Ніна Багінская: Беларусы больш рабамі ў сваёй краіне не будуць

73-гадовая актывістка ўпэўненая, што рэжым Лукашэнкі неўзабаве абрынецца.

- Гэта праўда Ніна? Такая маленькая і далікатная? - з захапленнем узіраецца ў 73-гадовую Ніну Багінскую жанчына на акцыі пратэсту ў Менску.

— Ніначка, гледзячы на вас, я цяпер не баюся. Выходжу! — падхоплівае другая жанчына і просіць сфатаграфавацца на памяць з Нінай.

Улетку 2020 года нечакана для сябе Ніна Багінская стала сімвалам мірных акцый пратэсту ў Беларусі. У жніўні ў сетку трапіла відэа, на якім яна прымудрылася прайсці праз ачапленне амапаўцаў, хоць тыя збіраліся яе затрымаць. «Я гуляю!» - сказала тады жанчына сілавікам і спакойна прайшла наперад. Амапавец не тое што адступіў, а пад бурную радасць натоўпу нават дапамог жанчыне спусціцца з лесвіцы. Тое, што адбылося, тут жа разляцеўся на мемы ў інтэрнэце, піша Вольга Івашанка для «Новай газеты».

Нават Лукашэнка, аддаючы каманды сілавікам, нядаўна сказаў: «Вы глядзіце, толькі Ніну Багінскую не забірайце. Калі Ніну Багінскую забраць, апазіцыі не будзе».

Сёння аб Ніне Багінскай ведаюць ужо ўсе. Хоць сімвалам супраціву яна стала яшчэ ў 2006 годзе. Тады на акцыі пратэсту, прысвечанай Дню Волі, фатограф Яўген Атцецкі зрабіў уражальную фатаграфію: Ніна Багінская з велізарным бел-чырвона-белым сцягам горда стаіць перад ачапленнем міліцыі ля Нямігі.

«Сказала сабе: калі ты не скаціна - будзеш дапамагаць маладым»

Мы сустракаемся з Нінай проста на акцыі пратэсту. Гэтым разам выказаць сваю нязгоду з вынікамі выбараў выйшлі пенсіянеры і медыкі.

- Я за мірныя акцыі, - кажа Ніна. - Калі сілавікі прадоўжаць іх разганяць з ужываннем гвалту, гэта можа прывесці да новых ахвяр. Калі на чалавека ідуць са зброяй, ён пачынае абараняцца.

Ніне Багінскай 73 гады, яна мянчанка, дачка інжынера і настаўніцы. Паводле першай адукацыі - мантажніца радыёапаратуры, паводле другой – спецыялістка ў выведцы нафтавых і газавых радовішчаў, геолаг. Працавала ў Беларускім навукова-даследчым геалагічным даследчым інстытуце, была сябрам Партыі БНФ. Цяпер Ніна Багінская на пенсіі.

- Упершыню на акцыю пратэсту я выйшла 30 кастрычніка 1988 года. Гэта быў мітынг-рэквіем памяці ахвяраў сталінскіх рэпрэсій у Курапатах. Памятаю, як напярэдадні прачытала артыкул у газеце «Літаратура і мастацтва» Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва «Курапаты — дарога смерці». У ёй расказвалася пра тое, як у менскім урочышчы супрацоўнікі НКВД расстралялі блізу 200 тысяч чалавек. У той дзень дэманстрантаў на мітынгу жорстка разагнала міліцыя — з дубінкамі, слезацечным газам і воднымі гарматамі. Мне было 42 гады. Фізічна мне тады не дасталася, але ў той дзень я сказала сабе: «Калі ты не скаціна, ты будзеш дапамагаць маладым!»

З тых часоў Ніна Багінская пачала ўдумліва вывучаць гісторыю Беларусі, гаварыць толькі на беларускай мове, шыць бел-чырвона-белыя сцягі і хадзіць на мітынгі ў Курапаты, на «Дзень Волі» і «Чарнобыльскі шлях». Ніна Рыгораўна ладзіла і адзінкавыя акцыі пратэсту.

У 2014 годзе, калі пачалася вайна ва Украіне, проста ля будынка КДБ яна спаліла савецкі сцяг.

У 2017 годзе праводзіла адзінкавыя пікеты на знак падтрымкі 35 затрыманых паводле «справы Белага легіёну». Да будынка КДБ яна выходзіла кожны дзень, пакуль людзей не вызвалілі.

Калона дэманчстрантаў выпроствае бел-чырвона-белыя сцягі, падымае ўверх плакаты з лозунгамі супраць рэжыму Лукашэнкі і пачынае крочыць уздоўж праспекта Незалежнасці. Пагаварыць з Нінай атрымоўваецца ў перапынках паміж тым, як да яе падыходзяць людзі, дзякуюць за смеласць, пазіцыю і просяць сфатаграфавацца на памяць.

