Чаму вучаць у беларускай школе і чаму час гэта змяніць

Экспэртка распавяла пра праблемы сярэдняй адукацыі і пра тое, што рабіць для іх развязання.

Пісаць на вокладцы слова «сшытак» па цэнтры або злева, у колькі пачынаць заняткі, ацэнкі ставіць з пяці ці дзесяці балаў і чым карміць школьнікаў. Абмеркаванне сярэдняй адукацыі ў Беларусі часта зводзіцца да жорсткіх дыспутаў вакол пытанняў бытавых і малазначных, піша tut.by. Экспэртка Даследчага цэнтра ІПМ Дар'я Урбан сёння падала журналістам першыя вынікі вялікага апытання вучняў, выпускнікоў і настаўнікаў пра праблемы сярэдняй адукацыі і пра тое, што рабіць для іх развязання.

Адказы на пытанне анкеты «веды па якіх з школьных прадметаў спатрэбіліся вам пасля завяршэння сярэдняй адукацыі?» дзівяць. 54% назвала расейскую мову, 16% - беларускую, 7% - матэматыку. Далей - прыкметна горш. Менш за 1% выбралі гісторыю, хімію, геаграфію", - канстатуе Дар'я Урбан. Так ацанілі школьную праграму тыя выпускнікі, хто некалькі гадоў таму скончыў школу, многія паступілі ва ўніверсітэт, некаторыя вучацца не першы год.

- Дзеці, якія пару тыдняў таму пайшлі ў першы клас, выпусцяцца праз 11 гадоў. Але мы не ведаем, што будзе ў эканоміцы нават праз год. А сістэма адукацыі працуе так, як яна працавала прыкладна ў часы індустрыяльнай рэвалюцыі. Калі тады выпускнік адпавядаў рынку працы, то цяпер грамадства і эканоміка змяняюцца з такой хуткасцю, што дзяржаўная замова на дзяцей, якія выпусцяцца праз 11 гадоў, а то і праз 16 з улікам вышэйшай адукацыі фармуецца незразумела як.

Аўтар даследавання адзначае, што самая частая выснова рэспандэнтаў: тыя веды, якія сёння даюць школа, ВНУ, установы сярэдняй спецыяльнай адукацыі, не адпавядаюць патрабаванням часу. Затое адпавядаюць тыпавым вучэбным планам, дзяржзамове і іншым фармальным патрабаванням і дакументам.

- Раней працавала парадыгма «добра вучышся - паступіш ва ўніверсітэт», «заканчваеш універсітэт - атрымліваеш добрую працу». Зараз гэтая парадыгма ўжо не працуе, а адукацыя ўсё яшчэ ў ёй знаходзіцца. Больш за тое, у ёй знаходзяцца многія прадстаўнікі таго пакалення, калі схема працавала так. Яны лічаць, што так ёсць, таму што заўсёды так было. Школа ператвараецца ў выніку ў вельмі зацягнутую падрыхтоўку да ўніверсітэта. У яе практычна адсутнічае механізм выхавання, хоць ён павінен быць, адсутнічае развіццё творчых здольнасцяў, развіццё асобы. І як рыхтуюць: не трэба крытычна думаць, не трэба праяўляць творчыя здольнасці, трэба запомніць на памяць.

Дар'я Урбан таксама звярнула ўвагу на тое, што паводле вынікаў апытання толькі 10% вучняў не сутыкаліся са зніжэннем адзнакі за афармленне сваёй школьнай працы, а не за яе змест.

- Пры гэтым сістэма не пакідае ніякіх магчымасцяў для творчасці настаўнікаў - у іх шмат, на іх погляд, бессэнсоўнай працы. Гэта і мноства справаздач, і нерацыянальнае размеркаванне нагрузкі. Некаторыя «заданні» настаўнікам ставяць экспэртаў у тупік: да прыкладу, кожны год настаўнікі падаюць у РАНА звесткі аб сярэдніх балах вучняў - у сярэднім па школе, па класу і па прадмеце. Гэта сярэдняя тэмпература па бальніцы, уключаючы морг. Гэтая інфармацыя не мае ніякага прыкладнага значэння, але яе падрыхтоўка адымае час. Больш за тое. На патрабаванне РАНА кожны год і кожную чвэрць гэты бал павінен расці. Зразумела, што гэта матэматычна немагчыма. І такіх працэдур у школе - бясконцая колькасць.

Экспэртка таксама звярнула ўвагу на праблему адзнак, якія сталі самамэтай адукацыі.

- Сістэма пабудаваная такім чынам, што дзеці баяцца зрабіць памылку. У выніку з іх вырастаюць дарослыя, якія баяцца зрабіць памылку. Яны не гатовыя ісці на рызыку, а людзі, не гатовыя ісці на рызыку і ўмеюць толькі выбіраць адзін правільны варыянт, не маюць творчага патэнцыялу, не могуць спраўляцца з працай - яны чакаюць, што адразу за памылкай рушыць услед санкцыя. Важна, каб бацькі разумелі, што ацэнка ніяк не ўплывае на кар'еру і чалавека.

Не трэба падштурхоўваць да адукацыі, дзеці самі павінны да яе цягнуцца, рэзюмуе сацыёлаг. Дарэчы, многія настаўнікі кажуць цяпер, што гэта самы важны вектар перабудоўвання сістэмы адукацыі.