Пятро Клюеў: Дыктатура ў Беларусі будзе зрынутая новым спосабам

Артысты не павінны маўчаць.

Вядомы беларускі музыка, удзельнік легендарнага гурта ЛСП Пятро Клюеў у інтэрв'ю праграме сайта Charter97.org Studio Х97 распавёў пра музыку, рэвалюцыйную сітуацыю ў Беларусі, пазіцыі артыстаў і сакральны сэнс пратэстаў у краіне. Вядоўца Яўген Клімакін.

Паважаныя чытачы! Вы можаце падпісацца на канал «Хартыі-97» на Youtube charter97video. Для гэтага трэба зайсці на старонку charter97video і націснуць чырвоную кнопку «Падпісацца». Калі вы хочаце атрымліваць апавяшчэнні аб новых відэа на канале charter97video, то націсніце «званочак».

- Пятро, ты ўдзельнік гурта ЛСП, кампазітар, музыка. У цябе ёсць сольныя праекты. Чым цяпер жыве ваша індустрыя? Усё замерла?

- Цяпер жыве паўзай незразумелай даўжыні. Але, вядома, зыходзячы з гістарычнага досведу можна было гэта прадбачыць. Усе пандэміі доўжацца энную колькасць часу. Таму цяпер на паўзе. У гэтым ёсць пазітыўныя бакі, бо шмат можна надаць часу нейкім медытацыям, рэфлексіі, стварэнню чагосьці таго, чаго ніколі б не было, калі б мы былі ў зоне камфорту.

Я маю на ўвазе, мы — музыкі, якія гастралююць, у якіх наладжаная сістэма, тым як мы дзелімся з людзьмі нашай энэргетыкай, а цяпер атрымліваецца вось такі локдаўн, але ў гэтым таксама можна ўбачыць і пазітыўныя моманты, як бы цяжка не было.

- Канцэртаў няма, а вось цікава, усякія багатыя дзядзечкі, цётачкі для сваіх дзяцей на карпаратывы заказваюць вас, каб сын ці дачка пад залатога хлопчыка патанцавалі?

- Пакуль незразумела, бо магчыма нешта будзе, дай Бог, неяк дзяліцца трэба гэтым усім, што ўнутры, але пакуль што сітуацыя непрадказальная.

— Цяпер немагчыма не гаварыць аб палітычнай сітуацыі, аб усім тым, што адбываецца ў Беларусі. Як ты думаеш, публічны чалавек, творчая асоба, ці абавязаная яна ў такі гістарычны момант выказваць свой пункт гледжання, сваю пазіцыю, гаварыць, што яна думае аб тым, што адбываецца ў Беларусі?

— Калі адбываецца гвалт такога ўзроўню, тут відавочныя рэчы, гэта як нейкі армагедон, апакаліпсіс. Ты не можаш ігнараваць, калі на вуліцы некалькі тыдняў надвор'е дрэннае, а тут у маральным сэнсе вельмі дрэннае надвор'е. У нас свой эмпірычны досвед, кожны па-рознаму, некаторыя схаваліся, некаторыя відавочнае выказваюць. Я б не сказаў, што абавязаная творчая адзінка, але некаторым ёсць што пра гэта сказаць, некаторыя баяцца дагэтуль, а некаторыя настолькі ў жаху, што і сказаць няма чаго.

Падзялюся сваім досведам, я з жніўня месяца амаль нічога не магу напісаць. Таму што, а што тут можна пісаць? Што тут можна сказаць, калі на вуліцы такі гвалт, калі страляюць каля радзільняў, урываюцца ў кватэры. Я адкрываў вечка піяніна і зачыняў яго, глядзеў секунд 15, эмоцый так шмат, што немагчыма накіраваць іх у нейкае рэчышча, сканцэнтраваць іх, каб выдаць гэтую эмоцыю болю. Боль такога ўзроўню, гэта як калі чайнік кіпіць ужо даўно, яго трэба выключыць, а ты не можаш, пар валіць з усіх шчылін, вечка, кіпень, а ты не можаш накіраваць гэтую энэргію, тое, што ты бачыш, гэта спачуванне ў канкрэтны прамень, бо боль наймацнейшы.

- Ёсць вельмі папулярны тэзіс, што для мастака, для артыста, чым горш, чым больш складаная сітуацыя, тым яна больш прадуктыўная. Гэта значыць, атрымліваецца, не зусім праўда.