- Ніна, за ўдзел у акцыях пратэстаў вы атрымалі дзясяткі штрафаў. Колькі ўжо назапасілася і як вы іх выплачваеце?

— З 2014-га да 2019-а набегла амаль 16 тысяч даляраў. Асабліва шмат было ў 2017 годзе. Я не надта вяду ўлік, але, думаю, ужо сёння там дзесьці тысяч 20 даляраў.

Гэта цэлая камедыя. У пратаколах напісана: «Стаяла на плошчы, размахвала сцягам». А што злачыннага я зрабіла?

Махаць незабароненым у краіне сцягам і выказваць сваю пазіцыю не можа быць забаронена ў аніводнай дэмакратычнай краіне. Штрафы не плачу прынцыпова. А толку? Заплачу - і грошы наўпрост пойдуць у скарбонку нашага пакарання: на заробкі сілавікам. Мяркую, гэта замкнёнае кола, у якім няма сэнсу. Працуе толькі грамадскае непадпарадкаванне. Для смеху прыкінула: каб выплаціць штрафы, мне спатрэбіцца амаль 50 гадоў. То бок, гадоў да 120! Але яны знайшлі на мяне ўправу. З маёй пенсіі 400 рублёў (прыкладна 160 даляраў. — А. І.) вылічвалі спачатку 20%, а цяпер 50%. Але і на гэтым не супакоіліся. Арыштавалі два лецішчы, але прадаць не змаглі. Гэта вельмі сціплыя домікі і шматкі зямлі. Іх проста ніхто не набыў. Я там з вясны да восені. У кватэры, дзе жыву з сынам і ўнучкай, толькі начую. Я шчаслівы і свабодны чалавек. Мне многа не трэба. Ягады, гародніна, грыбы, каша...магу пражыць і на 100 рублёў за месяц. А ў мяне цэлых 200 застаецца. Мае дзеці - Павел і Алеся - забяспечваюць сябе самі, і мне кавалак хлеба даць могуць. Адзенне сама сабе шыю. Памятаю, як у дзяцінстве бабуля мне казала: «Не грошы ратуюць чалавека, а салідарнасць». Так і жыву.

- Лукашэнка асабіста загадваў сілавікам, каб яны вас не забіралі. Як ставіцеся да такой недатыкальнасці з пляча Лукашэнкі?

- Вельмі крытычна стаўлюся. Хоць мяне ўсё адно забіраюць, усё адно нападаюць. 8 лістапада зноў напалі, адабралі сцяг. А на мінулым тыдні ў кватэры маіх дзяцей, у якой я жыву, наогул ператрус зладзілі. Я была дома адна. Яны ўварваліся. Сталі мяне штурхаць. Я пачала супраціўляцца. Крычала: «Суседзі, ратуйце, бандыты ўварваліся ў мой дом!». Без законных уладальнікаў кватэры, а гэта мая дачка, праводзіць ператрус яны не маюць права. Але ім усё адно.

Гэта ж сапраўдныя бандыты! Перавярнулі дом, зламалі мэблю. Нібыта ім паступіла паведамленне, што ў пакоі маёй унучкі захоўваюцца забароненыя рэчы. Гэта яны так ёй наважылі адпомсціць за тое, што яна мяне падтрымлівае і дапамагае.

Я разумела, што ёй могуць падкінуць усё што заўгодна. Гэта старыя метады. Але нічога не знайшлі нібыта! Значыць, усё гэта - проста паказальны спосаб ціску. Але я здавацца не збіраюся. Схадзіла і зняла пабоі ў судмедэкспэртызу. Зафіксавала. Ведаю, што нічога не даб'юся. Але і мірыцца не буду.

«Калі я ўбачыла сотні тысяч людзей на вуліцах Менска, падумала: усё - гэты рэжым памрэ»

- Што, на ваш погляд, прымусіла падняцца спакойных і разважлівых беларусаў?

- Тое, што здарылася пасля 9 жніўня, не магло пакінуць абыякавым нікога. Як улада мае права страляць у сваіх жа людзей? Гэта сапраўдны фашызм. Раней Лукашэнка таемна прыбіраў непатрэбных людзей, а цяпер вядзе наступ на інтэлігентную, разумную моладзь, якая выйшла абараняць свае галасы і свой народ. Гэтага людзі трываць не сталі.

Калі я ўбачыла сотні тысяч людзей на вуліцах Менска, падумала: усё, гэты рэжым памрэ. Але потым Лукашэнка выйшаў з аўтаматам - ва ўсіх сэнсах. На каго ён накіраваў яго? На свой народ.

