Чаму страйкуюць выкладчыкі ВНУ

Студэнты і выкладчыкі праявілі цуды самаарганізацыі.

У беларускіх універсітэтах страйкуюць выкладчыкі.

Пра ўдзел у нацыянальнай страйку публічна заявілі выкладчыкі Менскага лінгвістычнага ўніверсітэта (МДЛУ) і Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі (БДУІР), піша Алена Спасюк у артыкуле на сайце naviny.by.

Выкладчыкі розных беларускіх ВНУ і настаўнікі гімназій запісваюць і распаўсюджваюць у сацыяльных сетках відэазвароты, у якіх выступаюць супраць гвалту, фальсіфікацыі выбараў і супраць ціску на акадэмічную супольнасць.

У цэлым у ВНУ шмат выкладчыкаў, якія салідарныя з страйкоўцамі, аднак робяць гэта не так адкрыта.

«Гэта не класічная забастоўка»

Дацэнт БДУІР Алег Роліч з пачатку навучальнага года думаў, як падтрымаць студэнтаў, але дагэтуль у яго не было выпадку адкрыта выказаць сваю пазіцыю. Цяпер ён далучыўся да страйку.

«Тое, што адбываецца ў БДУІР - гэта акт салідарнасці са студэнтамі і супрацоўнікамі ўніверсітэтаў краіны, медыкамі, рабочымі, айцішнікамі і іншымі неабыякавымі людзьмі, якія страйкуюць», - сказаў Роліч. «Гэта не класічная забастоўка», - адзначыў дацэнт.

Перамагчы страх «дапамагае салідарнасць з неабыякавымі аднадумцамі БДУІР, са студэнтамі, з народам Беларусі». «Шчыра кажучы, жыць у цісках цяперашняй улады надакучыла», - сказаў Роліч.

«Немагчыма свабодным думкам паставіць бар'еры з калючага дроту»

У БДУІР страйк падтрымалі 44 выкладчыкі. Спіс пачалі фармаваць 26 кастрычніка. Усяго ў ВНУ працуе больш за 300 выкладчыкаў.

Страйк - гэта самаарганізаваная ініцыятыва выкладчыкаў на месцах, сказаў дацэнт БДУІР Дзмітрый Самаль. Ён упэўнены, што з патрабаваннямі забастоўкі згодныя значная больш супрацоўнікаў універсітэта, але людзі не гатовыя публічна выказваць сваю пазіцыю - ёсць асабістыя абставіны стрымлівання, напрыклад, многія жывуць у службовым жыллі ад універсітэта. «А хтосьці працуе з першакурснікамі, большасць з якіх непаўналетнія, а гэта асаблівая адказнасць», - сказаў дацэнт.

Дзмітрый Самаль адзначыў, што дастаткова актыўная публічная пазіцыя выкладчыкаў універсітэта ў падтрымцы страйку звязана з тым, што працэс навучання ў БДУІР становіцца бессэнсоўным, калі ў краіне працягнецца існая палітыка:

«Ужо многія ІТ-кампаніі сядзяць на валізках. Сфармаваны за апошнія 10-15 гадоў інтэлектуальны кластар ІТ будзе вымушаны эміграваць. Тут яго прадстаўнікі не змогуць фізічна працаваць у сілу маральных супярэчнасцяў з рэжымам. І нашы выпускнікі будуць не запатрабаваныя. Не думаю, што гэта мэтанакіраваная палітыка - выціснуць усіх актыўных за мяжу, каб у Беларусі зладзіць канцлагер. Хутчэй, улады вырашаюць свае тактычна задачы, не задумваючыся пра стратэгію і заўтрашні дзень».

Што да наступстваў для выкладчыкаў, якія ўдзельнічаюць у страйку, Дзмітрый Самаль не сумняваецца, што яны будуць. Ён кажа, што яму падабаецца працаваць са студэнтамі, але ў выпадку страты працы не знікне: «Я заўсёды змагу зарабіць свой кавалак хлеба».

Гаворачы пра мэту страйка выкладчыкаў, Дзмітрый Самаль адзначыў, што, з аднаго боку, зразумела, што адміністрацыя ВНУ не можа выканаць палітычныя патрабаванні, быўшы такімі ж закладнікамі сітуацыі, як і выкладчыкі. З іншага, адміністрацыя ў стане зрабіць хоць нейкія крокі да акадэмічных свабод, пайсці на кампраміс з выкладчыкамі і студэнтамі, нягледзячы на існуючую ў краіне жорсткую вертыкаль улады:

«Універсітэты павінны быць месцам, дзе заахвочваецца вольнае мысленне. Калі свабода думкі распаўсюджваецца толькі на тэхнічны кірунак, дзе можна выкарыстоўваць крэатыў, але ў грамадска-палітычным жыцці гэтага рабіць не рэкамендуюць, рана ці позна ўзнікае кагнітыўны дысананс. Немагчыма свабодным думкам паставіць бар'еры з калючага дроту».