- Так, але калі ты чуеш гэта, калі ты можаш ад гэтага схавацца. Я з'ехаць за горад і засесці ў які-небудзь домік пісаць музыку не змог маральна, бо я павінен быў удзельнічаць у гэтых пратэстах. Як можна маўчаць?

Я шчыра выходзіў і мірным шляхам дзяліўся з тым, што праўдзе павінна быць месца ў гэтым свеце. Я мог бы з'ехаць, зачыніцца на два-тры дні і пачаць працаваць, але калі ты сядзіш дома і праз сваё акно чуеш выбухі, стрэлы, крыкі. А ў мяне яшчэ маленькая дачушка, якую я кладу спаць, пытаецца: «Тата, а што адбываецца на вуліцы?»

— І што ты ёй кажаш?

- Кажу, што адбываюцца страшныя рэчы. Што, на жаль, адзін дзядзька, вельмі дрэнным чалавекам вырас неканструктыўным, бо, мабыць, яго не выхоўвалі, і ён робіць зло. Як тут можна нешта пачаць пісаць? Хтосьці мажліва і ў стане. Магчыма, я занадта адчувальны і сентыментальны чалавек і дзялюся са свайго досведу. Але вялікая колькасць маіх калегаў мяне падтрымлівае. Але, магчыма, ёсць і сталёвыя хлопцы, якія могуць, вярнуўшыся з пратэстаў, сесці за піяніна і пісаць. Але гэта трэба мець пэўны ўзровень псіхікі.

- Што ты думаеш пра сваіх калег, якія кажуць: «Мы апалітычныя, мы не будзем у сваіх сацсетках пісаць, пляваць, што ў нас сотні тысяч ці мільёны падпісчыкаў, мы не каментуем, мы над сутычкай, мы спяваем для ўсіх. Артысты - людзі свету»

- Я кожныя думкі паважаю, нават такія, але...

— ...але не ліхія яны, гэтыя думкі?

- Людзі, якія так кажуць, яны трапляюць у поле выкарыстання. Калі ты маўчыш - табой карыстаюцца. Ты ў віры. Гэта значыць, калі ты маўчыш, значыць, усё добра.

- Карыстаецца хто?

- Улада, сістэма. Я б сказаў нават, у гэтым выпадку, у Беларусі, гэта ўнікальны выпадак, можна прызнаць існаванне зла. Гэта рэальнае зло, тое, што цяпер у Менску, вяршэнствуе над дзяржавай беларускай - гэта рэальнае зло. І калі ты маўчыш - ты ў плыні, значыць, усё добра. О’кей, ідзем далей, значыць можна збіваць, можна так сябе паводзіць - гэта нармальна.

У гэтым выпадку мы бачым злачынства. Такое злачынства, як было маўчаць у 30-я гады ў Нямеччыне, ды і ў Савецкім Саюзе, проста эскалацыя НКУС і сталінскай сістэмы была настолькі моцнай, што людзей забівалі. Цяпер мы праводзім такую ж паралель, урываюцца дадому да людзей як у 1937 годзе, гэта неймаверна. І тыя артысты, якія цяпер маўчаць, гэта іх права, але яны ахвяры гэтай сістэмы і яны ўліваюцца ў гэтую плынь. І калі ты маўчыш - ты...

— Суўдзельнік?

— ...ты, атрымліваецца, мог бы нешта зрабіць хаця б словам, але ты нічога не зрабіў. Ты проста назіраў за злачынствамі.

- А як табе пазіцыя артыстаў, напрыклад, твой калега па цэху Корж, які спачатку піша «разыходзьцеся ўсё», потым ён выходзіць.

- Гэта лепш у яго спытаць.

- Гэта не ёсць спроба ўсядзець адразу на двух крэслах?

- Калі ёсць высокі ўзровень аўтарытэту, трэба быць вельмі асцярожным, можна нагаварыць розных рэчаў і тут трэба ўзважваць два-тры разы. Таму, калі чалавек валодае аўтарытэтам нейкім, няхай двойчы, тройчы, тройчы ўзважыць, што ён хоча сказаць.

— Ты спрабуеш адысці ад адказу. Задам прасцейшае пытанне. Для цябе гэта добрая пазіцыя ці дрэнная?

