Павал Аракелян: Раз ступень паскудства большая, то і нашыя шанцы на перамогу вышэйшыя

Вядомы музыка расказаў пра ўнутраны стрыжань беларусаў, якога баіцца ўлада.

Павал Аракелян – музыка гурту «Крамбамбуля» і саксафаніст, пачуўшы якога аднойчы, вы назаўжды пакахаеце джаз. Каб падтрымаць беларусаў, гэтай восенню ён даваў канцэрты ў дварах Менска. Пасля аднаго з дваровых «аншлагаў» яго забралі ў ІЧУ на 15 сутак.

Выданне kyky паразмаўляла з Паўлам – але не пра тое, як яго затрымлівалі і на якія мітынгі ён хадзіў, а пра тое, як захаваць псіхалагічную раўнавагу, калі ты ўжо апынуўся за кратамі:

– Я ведаў, што па мяне могуць прыйсці. Больш за тое, я ведаю, што мяне «возьмуць» яшчэ раз, і, хутчэй за ўсё, «запусцяць па коле», як Волю Хіжынкову. Не буду хлусіць, страх быў і ёсць – гэта нармальная эмоцыя любога адэкватнага чалавека, якая дапамагае нам прымаць правільныя пастановы. Але ёсць разуменне больш важнай рэчы: калі ты праз гэтую эмоцыю не зробіш чагосьці, потым будзеш вінаваціць сябе вельмі доўга. Баяцца – нармальна, але дазволіць сабе змаладушнічаць... асабіста я не магу. Беларусы ўжо заплацілі занадта высокі кошт.

Я не псіхолаг, таму не скажу, як не страціць сябе за 15 сутак у СІЗА або ІЧУ – універсальных парадаў тут няма. Вядома, ты на гэты час цалкам выпадаеш. І не толькі з актуальнасці, нават з адчування часу сутак. Але ёсць навіны, якія адразу вяртаюць у жыццё. Да таго, як яшчэ мяне затрымалі, мы сустракалі майго таварыша з турмы і перш за ўсё паказалі яму відэа пра «хлопотное дельце». Калі сустракалі мяне, адразу ж паказалі інтэрв'ю гэтага хлопца. Думаю, калі пойдзем па чарговага вызваленага, у «хлопотного дельца» з'явіцца свой канал. Стабільнасць, нягледзячы на апраметны хаос, усё роўна ёсць – ты можаш уявіць, чаго табе чакаць пасля выхаду з турмы.

Мне здаецца, пасля вызвалення трэба менш рэфлексаваць і больш займацца любімай справай. Я, напрыклад, правёў вечар з сябрамі, абняў ката, нарэшце вымыў азадак з мылам і літаральна на наступны дзень ўзяўся за наш новы вялікі праект салідарнасці. Я ўбачыў на волі людзей, якім па-ранейшаму дрэнна, балюча і страшна. Але я разумеў, што ўжо ніяк не змагу ім дапамагчы тымі ж канцэртамі – і надвор'е сапсавалася, ды і інструмент мой усё яшчэ арыштаваны. Таму пачаў выношваць новыя ідэі і такім чынам спакойна ўліўся ў сваё жыццё.

А, яшчэ я не спаў пару начэй – разграбаў паведамленні, якія мне дасылалі, пакуль быў у ІЧУ. Туды лісты не даходзяць, іх звычайна выкідваюць у сметніцу. Але я даведаўся, што мне пісала 7-гадовае дзіця – даслалі скрын ягонага паслання. Гэта вельмі міла.

ІЧУ – гэта не курорт, усё гэта ведаюць. Хоць цяпер у любой камеры з табой напэўна апынецца цалкам цудоўная кампанія, выбітныя людзі. А калі раптам не, у найбліжэйшую нядзелю дакладна «падвязуць» клёвых хлопцаў. Так што сядзець можна. Да таго ж паўсюль ёсць супрацоўнікі, якія застаюцца ў адэкваце і імкнуцца зрабіць тваё жыццё ў гэтых установах больш камфортным. Поскудзяў не можа быць 100% ні ў адной прафесіі. Тым больш праз масавасць цяпер усё больш складана якасна адбіраць «адбітых» людзей для працы ў сілавых установах.