«Гэта правакаванне ўлады на ўчыненне памылак»

Актыўнасць выкладчыкаў - гэта натуральная рэакцыя на падзеі, што адбываюцца ў краіне, уважае аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (BISS) Вадзім Мажэйка.

І гэтая актыўнасць, на яго думку, «дэманструе дыяметральна супрацьлеглыя пазіцыі, раскол».

Напрыклад, пасля канфлікту з дэканам аднаго з факультэтаў БДУІР, пачалі крымінальную справу паводле ч. 1 арт. 342 Крымінальнага кодэкса (арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, што груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх), затрыманы 21-гадовы студэнт, які заклікаў выходзіць на забастоўку.

«Страйк актывізаваў пратэстны патэнцыял студэнтаў. На гэта сталі рэагаваць выкладчыкі - хтосьці, як выкладчык у Лінгвістычным універсітэце, паказвае студэнтам сярэднія пальцы, а хтосьці абараняе перад рэктарам, як гэта было ва Універсітэце культуры і мастацтваў. Акадэмічнае асяроддзе досыць інэртнае. Часта людзі не гатовыя і не ведаюць, як публічна выяўляць сваю пазіцыю. Ёсць выкладчыкі, якія не выходзяць у пікеты, выбіраюць стратэгію іншага супраціву. Выкладчыкі наўпрост маюць зносіны са студэнтамі, яны могуць, чытаючы свае прадметы, займацца абмеркаваннем грамадска-палітычных тэм, займацца такім чынам грамадзянскай працай. Часта такія рэчы не выходзяць за межы аўдыторыі», - адзначыў Вадзім Мажэйка.

Забастоўка выкладчыкаў, уважаюць эксперт, мае не эканамічны, а інфармацыйны і псіхалагічны эфект: «Гэта правакаванне ўлады на здзяйсненне памылак».

Па сутнасці, эфектыўная не сама забастоўка, а неадэкватныя дзеянні ўлады ў адказ на яе: «Такія забастоўкі - нешта сімвалічнае. Неадэкватная рэакцыя і дзеянні ўлады падганяюць грамадства хутчэй усведамляць тое, што адбываецца».

Рэакцыя ўладаў ужо з'явілася. 27 кастрычніка на нарадзе ў падрыхтоўцы Усебеларускага народнага сходу Лукашэнка загадаў адлічваць студэнтаў, якія страйкуюць: «Хто выйшаў у парушэнне закона на несанкцыянаваныя акцыі, пазбаўляецца права быць студэнтам. Калі ласка, адпраўце іх, як я казаў, каго ў войска, а каго - на вуліцу. Хай ходзяць па вуліцы. Але яны павінны быць адлічаны з ВНУ. Тое ж самае выкладчыкі, іх таксама адзінкі, якія брыдка сябе вядуць у ВНУ».

Такое ўжо здаралася, напрыклад, звальнялі выкладчыкаў БДМУ, што запісалі відэазварот супраць гвалту. З сацсетак стала вядома пра звальненне за грамадзянскую пазіцыю дэкана факультэта міжнародных эканамічных дачыненняў Беларускага дзяржаўнага эканамічнага ўніверсітэта Міхаіла Мішкевіча.

Сёння звальненне з універсітэта для мабільнага і кваліфікаванага спецыяліста - «не трагедыя, вырашальная праблема», адзначыў Вадзім Мажэйка. Існуюць еўрапейскія праграмы салідарнасці з адлічанымі паводле палітычных матываў студэнтамі і магчымасці для працаўладкавання выкладчыкаў. Ёсць і кароткатэрміновая падтрымка для звольненых з палітычных прычын:

«Узнікае, вядома, пытанне кваліфікацыі - наколькі выкладчык можа працаваць за мяжой. Бо многім людзям складана ісці на рызыку прыняць рашэнне ўдзельнічаць у страйку. Яны не лаяльныя рэжыму, але ім страшна».

У любым выпадку палітычная пратэстная актыўнасць выкладчыкаў і настаўнікаў - «гістарычная падзея, якой у найноўшай гісторыі Беларусі яшчэ не было», сказаў экспэрт у сферы адукацыі Павел Церашковіч.

Ён працытаваў Уладзіміра Леніна, які ў дарэвалюцыйны перыяд казаў пра інтэлігенцыю, што яна не можа не паўставаць супраць дэспатычнага прыгнёту і гвалту: «Іншымі словамі, у гэтым выпадку пратэстуе той, хто сапраўды з'яўляецца прадстаўніком інтэлігенцыі, каму сумленне не дазваляе маўчаць».

«Цяпер рана рабіць прагнозы пра будучыню пратэсту, у тым ліку аб удзеле ў ім выкладчыкаў. Як гісторык магу сказаць: перспектыў у рэжыму, які існуе за кошт гвалту, няма ніякіх. Пытанне толькі ў часе. Так што ўдзельнічаючы ў страйку і падтрымліваюць іншымі спосабамі студэнтаў выкладчыкі робяць уклад у сваю будучыню, захоўваючы сумленне і акадэмічны аўтарытэт», - падсумаваў Павел Церашковіч.