— Для мяне гэта не добра. Я проста паважаю сваіх калегаў па цэху ўсім сэрцам, але ўсе людзі памыляюцца і гэтак далей. Але ў гэтым выпадку, вядома, мець дваякую пазіцыю немагчыма, бо ёсць відавочны факт. Вядома, ёсць людзі і асабліва артысты, якія думаюць, што трэба весці дыялог, ісці шляхам канструктывізму, але ў цяперашнім выпадку гэта не працуе. Гэта адзіны, напэўна, выпадак, калі рэальна гуляць паводле правілаў з рэжымам у Беларусі немагчыма.

- У выбітнага мысляра, афарыста Станіслава Ежы Леца ёсць добрыя словы. Дакладна не працытую, але перакажу. «Калі вас з'елі людаеды нажом і відэльцам, гэта прагрэс ці не?» З нагоды дыялогу таксама. Ці можна з людаедамі весці дыялог?

- Калі ты садзішся з ім гуляць у шахматы, ён з табой гуляе ў нарды. Чаму многія саступалі, яшчэ ў 1990-я спадару Лу? Таму што яны гулялі з ім у адну партыю, а ён вёў іншую гульню. З моцнымі дыктатарамі заўсёды можна было весці нейкі дыялог, але з ім ніякага дыялогу, бо ў яго толькі хлусня, найвышэйшага ўзроўню цынізм, ён гатовы на ўсякія хітрасці, каб толькі застацца ва ўладзе. Таму з ім можна гуляць толькі не паводле правілаў, як бы гэтага не хацелася.

Лукашэнка сёння - гэта як апошні плод, гародніна. Як сказана: «Што пасееце — то пажнеце». І тут мы пажынаем плады, магчыма, апошнія, Савецкага Саюза. І яркі парастак гэтага саўка, у негатыўным плане, ён трымаецца, ён спрабуе выстаяць, вядома ж, ён вельмі моцны, але мы бачым плады, на жаль, чалавецтва, якія былі вырашчаныя ў XX стагоддзі.

- Ты, напэўна, бачыў відэа, ініцыятарам і ідэйным натхняльнікам якога быў Аляксандр Саладуха. «Любімую не аддаюць», дзе ў стылі савецкай эстрады, пару артыстаў, Кіркораў, Баскаў з верхняга эшалона, якія не вылазяць з тэлевізара, але з перадапошніх вагонаў там таксама маса, амаль дзесяць артыстаў. Скажы, такую сістэму ты ведаеш знутры? Як такі прадукт ствараецца?

- Такую сістэму знутры, я, дзякуй Богу, не ведаю. Відавочныя рэчы: савецкая сістэма спарадзіла такога «homo soveticus», пераводзячы з лацінскага «савецкага чалавека». Што казаў у свой час Ленін? Гэта ўсё важныя рэчы, што «духоўнае і пошукі свабоды з'яўляюцца ворагам савецкага чалавека, бо ёсць сумленне, а сумленне з'яўляецца галоўным ворагам савецкага чалавека. І наша задача вызваліць чалавека ад сумлення і зрабіць яго свабодным». І тут у гэтым выпадку сістэма працуе, для іх, мабыць, паказчыкам з'яўляецца сіла. Вось яны маюць сілы, яны стаяць ля рычага, значыць, гэта іх сцяна.

— А як ты думаеш, заказ быў з якой адміністрацыі, якога прэзідэнта? Беларусі ці Расеі?

- Без паняцця. Шчыра, не ведаю.

- А на твой погляд бюджэт гэтага мерапрыемства, дзе Кіркораў, Баскаў?

- Звычайна такія бюджэты неабмежаваныя. Я думаю, што палітыкі ў сваіх брудных ігрышчах гатовыя заплаціць велізарныя грошы.

- Дзясяткі, сотні тысяч?

— Так. Мажліва, і больш. Тут як бы цана пытання. Магчыма, у артыстаў з Расейскай Федэрацыі расцэнкі вышэйшыя, расцэнкі ў артыстаў прыдворных адміністрацыі спадара Чыпаліна яны і не высокія. Але там і парог уваходжання маленькі, саўковы, калгасны і невысокі ўзровень. Хлопцы робяць сваю справу, але гэта «грошы ў рукі — будуць гукі», такая палітыка, яна на ўсіх мовах.

- Я глядзеў X-фактар, на якім ты з іншымі музыкамі выступаў і прыемна, вядома, было і тады, і цяпер, што вы пачалі выходзіць з «Пагоняй» на галоўныя замежныя каналы, калі гэта не было модна. Чаму для вас гэта было прынцыпова, я разумею.

