Медыкі сыходзяць у партызаны

Маналог беларускага лекара.

Блізу 10 гадоў Уладзімір (імя героя змененае ў мэтах ягонай бяспекі) адпрацаваў у лекарскай установе, па дапамогу ў якую звярталіся галоўным чынам прадстаўнікі найвышэйшых эшалонаў беларускай улады. На працы яго ўсё задавальняла: калектыў, няспыннае развіццё, тэхнічная аснашчанасць клінікі, добрыя ўмовы працы, піша журналіст «Новай газеты» Вольга Івашанка.

«Убачыў рэпартаж з Акрэсціна – і зароў»

– Але 10 жніўня я на свае вочы ўбачыў тое, у чым пераканаць мяне ўжо ніхто не зможа. Я надзеў маску і сам выйшаў у горад. Асабіста захацеў убачыць тых «адмарозкаў, наркаманаў і прастытутак», пра якіх гаварылі на нацыянальнай тэлевізіі. Але не ўбачыў іх там! Уздоўж вуліцаў і праспектаў стаялі самыя звычайныя людзі, такія самыя, як і я. Не п'яныя, без зброі, разважныя. Усіх нас у тыя дні аб'ядноўвала адно: мы не хацелі мірыцца з тым, што адбываецца. І гэта супраць нас улады скіравалі войска і зброю. Гэта нас, звычайных беларусаў, збівалі, калечылі і кідалі ў СІЗА, дзе потым неміласэрна здзекаваліся проста за тое, што мы не гатовыя стаяць на каленях перад рэжымам Лукашэнкі.

А праз некалькі дзён я ўбачыў рэпартаж з Акрэсціна – і зароў, хоць са мной гэта здараецца вельмі рэдка.

Проста ўявіце. Мы жывём у цэнтры Еўропы, за акном XXI стагоддзе, а ў нас, у IT-краіне, як у гестапа, катуюць і гвалцяць людзей, кідаюць у бяззбройных светлашумавыя гранаты і страляюць ва ўпор.

У маім асяроддзі шмат калег-медыкаў. Знаёмыя хірургі расказалі пра выбітыя вочы, разарваныя жываты, падраныя ўрэтры, разбітыя пахвіны, пераломы, вывіхі рук, абпаленыя сятчаткі і парваныя барабанныя перапонкі.

Дзеля чагосьці ж у тыя дні пад ахову ўзялі крэматорыі. Што ў іх гарэла? Колькі чалавек загінулі на самай справе?

У тыя дні ўсе беларусы задавалі адно і тое пытанне: за што?

«Мне сказалі, што я слабак, які не мае свайго меркавання»

А ў ліку маіх пацыентаў былі тыя, хто лёгка мог усё гэта спыніць. Але яны не спынілі. Як я мог спакойна далей прыходзіць на сваю працу? Як мог маўчаць, размаўляючы з імі?

У той дзень Уладзімір прыехаў на працу і падаў заяву пра сыход.

– У адказ на маю заяву мне сказалі, што я слабак, які не мае свайго меркавання. Спрабавалі растлумачыць, што ў Беларусі цяпер ідзе вайна з тэрарызмам, што проста цяпер бандыты захопліваюць дзіцячыя сады і што нейкія праплачаныя Захадам людзі замахваюцца на незалежнасць Беларусі. Мяне элементарна спрабавалі ідэалагічна апрацаваць. Але пасля таго, што я сам бачыў і ведаю ад сваіх калегаў, зрабіць гэта ў іх не атрымалася.

Я разумеў, што застаюся без працы, статусу, мне паабяцалі, што пасля такога сыходу ніякіх добрых характарыстык мне ніхто не напіша, а ўладкавацца хоць на нейкую працу ў краіне мне будзе практычна немагчыма.

Але ў гэты момант я меркаваў: назад дарогі няма і быць не можа. Беларусы – не народзец і не статак, мы палітычна саспелы соцыум. А сыход чалавека з сістэмы – гэта заўсёды выбух. Сваім адыходам я хацеў паказаць, што медыкі могуць і абавязаныя казаць пра палітычнае беззаконне, што пацярпелыя не павінны маўчаць пра тое, што з імі тварылі ў засценках СІЗА. Мы павінны і можам дзейнічаць.

– Вы не баяліся, што пасля такога і самі апыняцеся ў СІЗА? Бо сфабрыкаваць любую справу супраць непажаданага беларуса ва ўмовах прававой анархіі – лёгкая справа.

– Адчуў нядобрае праз некалькі дзён пасля таго, як падаў заяву. Расказаў пра гэта родным. Яны праехаліся па маім двары і ўбачылі танаваныя бусы, якія патрулявалі там. Я разумеў, што шанцаў апынуцца ў адным з іх у мяне вельмі і вельмі шмат. Дзейнічаць трэба было неадкладна.

Я разумеў, што цяпер стаўкай мая свабода. Я вырваў з свайго тэлефона сімку, папрасіў знаёмых хутка мяне забраць і ўцёк.

– Быў нейкі план? У вас жа сям'я, якую трэба карміць.

– У тыя дні я мог думаць толькі пра тое, каб мяне не знайшлі. І ведаеце, калі пра маё звальненне загаварылі, на мяне выйшлі, здавалася б, цалкам пабочныя людзі, якія захацелі дапамагчы. Шчыра кажучы, я спачатку і сам у гэта не верыў. Думаў, што гэта гэбэшнікі, якія спрабуюць выйсці на мой след. Спрабаваў іх неяк праверыць, але гэта апынуліся сапраўды людзі, якія хочуць дапамагчы. У выніку нас схавалі, далі дах над галавой, вопратку, ежу. І гэта пры тым, што людзі выдатна разумелі, хто я і што ім за гэта можа быць. Так, усё гэта страшна, але значна страшней для мяне было б жыць у той сістэме.

