ў NATO - гэты працэс падышоў да канца. Гэта позна рабіць», - упэўненая журналіст. Крэмль сур'ёзна звярнуў сваю ўвагу на гэтую краіну і яе імкненне стаць часткай Альянса толькі пасля пагаршэння стасункаў Масквы з заходнім светам у 2014 годзе.

«Расея не ўтойвала на ўсіх магчымых узроўнях зацікаўленасць, каб да ўлады прыйшлі іншыя палітычныя сілы», - прадоўжыла Пятроўская. І калі расейскі план зрынуць сістэму Джуканавіча сапраўды існаваў, з яе слоў, ён быў «вяршыняй наіўнасці і непрафесіяналізму», бо ў рэгіёне дзейнічаюць заходнія спецслужбы.

З ёй згаджаецца і Мартынюк: калі б сцэнар з пераваротам спрацаваў, гэта магло дэстабілізаваць Чарнагорыю і прыпыніць працэс інтэграцыі ў NATO, але і ўвогуле скасаваць яго магла толькі поўная змена ўлады ў краіне - «вельмі нерэальны сцэнар».

Нягледзячы на гэта, і ў будучыні не трэба выключаць спробы Крамля падарваць унутрыпалітычную сітуацыю ў Чарнагорыі. «РФ усё ж спрабуе ісці да канца, нават калі відавочна, што цяжка будзе дасягнуць мэтаў, - мяркуе балканіст. - Таму расейцы і не пакінулі ў баку спробы дэстабілізаваць Чарнагорыю - проста каб, скажам, пакараць гэтую краіну. Так што ў будучыні могуць быць акцыі пратэсту ці нешта іншае. Можна чакаць усяго».