14 дзён зняволення расейца ў Менску

Яго арыштавалі за бел-чырвона-белы сцяг.

Расеец Раман Заводоўскі двойчы пабываў у Менску падчас пратэстаў, якія пачаліся пасля прэзідэнцкіх выбараў. Ён прыязджаў, каб пабачыцца са знаёмымі і сваякамі, і другім разам, у пачатку кастрычніка, яго затрымалі на прыпынку побач з гандлёвым цэнтрам. Пасля яго абвінавацілі ва ўдзеле, як гаворыцца ў дакументах суда, у «масавых мерапрыемствах», на якія не быў атрыманы дазвол «мясцовага выканаўчага і распарадчага органа», і прысудзілі да 14 дзён адміністрацыйнага арышту. У матэрыялах справы прыводзяцца нават паказанні сведак, нібыта бачылі Рамана падчас шэсця. Сам ён сваю віну не прызнаў. Дзіўна, але ў пастанове суда цытуецца Канстытуцыя Беларусі - той артыкул, у якім вызначана права на свабоду сходаў.

Завадоўскі кажа, што, паколькі людзей затрымліваюць у Менску на вуліцах нават не абавязкова падчас акцый пратэсту, а проста так, многія баяцца выходзіць на вуліцу ў выходныя: «Сілавікі наганяюць на людзей страх, відавочцам чаго я і стаў», - кажа ён. З яго слоў, у верасні атмасфера на вуліцах была мірнай і спакойнай, а напал супрацьстаяння быў не такі моцны, не было столькі сілавікоў, як у кастрычніку, а затрыманні не былі такімі брутальнымі. У інтэрв'ю Радио Свобода Раман Заводоўскі распавёў сваю гісторыю:

- Мяне затрымалі каля стэлы «Менск - горад-герой», дзе ўжо традыцыйна збіраюцца з мірным пратэстам людзі. Я ішоў адзін і быў заўважаны амапаўцамі: яны пад'ехалі. Я не стаў супраціўляцца. Мяне адвезлі ў РУУС. Там на мяне па-хуткаму склалі пратакол, што я нібыта з'яўляюся ўдзельнікам несанкцыянаванага мітынгу, хоць у момант затрымання ніякага мітынгу не было. Я не трымаў ніякай сімволікі, нічога не выкрыкваў. Я прыйшоў як назіральнік, як чалавек неабыякавы, салідарны з беларускім грамадствам. У мяне выявілі бел-чырвона-белы сцяг, які быў у мяне ў заплечніку. Гэта, я думаю, і стала падставай для майго затрымання і выстаўлення абвінавачвання. Спачатку мяне змясцілі ў камеру папярэдняга зняволення. Нас там было чалавек дзесяць. Я правёў там блізу пяці гадзін. У камеру прыводзілі збітых людзей. Аднаго чалавека прывялі проста ў недзеяздольным стане. Ён ужо на той момант меў патрэбу ў медычнай дапамозе. І ўсе, хто знаходзіўся ў камеры, спрабавалі прыцягнуць увагу супрацоўнікаў РУУС, каб чалавеку была аказаная медычная дапамога. Медычнай дапамогі мы не дачакаліся. Увечары нас у грубай форме пагрузілі ў аўтазакі. Пры гэтым пагрозліва выкрыквалі, што трэба бегчы хутчэй у аўтазак. А таму маладому чалавеку, які быў збіты, пачалі казаць, што ён сімулюе, і яшчэ дадаткова пачалі збіваць. Самае жорсткае, што я ўбачыў з боку амапаўцаў, - гэта была паездка ў аўтазаку. За ўсё гэта 14-дзённае знаходжанне ў турме на Акрэсціна вось гэтая паездка ў аўтазаку з РУУС да Акрэсціна была самай жорсткай. Людзям проста разбівалі галовы за тое, што... Дапусцім, пыталіся: «Хадзіў на выбары?» Чалавек кажа: «Так, я хадзіў на выбары». - «За каго галасаваў?» - «Я галасаваў за Святлану Ціханоўскую». І гэта з'яўлялася дастатковай падставай, каб гэтага чалавека жорстка збівалі. Іншы малады чалавек гаварыў па-беларуску, і яго за гэта таксама жорстка збілі, казалі, што трэба гаварыць выключна па-расейску, што ён сволач, здраднік. Былі і стандартныя запалохванні: «Хочаце рэвалюцыі - рэвалюцыі без крыві не бывае. Мы вам зараз пакажам, што такое рэвалюцыя». Усе мы стаялі на каленях, уткнуўшыся тварамі ў крэслы. Нас прымушалі так рабіць. Былі чуваць розныя знявагі. Практычна да кожнага чалавека ўжывалася фізічная сіла. Але мяне не чапалі, можа быць, яны спалохаліся, што я з'яўляюся расейскім грамадзянінам. Мяне проста штурхалі, за каўнер хапалі, але не больш за тое.

- Вы былі 14 дзён у зняволенні. Ці быў допыт, суд? Што з вамі адбывалася на працягу гэтага часу?

- Спачатку я знаходзіўся ў ізалятары часовага ўтрымання. Туды афармлялі, як правіла, усіх, хто чакаў суду. Суд быў па скайпе. Ён доўжыўся даслоўна хвілін 7-10. Спачатку мне зачыталі абвінавачанне, спыталі мой пункт гледжання на тое, што адбываецца, зачыталі паказанні сведкі, які спасылаўся на нейкі рапарт, сказалі, што гэтага дастаткова, каб мяне лічыць вінаватым і прызначыць мне арышт на 14 дзён. Я, у сваю чаргу, звяртаўся за абскарджаннем, што мне неабходны расейскі консул. Але да абскарджвання справа не дайшла, расейскі консул мне таксама не быў прадстаўлены. Як мне сказалі ў РУУС, пасольства было апавешчанае. Як яно было апавешчанае? Мае бацькі шукалі мяне і знайшлі дзякуючы валанцёрам, якія займаліся пошукам інфармацыі пра затрыманых паводле палітычных матываў. Дзякуючы валанцёрам я атрымаў і падтрымку - мне перадавалі перадачы. Вялікі ім дзякуй!