«Ціск на медработнікаў існаваў столькі, колькі існуе гэты рэжым»

– Тых, хто цяпер звальняецца паводле палітычных прычынаў, хто вымушаны ўцякаць з краіны, у тэлевізары называюць не інакш як здраднікамі.

– Ну, калі выкідваюць з краіны, так і ўцякаюць. Усе, хто выказаў пратэст, зазнаюць рознага кшталту рэпрэсіі, ад маральнага да фізічнага ціску. Заводзяць адміністрацыйныя і крымінальныя справы, шальмуюць у СМІ, звальняюць з працы і выкарыстоўваюць тэлефоннае права, калі людзі не могуць уладкавацца на працу ў іншых установах. Што застаецца рабіць? Ехаць туды, дзе прымаюць высокакваліфікаваных спецыялістаў.

– Людзі, якія пайшлі з сістэмы, часта кажуць, што народ нават не ўяўляе, наколькі брудна усё ў вярхах. Простых людзей проста ўважаюць адкідамі. Вы згодныя з гэтым меркаваннем?

– Сваё стаўленне да простых людзей улада паказала 9 жніўня, калі былі ўжытыя гвалт і катаванні. Масавасць ужытых рэпрэсій да ўсіх слаёў насельніцтва гаворыць сама за сябе. Артыкул 23.34 стаў сімвалам 2020 года Беларусі.

– Што думаеце пра справу Рамана Бандарэнкі? Ваш калега Арцём Сарокін, які сказаў праўду пра стан жыхара «Плошчы Пераменаў», да гэтага часу ў СІЗА.

– Відэа з захопам Рамана бачылі ўсе – з камераў мабільных тэлефонаў і вонкавага назірання. Калі яго неслі, ён супраціўляўся, а значыць, быў жывы. Траўму ён атрымаў не ў двары. Праз дзве гадзіны мастак паступіў з цяжкай траўмай, кровазліццём у паражніну чэрапа, якое сціскала мозг. Як медык магу сказаць: у звычайных умовах кара мозгу вытрымлівае ішэмію блізу пяці хвілін. У крыві алкаголю няма, гэта пацверджана афіцыйна. Сляды алкаголю ў мачы не маюць ніякай ролі для экспертызы. Ён не мог быць у стане алкагольнай інтаксікацыі. Я не думаю, што калега выдаў медычную таямніцу. Сваякі прэтэнзій не прад'яўлялі.

Максімум, што можна прымяніць да лекара, – гэта правесці службовае расследаванне на працы, а не змяшчаць яго пад варту. Не ведаю, ці гатовы быў Арцём да такога развіцця падзей, але ў любым выпадку ён здзейсніў учынак дзеля справядлівасці. Народ даведаўся праўду, і, я думаю, гэтая праўда прадухіліла не адну магчымую смерць такога кшталту. Улада зразумела, што народ гатовы цвёрда адстойваць свае правы, нават коштам жыцця. Раман застанецца героем у народнай памяці.

– Міністэрства аховы здароўя цяпер масава не прадаўжае кантракты з высокакваліфікаванымі лекарамі, якія не пабаяліся выказваць сваю грамадзянскую пазіцыю. Вам не здаецца, што гэта выглядае як удар дубінкай па ўласных нагах? Пазбаўляць медыцыну найлепшых – самагубства.

– Кантракт ёсць кантракт. Яго для таго і прыдумалі, каб маніпуляваць кадрамі. Можна выкарыстоўваць і для звальнення, і для ўтрымання кадраў. Калегі, якія пратэставалі, патрапілі пад махавік рэпрэсій. Не толькі медыкі пацярпелі. Лекары, якія выказалі пратэст, – гэта ўстойлівыя людзі, яны ведаюць, што могуць страціць працу, ведаюць, што могуць больш увогуле не ўладкавацца на працу ў Беларусі. Але маё цвёрдае перакананне: лекар павінен быць грамадзянінам, а не аморфнай істотай, якія прапануе медыцынскую дапамогу.

На самай справе ціск на медработнікаў існаваў столькі, колькі існуе гэты рэжым.

У 2010 годзе я ўжо не згаджаўся скакаць пад дудку гэтай сістэмы – адмовіўся падрабляць статыстыку. Але жыць і працаваць я заўсёды хацеў на сваёй радзіме. І спадзяюся, так і будзе.

– Пытанне, якім цяпер задаюцца, напэўна, усе беларусы: як думаеце, калі гэта ўсё скончыцца?

– Калі скончыцца? Выказаць здагадку, наколькі ўсё гэта можа задоўжыцца, вельмі складана. Я не маю ўсёй інфармацыі, каб рабіць прагнозы. Лукашэнка дакладна сказаў на трыбуне МЗКЦ: «Пакуль вы мяне не заб'яце, новых выбараў не будзе». Гэта сур'ёзны і жорсткі пасыл. Але талерантны і «памяркоўны» беларускі народ не хоча гвалту. І пяты месяц, нягледзячы на рэпрэсіі, выказвае пратэст. А народ – гэта не статак, гэта сацыяльны арганізм, здольны думаць і дзейнічаць. Калі народ дакажа сваю рацыю, тады ўсё і скончыцца. Хоць, напэўна, правільна казаць – пачнецца. І гэта адназначна будзе вельмі цяжкі перыяд.