Барыс Жаліба: Улада цалкам страціла кантроль над эканомікай

Грошай банкруту Лукашэнку ўжо ніхто не дасць.

Чулі? Міністэрства фінансаў пачынае продаж фізічным асобам аблігацый 7-га выпуску на суму 75 мільёнаў даляраў, піша ў артыкуле для «Народнай волі» доктар эканамічных навук Барыс Жаліба.

Намінал адной аблігацыі – тысяча даляраў, тэрмін звароту – 3 гады. Прычым стаўка адсоткавага прыбытку – 3,2 адсотка. Гэта прыкладна ў 1,5–2 разы больш, чым даюць на валютныя дэпазіты банкі.

Мінфін заўсёды прапануе больш, таму што беларускаму бюджэту вельмі патрэбныя грошы. І не столькі рублі, колькі валюта, хоць бюджэт заўсёды рублёвы. Аднак пазыкі ў яго большай часткай валютныя.

Так што, калі вы хочаце дапамагчы гэтаму рэжыму і ў вас ёсць вольныя пара тысячаў даляраў, можаце наведаць падраздзяленні «Беларусбанка» або «Белаграпрамбанка», якія набудуць для вас аблігацыі на біржы.

Наша дзяржаўная пазыка з году ў год стала на тры чвэрці рэфінансуецца; каб зрабіць актуальныя выплаты, неабходна грошы перазаймаць.

На 1 кастрычніка вонкавая дзяржаўная пазыка Беларусі склала 17,6 мільярда даляраў, унутраная – 10,5 мільярда рублёў, або 3,9 мільярда «зялёных». Таму што і ўнутраная пазыка на 90 адсоткаў складаецца з валютных абавязальніцтваў.

У рублёвым выразе сукупная пазыка Беларусі дасягнула 56,9 мільярда.

Раней унутраныя пазыкі Мінфіна ў юрыдычных і фізічных асобаў размяшчаліся на раз, дзяржаблігацыі ішлі, як кажуць, са свістам. Сёння набываць не хочуць, самім валюты мала. Больш за тое, насельніцтва і прадпрыемствы агалілі і банкаўскую сістэму, вынеслі і рублі, і валюту – усё, што можна было забраць. Не давяраюць фінансавым інстытутам.

За студзень – верасень Мінфін атрымаў пазык на суму, эквівалентную 1 мільярду 964,1 мільёна даляраў, выплаціла міністэрства 1 мільярд 323,3 мільёна даляраў. У выніку сумарная дзяржпазыка вырасла з пачатку года на 27 адсоткаў. Павелічэнне таксама было выкліканае і абвальнай дэвальвацыяй беларускага рубля.

Згодна з Законам аб рэспубліканскім бюджэце, у 2020 годзе Беларусь павінна выплаціць 2,9 мільярда на абслугоўванне дзяржпазыкі (адсоткі) і 6 мільярдаў паводле асноўнай пазыкі ў рублёвым эквіваленце. Больш за 85 адсоткаў плацяжоў – на карысць Расеі, Кітая і ЕФСР (уважай, таксама Расеі).

А як з напаўненнем прыбытковай часткі беларускага бюджэту?

Прыбыткі бюджэту сектара дзяржаўнага кіравання, які ўключае рэспубліканскі і мясцовыя бюджэты, плюс бюджэт ФСАН склалі за дзевяць месяцаў 37,2 мільярда рублёў, а выдаткі – 39,2 мільярда, то-бок дэфіцыт – 2 мільярды рублёў.

Дэфіцыт рэспубліканскага бюджэту дасягнуў 1,8 мільярда рублёў. Год таму за такі самы перыяд выдаткі бюджэту былі на 3 мільярды рублёў больш сціплыя, а прыбыткі – на 1,4 мільярда вышэйшыя. Вынік гэтай сумнай карціны відавочна – спачатку «каранакрызіс», які разгараецца з новай сілай, потым паслявыбарчы палітыка-эканамічны крызіс, які не сціхае.

Калі раўнамерна выконваць планы ў паступленні падаткаў, то іх за тры кварталы трэба назбіраць 75 адсоткаў ад запланаваных на год. Што мае беларуская казна на 1 кастрычніка?

ПДВ (ён у кожным нашым набытку – чым менш мы набываем, тым менш грошай ідзе ў казну – заўв. БП) прынёс ёй 9,2 мільярда рублёў, або 74 адсоткі ўдакладненага гадавога плана, акцызы (гэта ў першую чаргу алкаголь і тытунь) – 1,5 мільярда (72 адсоткі).

Калі, як відаць, народ піць і паліць асабліва менш не стаў, то ў астатнім зусім дрэнна: план у падатку на прыбытак выкананы на 40,2 адсотка, а ў прыбытках ад знешнеэканамічнай дзейнасці – на 57 адсоткаў.

Паводле вынікаў 2020 года дэфіцыт бюджэту чакаецца, паводле ацэнак Мінфіна, да 5 мільярдаў рублёў, што значна перавысіць першапачаткова запланаваны.

Палова дэфіцыту – гэта страты на экспарце нафтапрадуктаў, калійных угнаенняў у выглядзе зніжэння паступленняў у бюджэт экспартных мытаў. Так, валютная выручка ў студзені – жніўні склала 23,135 мільярда даляраў і знізілася ў параўнанні з такім жа перыядам 2019 года на 16 адсоткаў.

Акрамя гэтага, бюджэт недаатрымае ў падатку на прыбытак і ў выплатах дывідэндаў больш за 2 мільярды рублёў.

Калі беларускія дзяржпрадпрыемствы прадоўжаць так імкліва нарошчваць пазыкі і страты, то хутка, напэўна, паступленні ў бюджэт ад падатку на прыбытак увогуле скончацца.

Буйныя і сярэднія стратныя прадпрыемствы, якіх блізу 25 адсоткаў, з пачатку года павялічылі свае страты ў параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года ў 6 разоў.

Можна літаральна на пальцах пералічыць беларускія флагманы, якія яшчэ працуюць з прыбыткам. Прадпрыемствы з такімі калісьці гучнымі імёнамі, як МАЗ, МТЗ, БелАЗ, БМЗ, «Гомсельмаш» і шэраг іншых, працуюць у страту.

Прамысловасць назбірала складскіх запасаў на суму 5 мільярдаў рублёў, або 68,5 адсотка месячнага выпуску пры сярэдняй норме не больш за 50 адсоткаў.

Банкаўская сістэма, дзе зноў пачынае квітнець дырэктыўнае, нярынкавае крэдытаванне дзяржпрадпрыемстваў, чакае вяртання велізарных сумаў грошай. Бюджэт жа вылучае мільярды рублёў на падтрыманне хоць нейкага жыцця на гэтых прадпрыемствах. У многіх з іх пазыкаў больш, чым кошт усёй маёмасці, і няма ніякіх шанцаў з гэтых пазыкаў выбрацца.

Выснова з гэтай крытычнай сітуацыі адна: дзяржава, улады цалкам страцілі кантроль над эканомікай.

Грошы ім патрэбныя, і шмат, вельмі шмат. Але хто ж ім сёння дасць?

Бо практычна ўвесь цывілізаваны свет пасля фальсіфікацыі вынікаў галасавання на прэзідэнцкіх выбарах адрокся ад цяперашніх беларускіх уладаў.