- Якія ў вас былі ўмовы ўтрымання? Некаторыя затрыманыя скардзіліся ў жніўні, што ім не давалі ні есці, ні піць.

- Такія сведчанні я чуў. Калі я знаходзіўся ў СІЗА, крыху змяніліся ўмовы ўтрымання. Да нас ставіліся па-рознаму, у залежнасці ад таго, хто дзяжурыў. Мы былі цалкам залежныя ад наглядчыкаў. Я чуў, што ў людзей у камеры адбіралі матрацы, каб яны не ляжалі на іх удзень, але заўсёды было і на цэлую ноч. Запалохвалі. Але больш жорстка гэтага не было. Было некалькі момантаў, калі ў шасцімесную камеру змяшчалі па 12 чалавек. Але людзі, з якімі я там знаходзіўся, былі адукаваныя. Там не было крымінальнага элемента. Калі я знаходзіўся ў камеры, размаўляючы з гэтымі людзьмі, проста забываў, дзе я знаходжуся. Была атмасфера ўзаемападтрымкі, узаемадапамогі.

- А што адбылося пасля таго, як вас адпусцілі? Вас дэпартавалі ці проста выпусцілі і рабіце далей, што хочаце?

- Мяне сустрэлі валанцёры. Мне сказалі, што могуць зацікавіцца і патэлефанаваць з міграцыйнай службы. Яны пракансультавалі мяне, як мне лепш быць у такой сітуацыі. Я наважыў, што некалькі дзён яшчэ пабуду ў Менску. Пасяліўся на ўскраіне горада, каб не прыцягваць увагу сілавых структур. А калі ў апошні дзень я ішоў да чыгуначнага вакзала, проста цудам мне ўдалося пазбегнуць паўторнага затрымання, бо там было шмат вайсковай тэхнікі.

- Вы казалі, што цяпер у Менску пануе атмасфера страху, людзі баяцца выходзіць на вуліцу. Гэта значыць людзей затрымліваюць проста на вуліцы па-за залежнасці ад таго, з'яўляюцца яны ўдзельнікамі мітынгу ці не?

- Так. Са мной знаходзіўся ў камеры чалавек, які проста ішоў па вуліцы. Яго затрымалі, знайшлі ў яго тэлеграм, а там фатаграфіі не тое каб мітынгу, а проста здымкі людзей, якія знаходзяцца ў зняволенні паводле палітычных матываў. І гэта было падставай для таго, каб прызначыць гэтаму чалавеку 14 дзён арышту. Нават за фатаграфіі, за бел-чырвона-белы сцяг, які не з'яўляецца забароненым, людзей садзяць.

- Якая атмасфера на вуліцах? Вы былі каля стэлы, дзе праходзяць самыя буйныя мітынгі. Што вы там убачылі? Як людзі адчуваюць сябе, што яны кажуць, як беларусы гэтую сітуацыю ацэньваюць?

- У той момант, калі мяне затрымалі, я не паспеў пагутарыць з мірнымі пратэстоўцамі. Я толькі толькі паспеў пагаварыць з тымі, хто знаходзіўся ў РАУС і ў ІЧУ, ужо будучы асуджанымі. Усе людзі салідарныя. Яны разумеюць, што па-за залежнасці ад таго, выходзяць яны на шэсце ці не выходзяць, у грамадстве павінны адбыцца змены. Таму што эканамічная і палітычная сітуацыя знаходзяцца на мяжы. З аднаго боку, людзі знаходзяцца ў стане страху, але, з іншага боку, калі я бачыў шэсце пратэстоўцаў, было пачуццё захаплення, згуртаванасці, адзінства. Я, знаходзячыся ў Расеі, гэтага не адчуваў, а там адчуў уздым, можна сказаць, нацыянальнай самасвядомасці. Гэта было вельмі прыемна бачыць і ўсведамляць, што людзі разам, яны адзіныя, яны салідарныя адзін з адным, і ў іх ёсць агульныя мэты.

- Чаму вы наважылі публічна распавесці тое, што з вамі адбылося?

- Тое, што я ўбачыў, знаходзячыся ў зняволенні, парушае ўсе чалавечыя каштоўнасці. Калі людзі, якія проста аддалі свой голас за Святлану Ціханоўскую, падвяргаліся гвалту з боку АМАПу. Чалавек гаварыў па-беларуску - і быў збіты. Як так?! У Беларусі чалавек гаворыць на сваёй роднай мове і яго збіваюць! Калі чалавек мае патрэбу ў медычнай дапамозе - яго збіваюць. Калі мы кажам «Дапамажыце!» - яго яшчэ больш б'юць. Гэта сведчыць пра тое, што створаная рэпрэсіўная сістэма не чуе грамадства, не жадае яго пачуць. Мне насамрэч крыўдна, таму што ў Беларусі знаходзяцца многія мае знаёмыя. Хацелася б, каб наступілі перамены да лепшага, каб беларускае грамадства выбрала дэмакратычны шлях развіцця, а не тое, што мы бачым цяпер - рэпрэсіўныя меры, якія чыняцца супраць беларускага народа.