Самы вялікі страх Уладзіміра Пуціна

Перспектыва ўсенародных дэманстрацый становіцца ўсё больш рэальнай.

На мінулым тыдні камітэт заканадаўства расейскай Думы адобрыў аўтаматычна законапраект, які гарантуе былому прэзідэнту пажыццёвы імунітэт ад судовага пераследу, у адпаведнасці з якім яму не могуць выстаўляць крымінальныя і адміністрацыйныя абвінавачванні, не могуць затрымаць, арыштаваць або зладзіць ператрус. Гэты статус можа быць зменены толькі пагадненнем вярхоўнага і канстытуцыйнага судоў і дзвюма трацінамі галасоў абедзвюх палат парламента. Гэта значыць, практычна гэта немагчыма, піша сайт «Детали».

Гэты крок стаіць за заканадаўчай ініцыятывай прысваення былому прэзідэнту Расеі статусу пажыццёвага сенатара - як у чылійскага дыктатара Аўгуста Піначэта.

Адзін з самых вядомых расейскіх апазіцыянераў, журналіст Уладзімір Кара-Мурза ў публікацыі для Washington Post піша, што спешнасць гэтых ініцыятыў выклікала цікаўнасць на Захадзе - асабліва пасля з'яўлення ў заходняй прэсе чутак пра праблемы са здароўем Пуціна і ягонай магчымай адстаўкі да канца года.

«Прычынай гэтых заканадаўчых ініцыятыў была, са сцвярджэння яго суаўтара сенатара Клішаса, ахова ад «неабгрунтаванага пераследу былога кіраўніка дзяржавы». Такая матывіроўка была і ў абароны дыктатараў Слабадана Мілошавіча і Альберта Фуджыморы, - піша Кара-Мурза. - Але Клішас толькі пацвердзіў тое, што ўжо даўно было вядома: самы вялікі страх Пуціна - што ён можа панесці адказнасць, калі згубіць прэзідэнцкае крэсла.

Страх ягоны зразумелы. За два дзясяцігоддзі ва ўладзе Пуцін учыніў многае, за што павінен несці адказнасць у адпаведнасці як з унутраным, так і з міжнародным заканадаўствам. Ён душыў выбары, саджаў у турму апанентаў, прымушаў маўчаць прэсу, ён датычны да іншых злачынстваў і зверстваў у войнах у Чачэніі, у Грузіі, ва Украіне і Сірыі. Адкрытае яшчэ і пытанне асабістага ўдзелу Пуціна ва ўчыненні злачынстваў, напрыклад, у забойстве Барыса Нямцова: у нядаўняй справаздачы АБСЕ змяшчаюцца паказанні сведкі (якія, што нядзіўна, не прыняло да ўвагі расейскае следства) аб тым, дзе і як Пуцін аддаваў загад аб забойстве.

Расейскія навукоўцы, юрысты і адвакаты-праваабаронцы дэталёва зафіксавалі гэтыя і іншыя магчымыя злачынствы ў новым дакуменце, які закладвае асновы пераходнай юстыцыі ў постпуцінскай Расеі. Выкарыстоўваюцца і прыклады іншых краін, якія маюць спадчыны аўтарытарных рэжымаў - ад Чылі і Сальвадора да ПАР і былой Югаславіі. Аўтары будуюць юрыдычную базу для прыцягнення да адказнасці за фундаваныя дзяржавай злачынствы, пазбягаючы выпадкаў лінчавання і кары без суда і следства, як было з Чаўшэску і Кадафі - але і пазбягаючы рызыкі беспакаранасці, як адбылося ў Расеі ў дачыненні да кампартыі і КДБ пасля катастрофы Савецкага Саюза.

Пераходная юстыцыя пракладзе маршрут да вяртання Расеі на шлях дэмакратыі. «Акно магчымасцяў» адкрываецца нечакана, і тады трэба дзейнічаць хутка. Будзе вельмі небяспечна, калі грамадства прыйдзе да гэтага непадрыхтаваным.

Свет ужо бачыць, што Пуцін рыхтуецца. Як бы ён ні аддаліўся ад рэальнасці за 20 гадоў знаходжання ва ўладзе, яму складана не бачыць папераджальных сігналаў - вулічныя пратэсты ў Маскве і Хабараўску, зневажальны пройгрыш кіроўнай партыі на мясцовых выбарах, падзенне рэйтынгу, рост папулярнасці Аляксея Навальнага. Выбары прэзідэнта ў Расеі павінны адбыцца 2024 годзе, і, хутчэй за ўсё, імі будуць маніпуляваць так жа, як заўсёды. Але перспектыва ўсенародных дэманстрацый, накшталт тых, праз якія руйнаваліся рэжымы на постсавецкай прасторы, становіцца ўсё больш рэальнай.

Апошнія заканадаўчыя ініцыятывы - спроба займець страхавы поліс. Але праблема Пуціна палягае ў тым, што зрынуты дыктатар рэдка праследуюцца паводле законаў, якія яны самі ж раней напісалі».