Я выходжу

Цяпер Рамана Бандарэнку ведае ўвесь свет.

Сёння я ўсё ж туды дайшла. Учора не было сіл. Маральных. Не магла прымусіць сябе паверыць, што вось так, раптам, нечакана, ні за што можа загінуць чалавек, піша чытачка Telegram-канала «Баста!».

Я не ведала яго. Ды і ніхто ў Беларусі яго не ведаў. Суседзі - так, калегі-таварышы - так, аднагодкі, аднакласнікі.

Цяпер яго ведае ўвесь свет.

Я прыйшла да яго ў двор. Прыйшла таму, што вырадкі не дазволілі прайсці маршам. Разагналі, залілі газам, нейкай пенай, збілі дубінкамі. Я сядзела на прыступках Чыгладзэ, глядзела на тое, як хапаюць дзяўчат і моўчкі плакала. Было страшна? Не. Поўніла злосць, нянавісць, неразуменне аднаго: як ЯНЫ не разумеюць, што перад імі - народ?

Павалілі нейкую жанчыну. Яна ўпала, шапка звалілася, торба ў бок адляцела. А яны ўжо зверху, над ёй, цягнуць, дубінкамі замахваюцца. У душы ўсё перавярнулася. Яна ж па ўзросту як маці мне. Мне маці, ім - бабуля ўжо, магчыма. Падляцела да іх, маска гэтая дурная на твары сказаць не дае, крычу ў твар проста: «Вы маці нашых б'яце? Маці нашых б'яце? Калі вы зразумееце, што перад вамі - народ! Вы супраць каго ідзяце? Павярніцеся да нас спіной, станьце тварам да ворагаў, абараніце нас!» Глядзіць на мяне спачатку, а потым - вочы ў падлогу. Не хоча чуць. Прадаўжаю нешта крычаць. А ён мне: «Чаго вы горла дзераце?». Ды таму дзяру, каб дайшло да вас, што не мы ворагі. Не тут трэба шукаць.

Сышоў.

Села на прыступкі. Дзяўчынка побач. У вочы газ трапіў. Хтосьці даў ваду, стала горш. Мужчына нейкі крычыць - малако трэба, не тры вадой. Нельга. Знайшлі малако, адвялі ўніз прамываць.

Зачышчаюць пляцоўку. Праганяюць усіх. Махаюць дубінкамі. Але ўжо не б'юць.

Сяджу.

Гляджу на ўсё гэта. Не магу сысці. Не магу прымусіць сябе стаць пад дубінку і сысці. Схіліць галаву, уціснуць галаву ў плечы, згорбіўшыся. Я на сваёй зямлі. Я на сваёй зямлі. Я ў першы клас гэтай вуліцай хадзіла. У доме за спіной мая нянечка жыла, калі мама ў краме працавала. 5-ы гастраном калісьці называўся.

Гэта мая вуліца. Мая. Я не пайду. Прынамсі, не так. Не пад дубінкай.

Пайду сама, калі захачу. Калі палічу патрэбным сысці. Калі сама пастанаўлю, што мне ўжо пара сысці.

Сама прыму пастанову.

Вокрыкі чую: «Вызвалілі пляцоўку!»

Праганяюць усіх, хто побач. Многія спрачаюцца: «А куды вы мне дазволіце ісці? А вось туды вы дазволіце мне ісці?»

З кепікамі пытаюцца, смяюцца з іх. А яны - улада.

Не, не так.

Яны - не ўлада. У іх - загад.

Падыходзіць.

- Вызваліце пляцоўку! Ідзіце!

Вочы падымаю, гляджу на яго. Малады, гадоў да 30-ці. Вочы прыгожыя. У іх - загад. Зачысціць. Усіх, усякай цаной.

Гляджу на яго, ён на мяне. Маўчым.

- У мяне сэрца баліць, - кажу. Перастане, пайду.

- Вызваліце пляцоўку!

Ужо сталь у голасе. У яго ж загад.

- У мяне сэрца баліць, - паўтараю. Перастане, пайду.

- Вызваліце пляцоўку! - а голас ужо ўздрыгнуў. Сталі няма. Не ведае, што рабіць. Не прывык, што пярэчаць.