Каб абараніць свой народ, я падтрымліваю грамадзянскае непадпарадкаванне. Гэта мой спосаб барацьбы: не падпарадкоўвацца, не плаціць, не працаваць. На гэты раз на акцыі пратэсту выйшаў цвет нацыі: моладзь, інтэлігенцыя, медыкі, навукоўцы. Іх воднымі гарматамі не патушыш, дубінкамі не заглушыш, галаву ілжывай тэлевізіяй не задурыш.

Ніна разважае, як беларусам удалося дасягнуць такога маштабнага распаўсюджвання пратэстных настрояў у грамадстве.

- Наша моладзь разумная, прасунутая. І мяне таксама знакамітай зрабіла менавіта моладзь. Здымаюць мяне, у Інтэрнэце паказваюць. Я бачу, што мая 30-летняя справа не прапала, а будзе прадаўжацца. Гэтая знакамітасць зрабіла мяне яшчэ больш адказнай. Дадала сіл. Цяпер я дакладна не магу ўпасці тварам у бруд. Прынцыпова не адмаўляю ў інтэрв'ю. Хачу, каб пра тое, што адбываецца ў Беларусі, ведала як мага больш людзей. Ужо давала інтэрв'ю BBC News, журналістам са Швэцыі, Польшчы, Францыі, Нямеччыны, ЗША, нават Бразіліі…

- А вы з надыходам халадоў выходзіць на акцыі пратэстаў будзеце?

— А як жа! Сваёй упартасцю, сталасцю і цярпеннем я падаю прыклад астатнім. Я хаджу, хаджу, і нават калі нешта не атрымліваецца - усё адно іду. Узімку буду ў кажуху з башлыком, у валёнках з галёшамі.

Усе свае самыя запамінальныя ўборы, якія людзі таксама абмяркоўваюць у Інтэрнэце, Ніна прыдумала і ўвасобіла ў жыццё сама. Шыць яе навучыла мама. Крыху пазней жанчына вывучылася і на швачку-матарыстку. Сама вышывае ручнікі, займаецца нават разьбой па дрэве...і ўвесь гэты час, пачынаючы з 1988 года, сама шые кожны свой бел-чырвона-белы сцяг.

- Ніна, на відэа і фотаздымках часта можна ўбачыць, як сілавікі адбіраюць у вас сцяг. Лічылі, колькі сцягоў у вас адабралі за гэты год?

- За гэты год рэкорд - 8 сцягоў. Кожны я шыю сама. Тое, што сваімі рукамі зроблена, прыносіць шчасце. Апошні, праўда, мне моладзь падарыла.

Нядаўна серыю партрэтаў 73-гадовай Ніны Багінскай на сваім сайце апублікаваў італійскі Vogue з надпісам The mother of Belarusian revolution («маці беларускай рэвалюцыі»). Аўтар партрэтаў - беларускі фатограф Іван Равяка. Цяпер Ніну ведаюць не толькі ў Беларусі, але і ва ўсім свеце.

- Ніна, як ставіцеся да такой славы і звання «бабулі беларускай рэвалюцыі»?

- Спакойна і нават крытычна. Слава неўзабаве праходзіць, а чалавек застаецца. Я хаджу не дзеля славы, а дзеля таго, каб мой народ не стаў рабом ва ўласнай краіне. Жыву і раблю па сумленні.

Пакуль размаўляем з Нінай, калона дэманстрантаў даходзіць да скрыжавання, побач з якім знаходзіцца будынак МУС Беларусі.

— Трэба зайсці, — раптам выдае Ніна. - Я напісала заяву аб тым, што мой сцяг скралі. Хай вернуць!

На маіх вачах Ніна сапраўды дастае заяву. Што рабіць, выклікаюся на падстрахоўку. Ідзем падаваць заяву разам, пакуль мітынгоўцы прадаўжаюць шэсце.

— Ідзіце, я вас даганю! - гучна кажа Ніна натоўпу. Людзі пачынаюць хвалявацца.

Ідзем у міліцыю. Тэлефануем у дзверы - і нам адкрываюць! Ніна абсалютна бясстрашна, з фірмовым непахісным выразам твару акуратна пакідае ў куце бел-чырвона-белы сцяг, падыходзіць да прадстаўніка МУС і просіць зарэгістраваць заяву. І здзіўлены міліцыянт гэта робіць!

- Рабіце ўжо што-небудзь, міліцыя, з самаўпраўнасцю! - выдае Ніна на развітанне людзям у пагонах, забірае свой сцяг і сыходзіць.

Ужо на вуліцы заўважаем: натоўп так і не пайшоў. Скандуе: «Ні-на! Ні-на!» і чакае яе вяртання. І Ніна зноў далучаецца да дэманстрантаў.

- Жыве Беларусь! - скандуе калона.

- Жыве! - усміхаецца Ніна.