«Коммерсант»: У Беларусі падымаецца новая хваля пратэстаў

Народ здавацца не збіраецца.

Праз тры месяцы пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі ціск на Аляксандра Лукашэнку працягваецца знутры і звонку. Ужо на гэтым тыдні Рада ЕС можа даць ход новаму, трэцяму пакету санкцый, каб адрэагаваць на забойства актывіста Рамана Бандарэнкі. У Менску ды іншых гарадах Беларусі ягоная смерць ускалыхнула людзей, на акцыях пратэсту ў выходныя затрыманых было не менш за тысячу чалавек, піша "Коммерсант".

У панядзелак у Менску адбыўся марш пенсіянераў - калона больш як з 2 тысяч удзельнікаў прайшла ўздоўж праспекта Незалежнасці ў суправаджэнні аўтобусаў сілавікоў і карэт хуткай дапамогі. Не ўсе ўдзельнікі маршу былі паджылымі, але сярэдняя хуткасць руху была значна ніжэйшая, чым на звычайных пратэстных акцыях. Затрымалі, паводле афіцыйных звестак, усяго аднаго маладзёна, які ішоў побач з калонай.

Зусім пра іншую колькасць затрыманых гавораць у выніках новай успышкі пратэстаў у мінулыя выходныя. У суботу колькасць ішла на дзясяткі чалавек, але ўжо ў нядзелю МУС рапартавалі аб 760 правапарушальніках, а праваабаронцы - пра больш як 1,1 тысячу затрыманых па краіне. У сталіцы каля дзвярэй аўтазакаў ствараліся чарзе: усіх «прымаць» не паспявалі. Мяркуючы з кадраў, апублікаваных у беларускіх тэлеграм-каналах, у Менску затрыманыя да ночы цягам некалькіх гадзін знаходзіліся пры тэмпературы +1 у двары ізалятара з паднятымі ўверх рукамі. Нягледзячы на жорсткую рэакцыю сілавікоў, менчукі здавацца не збіраюцца.

Праз тры месяцы пасля прэзідэнцкіх выбараў новай вяхой у гісторыі беларускіх пратэстаў стала гібель да таго нікому не вядомага менчука Рамана Бандарэнкі. Ён быў жыхаром характэрнага двара на поўнач ад цэнтру Менску. Дзе ўвесь час абнаўляюцца белыя і чырвоныя стужкі на паркане і мурал на трансфарматарнай будцы з выявай апазіцыйна настроеных дыджэяў, якія ўключылі на муніцыпальным канцэрце песню «Перемен!» Віктара Цоя, гэты двор атрымаў назву «Плошчу Перамен» і стаў мясцовай славутасцю.

Некалькі тыдняў паміж жыхарамі і сілавікамі пры падтрымцы невядомых працягвалася супрацьстаянне: адны ахоўвалі народны помнік і ладзілі ля яго канцэрты, іншыя зрвзалі стужкі, чысцілі двор і зафарбоўвалі мурал. У сераду, 11 лістапада, 31-гадовага мясцовага жыхара Рамана Бандарэнку, які дзяжурыў ля мура, невядомыя скруцілі і павезлі ў мікрааўтобусе. Затым ён трапіў у шпіталь - са звестак tut.by, з Цэнтральнага РУУС Менска. Шпіталізавалі яго з шырокім ацёкам мозгу, закрытай чэрапна-мазгавой траўмай і шматлікімі ўдарамі і ранкамі. Мужчына ўвайшоў у кому і на наступны дзень памёр.

Лічачы Рамана Бандарэнку, усяго падчас пратэстаў у Беларусі, загінулі не менш за сем чалавек. Аднак гэтая смерць выклікала асаблівы водгук сярод беларусаў. Тысячы людзей у Менску, іншых гарадах краіны і за мяжой выйшлі на акцыі памяці. «Я ведаю, чаму гібель Бандарэнкі ўскалыхнула мацней, чым гібель іншых хлопцаў, - бо з'явілася пачуццё «Мы». Тры месяцы таму яго, гэтага адчування, не было. А цяпер яно ёсць. Таму што ёсць Беларусы», - эмацыйна тлумачыць у сябе ў Facebook сацыёлаг Генадзь Коршунаў, былы дырэктар Інстытута сацыялогіі НАН Беларусі, які пакінуў гэты допіс у разгар пратэстаў.

«І я дакладна ведаю, што цяпер дае гэта «Мы» яно дае велізарны боль, пачуццё віны і пякучы сорам. Таму што гэтыя пачуцці ад яднання сотняў тысяч і мільёнаў «Я». Мы дзелім паміж сабой боль, віну і сорам - і кожнага яны ўжо паляць не так моцна, - кажа ён.- Галоўнае, што трэба разумець, гэта «мы» перажыло досвед, які ніколі не забудзецца. Ні досвед супольнага болю, ні пачуцця агульнай перамогі. Гэта нельга загнаць ні пад якую ліштву».

Цяпер «Плошча Перамена» зачышчаная. Стыхійны мемарыял ля трансфарматарнай будкі разабраны, кветкі, якія ляжалі шчыльнай на некалькі метраў вакол, вынесеныя, памінальныя знічы, якія ставілі ўдзельнікі акцый пратэсту ў выходныя, разбітыя і прыбраныя.

Між тым чарговы эпізод гвалту можа абярнуцца для беларускага кіраўніцтва новымі санкцыямі: ужо ў Рады ЕЗ. У панядзелак экс-кандыдатка ў прэзідэнты Святлана Ціханоўская сустрэлася ў Вільні з пасламі шэрагу еўрапейскіх краін, заклікаючы пайсці далей: не толькі пашырыць чорны спіс з 55 да 200 чалавек, але і замарозіць супрацоўніцтва з дзяржаўнымі банкамі Беларусі, абмежаваць закупкі нафтапрадуктаў і прадукцыі іншых буйных дзяржпрадпрыемстваў і нават, магчыма, адключыць краіну ад сістэмы SWIFT. Пакуль што свой чорны спіс пашырыла Латвія, унёсшы ў яго прэзідэнта Федэрацыі хакея Беларусі Дзмітрыя Баскава і беларускага кікбаксёры Дзмітрыя Шакуту. Мяркуецца, што яны маглі ўдзельнічаць у нападзе на Рамана Бандарэнку.