Леанід Судаленка: Палітычныя правы абараняць можна і трэба!

У Рэчыцы прайшла сустрэча актывістаў з юрыстам Леанідам Судаленкам.

Праваабарончы цэнтр «Вясна» запрасіў рэчыцкіх грамадскіх актывістаў на сустрэчу з юрыстам Леанідам Судаленкам, каб растлумачыць механізмы прававой абароны палітычных і грамадзянскіх правоў чалавека на нацыянальным і міжнародным узроўнях, піша gomelspring.org.

На пачатку сустрэчы Леанід Судаленка адзначыў, што грамадзяне практычна ўсіх постсавецкіх краін, акрамя Беларусі, маюць магчымасць карыстацца такім механізмам міжнароднай абароны сваіх палітычных правоў, як разгляд спрэчак у Еўрапейскім судзе правоў чалавека. Беларусь не ратыфікавала Еўрапейскую канвенцыю аб правах чалавека, таму ЕСПЧ не мае магчымасці прымаць да разгляду скаргі грамадзян Беларусі аб парушэнні іх правоў, якія дапускае дзяржава.

Адзіная міжнародная інстанцыя, даступная беларусам для міжнароднай абароны сваіх правоў, - Камітэт правоў чалавека ААН. Нашы ўлады вельмі ганарацца сяброўствам у ААН, часта ўспамінаюць, што Беларусь з'яўляецца адной з краін-заснавальніц ААН, таму ААНаўскія дакументы нашай краінай ратыфікаваны.

Сёння, паводле звестак Леаніда Судаленка, у Камітэце правоў чалавека ААН зарэгістравана 245 скаргаў ад грамадзян Беларусі. Але, перш чым патрапіць у Жэневу, дзе размешчана штаб-кватэра міжнароднай інстанцыі, справа павінна вычарпаць усе ўнутраныя магчымасці прававой абароны на нацыянальным узроўні.

«Практыка паказвае, што, разглядаючы справы, якія тычацца абароны палітычных і грамадзянскіх правоў - а гэта права на выказванне свайго меркавання, права на мірныя сходы, права на збор і распаўсюд інфармацыі і шэраг іншых, суды кіруюцца не законам, а распараджэннямі выканаўчых уладаў, - сцвярджае Леанід Судаленка. - Нашых суддзяў прызначае на пасады на пяцігадовы тэрмін асабіста кіраўнік выканаўчай галіны ўлады - кіраўнік. І, вядома ж, яны цалкам залежныя ад выканаўчай улады. Калі суддзя будзе прымаць рашэнні, грунтуючыся на доказах вінаватасці або невінаватасці, на законе, а не на указаннях органаў выканаўчай улады, то ён доўга не затрымаецца на пасадзе суддзі».

Менавіта таму для таго, каб вычарпаць унутраныя спосабы абароны сваіх правоў і мець магчымасць звярнуцца ў КПЧ ААН, беларусам даводзіцца праходзіць ўсе беларускія судовыя інстанцыі і плаціць за разгляд справы на кожным узроўні па дзве базавыя велічыні, а гэта сёння складае прыкладна 20 еўра. Тым не менш, як паказвае практыка праваабарончай дзейнасці ПЦ «Вясна», унутраныя нацыянальныя сродкі абароны палітычных і грамадзянскіх правоў у Беларусі аказваюцца неэфектыўнымі.

У сувязі з гэтым, асноўнае пытанне, якое хвалявала Рэчыцкую аўдыторыю: які ж сэнс ад таго, што чалавек звярнуўся ў Камітэт правоў чалавека і нават атрымаў развязанне скаргі на сваю карысць?

«Па-першае, калі б не гэтая вялікая колькасць скаргаў, якія паступаюць у міжнародную інстанцыю, свет наогул бы лічыў, што Беларусь - ідэальная прававая дзяржава. Але гэта далёка не так, і гэта трэба паказваць», - кажа праваабаронца.

Леанід Судаленка распавёў пра ўласны досвед звароту ў Камітэт правоў чалавека, калі КПЧ прызнаў дзеянні беларускай дзяржавы парушэннем правоў, вынес пастанову аб прыняцці мер агульнага характару, якія датычацца змяненняў заканадаўства, і мер прыватнага характару, якія абавязвалі дзяржаву выплаціць разумную і справядлівую суму ў адплату нанесенай грамадзяніну шкоды. Але беларускія ўлады сцвярджаюць, што пастановы КПЧ для іх не з'яўляюцца абавязковымі, а носяць толькі рэкамендацыйны характар, таму спагнаць суму шкоды пакуль не ўдаецца. У ідэале ж, гэтая сума павінна быць выплачана чалавеку, чые правы парушаны, з дзяржаўнага бюджэту, а потым спагнаная ў бюджэт са службовай асобы, якая дзейнічала незаконна і парушыла правы чалавека. Такім чынам гэты механізм уздзейнічае на канкрэтных чыноўнікаў - супрацоўнікаў органаў МУС, суддзяў, пракурораў, дзяржаўных чыноўнікаў, і ў краінах, якія выконваюць узятыя на сябе ў рамках ААН абавязанні, з'яўляецца вельмі эфектыўным сродкам абароны правоў чалавека.

Актывіст незалежнага прафзвязу РЭП Андрэй Стрыжак, які ўдзельнічаў у сустрэчы, і таксама звяртаўся ў КПЧ са скаргай і атрымаў станоўчы вынік, давёў, што пастановы Камітэта правоў чалавека ААН не маюць тэрміну даўнасці.

«Пры змяненне стаўлення ўлады Беларусі да сваіх міжнародных абавязанняў (напрыклад, пры жаданні дзейнай улады палепшыць стасункі з міжнароднай супольнасцю, альбо пры змене ўлады) пастановы Камітэта правоў чалавека цалкам рэальна могуць быць выкананы. Больш за тое, нават, калі сам грамадзянін, чые правы былі парушаныя дзяржавай, не дачакаецца выканання рашэння КПЧ, па ім могуць звярнуцца нашчадкі гэтага чалавека», - распавёў Андрэй Стрыжак.

Падчас сустрэчы рэчыцкія актывісты таксама дзяліліся сваім досведам удзелу ў назіраннях за выбарамі, арганізацыі паспяховых грамадскіх кампаній з дапамогай калектыўных зваротаў у дзяржаўныя органы. Дыскусія атрымалася даволі насычанай і цікавай. Асноўная выснова, якая праходзіла скрозь усю гутарку, была выказана Леанідам Судаленкам: «Людзям, неабыякавым да сітуацыі ў краіне, якія імкнуцца дзейнічаць і нешта мяняць, варта ведаць - свае палітычныя і грамадзянскія правы абараняць можна і трэба!»