Найгоршае для сілавікоў – бачыць, што ты ўжо выходзіш, але не зламаўся

Самае галоўнае, калі цябе закідваюць спачатку ў бус, а потым на нары, – трэба прыняць, што з гэтага моманту ты становішся палонным. Так і сказаць сабе: «Усё, я ў палоне ў тэрарыстаў». У цябе няма правоў, табе не трэба нічога прасіць. Табе не трэба спрабаваць строіць з сябе сітуацыйнага героя, таму што цябе проста фізічна знішчаць, але гэтага не заўважаць у сённяшняй інфармацыйнай плыні. Зыходзячы з гэтай устаноўкі трэба планаваць сваё жыццё на найбліжэйшыя 15–30–100 сутак. Праўда, самая вялікая іронія заключаецца ў тым, што нават калі ты выйдзеш адсюль у Беларусі, ты не трапляеш на свабоду – у цябе толькі мяняецца рэжым утрымання і сыходзяць канваіры.

У турме цябе спрабуюць усяляк і як мага мацней прынізіць. Але, ведаеце, я даўно зразумеў: немагчыма зняважыць чалавека, калі ён сам гэтага не дазволіць зрабіць. Яго можна збіць, можна карміць і паіць лайном, можна заразіць вошамі, але нельга зламаць. Пакрыўдзіць сябе можаш толькі ты сам. Найгоршае для сілавікоў – бачыць, што ты ўжо выходзіш, але не зламаўся. Яны ад гэтага шалеюць, таму што самі яны зламаліся б – а мераюць людзей яны сваёй мерай.

Так што захоўвайце ў сабе свой стрыжань. Я бачыў многіх людзей, якія пасля сутак здолелі яго не страціць у сабе. А што тычыцца асабіста мяне...

Яшчэ ў жніўні я сам сабе адказаў на пытанне: «Ці гатовы за гэта памерці? – Так, гатовы». Таму прэтэнзій у мяне няма, як і змяненняў у псіхіцы пасля сутак.

Вядома, заўсёды ёсць пытанне ў шчыльнасці стрыжня і сіле націску. Ёсць людзі, якія рэальна не вытрымліваюць – але я ні разу не чуў асуджэнняў у бок чалавека, які сказаў: «Я ўсё». Мы не ведаем, якія ў рэпрэсіўнай машыны ёсць вагары ціску на канкрэтнага чалавека.

Хачу ўдакладніць: тое, што людзі згаджаюцца на «павучальныя» відэа, для мяне не з'яўляецца сведчаннем іх злому. Мой добры сябар Дзяніс Дудзінскі запісаў такі ролік – думаў я, што ён, зламаўся і стаў здраднікам? Вядома, не.

Магчыма, я і сам пагадзіўся б у тых умовах гэта зрабіць. Усе мы бачылі збітых хлопцаў з акрываўленымі галовамі, якія на камеру кажуць, што АМАП – чэмпіён. На якую ўвогуле аўдыторыю прымеркаваныя гэтыя ролікі? Па-мойму, гэта толькі пагаршае становішча людзей, якія прымушаюць нас гэта рабіць. Героі відэа якраз не становяцца менш паважанымі людзьмі. Людзей прымушаюць зліваць і тэлеграмы – і гэта таксама не страшна. Ну, напісаў ты аднаму ў таемны чат, што сілавікі ах**лі. І што? Яны і так ведаюць, што ах**лі – і гэта не стане падставай забраць твайго сябра.

Нічога новага – проста новая ступень пекла

Я ведаю, што ў супрацоўнікаў спецпадраздзялення ізраільскай арміі ёсць інструкцыя, у якой сказана: калі трапляеш у палон, ты павінен зрабіць усё, што ад цябе запатрабуюць. Бо твая задача не геройнічаць, а выжыць. Я думаю, гэтая інструкцыя дастасоўная і да жыцця ў Беларусі цяпер.