- Я б сказаў, цяжка апярэджваць час. Проста, зыходзячы з максімальна цвярозага аналізу, гісторыі Беларусі, а я люблю гісторыю, для таго каб вывучыць нейкую краіну, яе гісторыю, ёсць цікавы спосаб - паглядзець, што пра яе кажуць суседзі. Дык вось, я вывучыў беларускае пытанне з розных бакоў, пачынаючы са Швэцыі, Фінляндыі, краін Балтыі, Маскоўскай дзяржавы, Украіны, Польшчы, нават Балканскіх краін, як яны глядзяць на нас. Цікавая кніга Цімаці Снайдэра the Reconstruction of Nations, амерыканец, які апісаў вельмі добра гісторыю Беларусі. Адэкватна ўзважваючы, ацэньваючы сітуацыю, ты больш-менш разумееш, дзе шлях да праўды.

Зыходзячы з гэтага досведу, я ўжо даўно разумеў і многія разумелі, дзе Беларусь, якая яна — не савецкая, еўрапейская. Таму з тых яшчэ гадоў я заўсёды прапіхваў гэтыя каштоўнасці, потым трошкі прытаміўся, бо стукаўся-стукаўся. Потым сышоў у рок-н-рол, проста музычную творчасць, быў перыяд вельмі моцны. А ў сэрцы я заўсёды заставаўся з «Пагоняй» і буду заўсёды, бо гэта фундаментальныя, шчырыя каштоўнасці любові да сваёй зямлі.

Праблема, што многія не любяць сваё. Цяпер палюбілі. Вядома, калі такі чалавек кіруе краінай, напраўду табе здаецца, што гэта нейкі калгас. Многія мелі расплюшчаныя вочы, проста саромеліся, а цяпер гэты кнот запаліўся і людзі прачнуліся ў актыўнасці сваёй фізічнай, з выхадам, з праявай грамадзянскай пазіцыі. Сфармавалася грамадзянская супольнасць, даслоўна за два месяцы, за паўтара. І гэтыя каштоўнасці - гэта проста любоў да сваёй зямлі, без нейкіх «хтосьці больш круты, горшы, слабейшы». Няма ніякага нацыяналізму, разумная любоў да сваёй зямлі.

- 9 жніўня ты выйшаў на вуліцу, як і тысячы беларусаў. Сумняваўся выходзіць ці не?

- Не сумняваўся. Таму што кажуць: «Навошта ты ідзеш? У цябе двое дзяцей» Так, у мяне двое дзяцей, таму я іду. Таму што я хачу, каб мае дзеці жылі ў краіне, дзе ты можаш выказваць свае элементарныя правы. Гаворка ў Беларусі ідзе не пра нейкія звышсправы. Гэта выкананне элементарных правоў чалавека. У нашым раёне, у Каменнай Горцы, мы выйшлі ўсёй сям'ёй да школы, да выбарчага ўчастку. Яны павінны былі вывесіць колькасць людзей, якія прыйшлі прагаласаваць на ўчастак. Яны гэтага не зрабілі. Проста ў вышай ступені цынізм і непавага да людзей, якія плацяць падаткі, якія паважаюць закон, якія пераходзяць на зялёнае святло святлафора. Чаму мы выконваем закон, а яны не, прычым мы ім яшчэ за гэта плацім.

Людзі выйшлі да школы, я выйшаў са сваёй сям'ёй, з дзецьмі, з жонкай. Мы атачылі школу і крычалі: «Выходзь!». Дырэктарка школы вельмі моцна спалохалася, прыехаў АМАП і ў ачапленні яе забралі і павезлі. Так і не вывесілі на выбарчым участку ніякіх звестак аб тым, што нешта адбылося. Поўная непавага да людзей. Затым увечары я паехаў у цэнтр, бо там былі мае браты, там былі мае сябры, там былі мае калегі. Я не мог не паехаць, бо я павінен быў выказаць: «Хлопцы, гэта быў выхад за элементарныя каштоўнасці. І што мы рабілі? Мы стаялі, мы спявалі песні і пляскалі на ходніках, у дазволеных месцах, не на дарогах. Але прыехалі гэтыя людзі. Я нават не ведаю, як іх назваць, якое падабраць слова ў літаратуры, і проста на нас. На людзей, якія пляскалі ў ладкі... Я думаў, што будзе як у 2010 годзе - палкамі памахаюць і разбяжымся. Але калі я ўбачыў, што ў нас кідаюць гранаты і калі я ўбачыў у пяці метрах ад сябе хлопца азіяцкай знешнасці, магчыма, гэта быў нейкі кітаец-студэнт і калі ў яго палілася кроў, я ўбачыў перад сабой у метрах 20 людзей з нейкімі стрэльбамі (я не разбіраюся ў агнястрэльнай зброі), я не думаў, што гэта ўбачу, накіраваныя на нас, на мяне ў тым ліку, гранаты. Я ўбачыў гэты жах і ў мяне з'явіліся перад вачыма мае двое дзяцей, я зразумеў, што цяпер магу загінуць.