- Калі я ўстану, то ўпаду. Хочаце, каб я тут звалілася? Што будуць са мной рабіць?

Разгубленасць. Поўная. Сысці не можа. Бо - загад. Крануць не можа. Я яго не баюся. Я не смяюся з яго, не абзываю, не крычу.

Я не баюся.

Гэта мая вуліца. Я ёй хадзіла, калі вучылася ў першым класе. Я пайду толькі сама. Не пад дубінкай.

Аднекуль жанчына справа. Адкуль узялася? Я яе не бачыла.

- Яна таблетку прыняла. Цяпер падзейнічае, і яна сыдзе.

Паварочваюся да яе. У вачах - падзяка. Салідарнасць. Усведамленне, што не ўсё страчана.

Не запалохалі.

Не ўсіх.

Сяджу. Жанчына да мяне падыходзіць, побач становіцца.

І ён сыходзіць.

Не зачысціўшы. Ня выканаў загад.

Сышоў.

Сыходзім і мы. Ужо ўдваіх. Не ведаем адна адную, але мы - разам.

Цяпер уся краіна вось так, не ведаючы адзін аднаго - разам.

Зверху крыкі з гаўбца: «Ну што, усраліся, змагары?»

Бог вам суддзя. Час усё расставіць па сваіх месцах.

Жанчыну клічуць Ларыса, яна з-пад Менска, пенсіянерка. Горад не ведае, але хоча да Ромы, на плошчу Перамен. Дарога пад мостам на Пушкіна перакрытая, да пераезду кіламетра паўтара. «Дойдзеце?» - пытаюся.

«Дайду, вядома!»

Выйшлі на Лынькова. Паміж гаражамі і мостам народ шпацыруе. Напэўна, лаз. Ідзем туды. Дзірка ў паркане. Мужчына побач смяецца: Ну вось, цяпер нам прыпішуць пашкоджанне маёмасці. Будзем яшчэ і за гэта плаціць»

Пералазім праз шляхі, выходзім у Вяснянку. Трэба ісці да Арлоўкі, дварамі не пройдзеш - наперадзе манеж, за ім - Свіслач.

На Арлоўцы могуць узяць. За што? Думаю, тлумачыць не трэба. За тое, што ідзем не ў ідэалагічна правільным кірунку.

Параўняліся з судом, калі пачулі выбухі гранат.

Насустрач сям'я з дзяўчынкай гадоў дзевяці. Малая маме ў грудзі ўткнулася, сціснулася ўся, трасецца ўсім целам.

- Гэта не сапраўдныя гранаты, не бойся. Гэта - светлашумавыя.

Тата супакойвае дачку ў мірнай Беларусі ў 21 стагоддзі, у цэнтры Еўропы.

Свабодная краіна. Мірны час.

Пасля скрыжавання за лякарняй ужо стаяць. Шмат. Вельмі шмат. Проста вельмі-вельмі шмат.

Як жа яны нас баяцца! Палову Беларусі сцягнулі, каб задушыць, забіць, прымусіць замаўчаць. Даішнікі маўклівыя на скрыжаванні, як слупы. Для чаго стаяць? Людзі дарогу пераходзяць так, як ім хочацца, ніхто на святлафоры не рэагуе. Стаяць. А павінны сачыць за правіламі дарожнага руху.

Але ж - загад. Не гэтых браць, браць іншых.

Заходзім на Плошчу з тылу.

Добры дзень, Рома.

Прыгожа, урачыста вельмі. Паркан заплялі кветкамі. Бел-чырвона-белае мора кветак. Яны ўсюды, з усіх бакоў, іх тысячы.

І нашы сцягі. І партрэты Ромы. І людзі: смелыя, рашучыя, прыгожыя, культурныя.

Мы прыйшлі да цябе, Рома.

Прабач нас.

Раптам голас злева «У счэпку!»

Абарочваюся.

Чэрнь побач. Шмат. Па цэнтры - са стрэльбай.

У каго страляць будзеш? У нас? За што?

А, забылася. Загад.

Ну што ж, у вас загад.

А я?

- Я выходжу!