Я не асуджаю нікога. Хтосьці з'ехаў, хтосьці застаўся, хтосьці прызнаўся на камеру ў любові да АМАПу, хтосьці пайшоў да псіхолага, хтосьці закрыўся ў сабе. Усе застаюцца людзьмі. І не трэба ставіцца да тых, хто выйшаў, як да чумных або супергерояў – можна проста трохі пра іх паклапаціцца.

Чамусьці для многіх у краіне стала вялікім шокам тое, што пачалося пасля 9 жніўня. Хлопцы, давайце шчыра, усё тое самае адбывалася і раней. Людзей звальнялі, збівалі, забівалі і раней, проста цяпер гэтыя рэчы сталі моцна масавымі, выйшлі на прамысловы маштаб.

Збольшага, нічога новага, акрамя большай ступені пекла. Сапраўды, было складана ўявіць, наколькі бесчалавечнымі могуць быць людзі, якіх выдатна падрыхтавалі і ўзброілі. Бо нават на вайне ёсць свае правілы: людзей могуць забіваць на полі бою, браць у палон, але так здзекавацца... Я размаўляў з мацёрымі крымінальнікамі, якія адседзелі дзясяткі гадоў, – нават у іх ёсць свае непарушныя законы.

Але цяпер усё горш, чым свет мацёрых крымінальнікаў – гэта паліцэйская дзяржава, у якой сілавікам сказалі: «Законаў няма, рабіце што хочаце». Цяпер любы чалавек у пагонах можа зрабіць з табой, тваёй сям'ёй і бізнэсам што заўгодна, і яму за гэта нічога не будзе. Ён можа вечарам кагосьці забіць або згвалціць і пайсці з раніцы на працу. Ён і раней мог, але не так адкрыта.

З'ехаць ці застацца

Сапраўды, нават не ведаю, як у такіх умовах святкаваць Новы год і дні нараджэння. Хоць, кажуць, нават у блакадным Ленінградзе працавалі рэстараны.

Але раз ступень паскудства большая, то і нашыя шанцы на перамогу вышэйшыя. Я разумею, што мы апынуліся на вайне – бо мы выйшлі, каб змагацца за пэўную ідэю і шляху назад ужо няма. Мы павінны разумець, што нас могуць забіць. Гэта правіла гэтага дзейства.

Я ведаю, што па мяне прыйдуць другі раз, магчыма, нават заўтра. Але я пакуль не бачу сэнсу з'язджаць: мне яшчэ ёсць, што зрабіць у Беларусі. Гэта прагучыць банальна, але я не хачу прымаць і той факт, што беззаконнікі, што твораць паскудства, застаюцца тут, а адэкватных, таленавітых людзей выжываюць. Няхай самі валяць.

Пры гэтым не хачу бравіраваць і казаць, што і не думаў пра ад'езд, таму што гэта не так. Але цяпер мая мэта – прынесці як мага больш карысці.

Так, за мяжой шмат нашых – значыць, фактычна прадстаўнікі ўсіх установаў новай Беларусі. І гэта супер, гэтыя людзі займаюцца карыснай справай. Ёсць і іншыя прыклады – Марыя Калеснікава, якая абрала стаць помнікам... Пры гэтым ніхто не стане адмаўляць, што нават седзячы ў турме, Калеснікава неверагодна матывуе сотні тысячаў людзей. Гэтак жа робяць Віктар Бабарыка, Мікола Статкевіч, Павал Севярынец і многія іншыя.

Кожны прымае пастанову сам: можаш прыносіць карысць за мяжой – прынось. Можаш заставацца карысным тут – заставайся. Можаш стаць сімвалам – стань ім. І я пакуль не разумею, каму я магу быць карысны ў іншай краіне, акрамя самога сябе.