Але я быў з людзьмі і мы былі салідарныя, мы былі разам. Я як артыст у тым ліку паехаў, бо разумеў, што маё з'яўленне можа таксама людзям дапамагчы. Падыходзіла моладзь і казала: «Пеця Клюеў, дзякуй, што вы з намі». Выбухі на фоне, а яны сэлфі робяць. Прыемна, бо я сваёй прысутнасцю мог зрабіць карысную, добрую энэргетыку. Даць людзям веру, што мы ўсе там. Найглыбейшы жах, што я адчуў у тую ноч, вярнуўшыся дадому вельмі позна, цудам вярнуўшыся, калі шчыра, я ўсвядоміў, што Беларусь ужо не будзе ранейшай. Даўно ўжо гэта было зразумела, але дэман расправіў крылы ў тую ноч, яны не чакалі, што нас выйдзе столькі людзей. Яны думалі, што нас выйдзе мала і ім была дадзеная задача знішчыць! Тут яны разумеюць, што фізічна з намі справіцца не змогуць, і пачалося шаленства.

- Бачыў я відэа, на якім ты ў Менску спяваеш «Асцярожна, лістапад», а вакол тысячы і тысячы людзей з агеньчыкамі мабільных тэлефонам. Глядзеў і думаў, а што адчувае чалавек, які спявае і ўся гэтая прыгажосць вакол. Што ты адчуваў?

— Каханне. Я люблю людзей і таму я гэта адчуваў. У той дзень, гэта быў панядзелак, гэта быў Дзень незалежнасці Беларусі з 1991 да 1995 год. Я проста стаяў у натоўпе і я прыехаў туды, як звычайны чалавек, як я гэта і рабіў, не думаючы, што буду выступаць. Але падышлі хлопцы, у якіх былі калонкі, кажуць «Пеця, ты праспяваеш?», кажу: «Так, але я без нікога, без музыкаў». І тут я тэлефаную гітарысту, а гітарыст таксама там Пашка Трыпуць, і мы разам злучыліся, знайшлі гітару і абсалютна экспромтам, як гэта і належыць, выступілі, падзяліліся тым, што ўнутры. Таму што людзям патрэбная любоў, асабліва ў гэтай сітуацыі, калі так шмат злосці. І вось і ўсё. Гэта было натуральна.

- А эмоцыі? Вы ж рэгулярна выступаеце на вялікіх пляцоўках. Калі на канцэртах таксама падтрымка, таксама мабільныя агеньчыкі і вось гэтая сітуацыя. Пачуцці розныя ці не?

— Падобныя. Нешта аб'ядноўвае. Ёсць каштоўнасці, якія аб'ядноўваюць. Гэтыя людзі, якія стаялі на плошчы - гэта людзі, якія стаяць за праўду, за выкананне элементарных правоў чалавека. Аб'ядноўвала і натхняла пачуццё адзінай плыні. Вядома, не кожны дзень выступаеш пад здымкі аператыўнікаў. Нават цікава: я калі спяваў, думаў, якая там аператарская праца, ёсць, мабыць, нейкія касеты з подпісам дня, артыста. Таму што на наступны дзень, у аўторак ужо пачалі вельмі жорстка біць, тады быў інцыдэнт ля касцёла, што закрылі храм. Гэта было пачуццё шчырае, гэта мая праца - дзяліцца з людзьмі добрай энэргетыкай. Я гэта зрабіў шчыра.

- Ты не толькі артыст, але яшчэ і бізнэсоўцам спрабаваў стаць, Я чуў. Сетку хостэлаў збіраўся адкрываць. Раскажы.

— У мяне быў досвед. Гэта было даўно, 2012 год. Пасля гэтага я сказаў сабе, што бізнэсам у Беларусі я займацца не буду, бо ледзь сышоў ад турэмнага зняволення. Як за дабро мне савецкая ўлада наша заплаціла. Была рэч простая, калі вярнуўся з ЕЗ і ўгледзеў.

- А што ты ў ЕЗ рабіў?

— Вучыўся. Заўважыў, што ў нас вельмі мала хостэлаў, у Менску быў толькі адзін хостэл, і я адкрыў другі. Хостэл - гэта добрае месца, дзе збіраюцца энэргетыкі, дзе начуюць не сэкс-турысты, а людзі, якія едуць па штосьці вялікае. Па стасункі, па веды – гастранамічныя, культуру краіны, а тады яшчэ трэба было візы рабіць, гэта быў 2012 год.

- Так што рэжыму не спадабалася?

- Сітуацыя была такая, што пачаліся незразумелыя ананімкі, пачаліся незразумелыя прыходы а 12 гадзіне ночы міліцыі ў пошуках нейкіх людзей з усходніх краін без дакументаў. У хостэлах кошт прыкладна 10-15 даляраў за начлег, і саўкі думалі, савецкія ўлады, савецкая міліцыя наша, што там начуе нейкі элемент падазроны. Але тут прыходзіць лейтэнант, мой аднагодак, дваццаць з парай гадоў. І ён глядзіць, што нарвежац, фін, ён швэдскага пашпарта ў жыцці не бачыў, а тут ён у Савецкім раёне горада-героя Менска глядзіць і бачыць нарвежскі пашпарт, і ён не разумее, у яго не ўкладаецца ў галаве, што нарвежац робіць тут за 15 даляраў, а не за 200 еўраў у Crowne Plaza. Чаму ён начуе тут? Таму што савецкія ўлады не разумеюць, што еўрапейскі турыст не збіраецца начаваць у дарагіх гатэлях, якія ў нас панабудоўвалі і якія пустуюць. Яму патрэбен недарагі начлег, дзе ён пагутарыць, дзе ён атрымае энэргетыку. Ён лепш выдаткуе грошы на гастраномію, выдаткуе грошы нашым людзям, каб яны зноў жа больш зарабілі.

І пачалася вайна. Я адкрыў яшчэ адзін хостэл, гэты бізнэс пайшоў добра. І яны ўбачылі, што гэты хлопец небяспечны, што ён можа адкрыць тры, чатыры, пяць, шэсць хостэлаў, восем. А так бы яно і было.

- Увогуле, давялося закрыцца.

— Мяне закрылі сілай. Мне выпісалі забарону на дзейнасць. Проста пазбавілі бізнэсу, увагналі ў вельмі цяжкае эканамічнае становішча. І я канчаткова сышоў у музыку. Я заўсёды быў у музыцы, але гэта ішло паралельна. Я думаў, буду займацца бізнэсам, а музыка будзе хобі, я буду рабіць тое, што я хачу. Але потым я сышоў у музыку, акунуўся цалкам, бо гэта значна лягчэй і больш сумленна ў плане выканання. Ты выходзіш на сцэну, дорыш людзям энэргетыку - за гэта атрымліваеш грошыкі, у падзяку, каб пражыць. А ў Беларусі з бізнэсам цяжка, ты можаш стаць ворагам. І чым ты большы, тым ты горшы для іх.

- Як перамагчы дыктатуру? Што цяпер неабходна?

- Няма нейкай такой, я б сказаў, таблеткі ўніверсальнай. Кожная дыктатура ўнікальная і патрабуе ўнікальнага падыходу. Але ў гэтым выпадку мы бачым жорсткую дыктатуру. Спадар Чыпаліна паказаў, што ён вельмі агрэсіўны, што ён не гатовы ні на якія дыялогі, а калі ён вядзе дыялогі — гэта ўсё гульня, усё хлусня, нельга гэтаму верыць. Гэта як пры экзэрцызме, пры апантанасці д'яблам. Д'ябал, у тэалогіі так мяркуецца, што калі ён у целе чалавека, ён будзе змешваць праўду з хлуснёй, у патрэбны момант казаць праўду, у патрэбны - хлусіць. І ты потым ужо блытаешся дзе праўда, а дзе хлусня. Калі яго слухаеш некалькі хвілін, пачынаеш яму часам верыць. У яго настолькі д'ябальскае ўменне «стаць сваім», чалавечыя ноткі з'яўляюцца, вось ён сказаў: «Ніну Багінскую не чапайце», гэта ж смешна. Якія ж цынічныя метады ўздзеяння. Таму мы бачым жорсткую дыктатуру і як з ёй змагацца, гэта ўнікальны выпадак.

Мне здаецца, што ў Беларусі адбудзецца змена, якую ніколі род людскі не бачыў, нейкі ўнікальны выпадак. То бок, дыктатура ў Беларусі будзе зрынутая нейкім новым спосабам, якога яшчэ не ведала гісторыя. Таму што і ўзровень хлусні настолькі цынічны, настолькі нахабны.

Вядома, мая тэма - змагацца максімальнай любоўю, максімальна мірнымі спосабамі. Таму што той, хто ўзяў меч у рукі, ад мечу і загіне. У гэтым выпадку меч бяруць яны, і яны загінуць, а мы ідзем з любоўю. І як бы нам цяжка не было, я ведаю, што за намі праўда і мы пераможам. Але пытанне, колькі людзей яшчэ памрэ, колькі людзей пацерпіць маральна, фізічна, псіхалагічна? Змагацца цяжка, бо высокі ўзровень падману з ягонага боку, але я веру, што менавіта мірны пратэст пераможа. Яны вельмі хочуць, каб мы пачалі агрэсію, але мы не будзем гэтага рабіць.

- Гледзячы на гэты гістарычны момант, як ты сёння разумееш місію мастака, артыста? У чым яна цяпер?

- Дапамагчы людзям выплакаць гэтыя слёзы, дапамагчы людзям радавацца, дапамагчы людзям перажыць гэта. Людзі пакутуюць, людзі плачуць, людзі баяцца, людзі радуюцца, бо напраўду цяпер адбываюцца вельмі светлыя, добрыя працэсы, грамадзянская супольнасць фармуецца. Я ў Беларусі даваў людзям канцэрты ў дварах, гэта было неймаверна раней, каб проста двор свой спускаўся да пад'езда, і мы разам елі, размаўлялі, нашы дзеці разам гуляліся.

Ва ўсёй Беларусі ў гарадах людзі даведаліся сваіх суседзяў у высокім працэнце, з'явілася салідарнасць, у пазітыўнай праяве гэтага слова. І тут артыст выходзіць і дапамагае людзям, у сваім двары, у дзіцячай пясочніцы, дзе гуляе мая дачка з дзецьмі, я спяваў для людзей. І задача артыстаў цяпер максімальна быць побач, як лекар ля ложа хворага, таксама і артысты побач з беларускім народам, каб дапамагчы яму гэта ўсё перажыць.

- Што б ты сказаў артыстам, якія гуляюць у апалітычнасць, «мы над сутычкай», якія сядзяць на двух-трох крэслах?

- Маўчанне сённяшняе прымусіць іх маўчаць заўсёды. Артысты, якія цяпер маўчаць — страцяць. Яны потым будуць маўчаць, бо яны захочуць нешта сказаць, а ўжо будзе позна. Іх маўчанне цяпер усё скажа, прычым вельмі гучна. І атрымаецца, што людзі спытаюць: «А дзе ты быў?» Гэтым артыстам будзе цяжка потым. А многія артысты проста знікнуць, асабліва ў Беларусі. Уяўляеце, што пасля зыходу яго, пэўная каста артыстаў наогул знікне і ў гэтых артыстаў не будзе ніколі ніводнага канцэрта ці яны будуць на тэрыторыі «ДНР» ці дзе-небудзь у такіх краінах, дзе будзе існаваць прасавецкая дыктатура і дзе яны будуць расказваць, як загніваючы Захад захапіў нашу любімую сінявокую, а мы тут нясем...

- Апошні аплот.

- Так, толькі я не ведаю, дзе гэта можа быць. Але яшчэ могуць быць такія месцы, на жаль, на планеце Зямля.

- Будзем заканчваць. У мяне да цябе ёсць просьба. Не выпадкова мы выбралі лакацыю з музычным інструментам. Скажы, мог бы ты цяпер сыграць тое, што ты адчуваеш, гледзячы на тое, што адбываецца ў Беларусі, удзельнічаючы ў гэтых працэсах?

— Падзяліцца. Сыграць. Без слоў. Сыграю проста музыку, бо тое, што адбываецца ў краіне, тут ніякія словы не патрэбныя.

Глядзіце праграму таксама на Vimeo.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com