Эканаміст: Беларускія ўлады спрабуюць уседзець на двух крэслах.

Дэфолт для іх - псіхалагічны бар'ер.

Мінфін Беларусі заклаў у бюджэт 2023 года на выплату дзяржаўнай запазычанасці рэкордную суму - 12 млрд рублёў, заявіўшы, што выплачваць запазычанасці плануецца ў расейскіх і беларускіх рублях, а таксама ў кітайскіх юанях.

Міністр фінансаў Селіверстаў дапусціў, што ў выпадку скасавання абмежаванняў, не выключаны выплаты і ў еўрах і далярах.

У той жа час з выплатай даўгоў у Беларусі ўжо былі прэцэдэнты, якім некаторыя экспэрты давалі даволі сур'ёзную ацэнку - «тэхнічны дэфолт».

— Дэфолтнымі беларускія абавязанні прызналі два найбуйнейшыя рэйтынгавыя агенцтвы — Standard&Poor's і Fitch Ratings, — пацвердзіў Філіну эканаміст, старшы навуковы супрацоўнік BEROC Дзмітрый Крук. - Спускавым кручком для гэтага стала заява беларускіх уладаў аб тым, што ў іх няма тэхнічнай магчымасці разлічвацца ў той валюце, у якой намінаваныя абавязанні. Адпаведна, да ўладальнікаў аблігацый тыя працэнтныя плацяжы не даходзілі.

Пры гэтым улады адмаўлялі, што адбыўся дэфолт. І, трэба сказаць, у паўнавартасным сэнсе дэфолт разумеецца як адмова плаціць па абавязаннях. А яны як бы афіцыйна не прызналі немагчымасць плаціць і не адмовіліся, наадварот, сказалі, плацім, зыходзячы з тых умоў, у якія нас паставілі.

Тым не менш, рэйтынгавыя агенцтвы адбілі гэта як факт дэфолту. Але сітуацыю пакуль можна трактаваць як супярэчнасць паміж дэфолтам у юрыдычным і эканамічным сэнсе. Гэта значыць, пакуль дэфолт зафіксаваны толькі юрыдычна.

Што да эканамічнага складніка, тут сітуацыя падвіслая, неадназначная. Але развязацца яна можа ўжо зусім хутка.

У гэтым плане паказальным стане пачатак наступнага года. На канец лютага выпадае выплата еўрабондаў на 800 млн даляраў. Калі да гэтага гаворка ішла аб адносна невялікіх сумах працэнтных узнагарод, то тут сума пагашэння асноўнай запазычанасці вельмі адчувальная, і для трымальнікаў бондаў, і для краіны агулам.

І як будуць выкручвацца ўлады, дагэтуль не зразумела. У прынцыпе, не выключаны выплаты нават у далярах, «пры наяўнасці тэхнічнай магчымасці», згодна з фармулёўкай Мінфіна. І 800 млн даляраў - рэалістычная сума, хоць, вядома, аддаваць іх цяперашнім уладам вельмі не хацелася б.

- Таму яны зноў будуць спрабаваць плаціць рублямі?

- Дапускаю, але сам Мінфін абсалютна не абвяшчае, што і як адбываецца. Я нават дапушчаю, што некаторыя фундатары могуць прыняць такія выплаты, таму што вядома, што канчатковыя бенефіцыяры вялікай колькасці трымальнікаў бондаў належаць да так званых «дружалюбных юрысдыкцый».

Магчымая і схема, пры якой заходнія фонды могуць прадаваць бонды з вялікім дысконтам расейскім і іншым «дружалюбным», а тыя, у сваю чаргу, браць аплату рублямі.

Думаю, найбольш прымальнай для беларускіх уладаў увогуле магла б стаць сітуацыя, калі яны б проста пералічылі сродкі ў беларускіх і расейскіх рублях крэдыторам на рахункі ў беларускіх банках, а гэтыя рублі ніхто б не забіраў. Але ўлады зноў сказалі б, маўляў, мы тут ні прычым, мы па сваіх абавязках разлічыліся.

- А хто сёння шчаслівы ўладальнік нашых еўрааблігацый, хто згаджаецца нас крэдытаваць?

- Апошнім часам дакладна невядома, адкуль да нас прыходзяць грошы праз еўрабонды, іх уладальнікі не абвяшчаюцца. Але некаторая інфармацыя ўсё ж усплывае.

На наступны год на выплату даўгоў закладзена 12 млрд рублёў, з іх на замежныя запазычанасці прыпадае амаль 9,5 млрд рублёў, што ў даляравым эквіваленце, калі ўзяць па курсе 2,5, складзе недзе 3,8 млрд даляраў.

Куды павінна накіравацца большая частка з гэтай сумы, вядома з графікаў папярэдніх плацяжоў. 800 млн даляраў (тыя, пра якія я казаў вышэй) - гэта выплата заходнім трымальнікам еўрабондаў, каля мільярда - прыпадае на расейскіх інвестараў, яшчэ істотная частка размяркоўваецца паміж Кітаем і Еўразійскім фондам стабілізацыі і развіцця (ЕФСР).

Тут звяртае на сябе ўвагу сама лічба 3,8 млрд даляраў. Гэта рэкордная сума за апошнія гады. У параўнанні з планамі выплатаў, якія маюць адбыцца ў 2023 годзе, агучанымі ў 2021-м, яна большая прыкладна на 700-800 млн. З вельмі вялікай імавернасцю можна выказаць здагадку, што гэты прырост прыпадае на абавязак перад Расеяй, тэрміны выплаты якога пасля пагаднення аб рэструктурызацыі маглі быць перанесеныя з бягучага года на наступны.

- Заходнія інвестары з 2020 года перасталі мець якія-небудзь дачыненні з РБ. А навошта беларускі ўрад прыдумляе складаныя схемы і робіць нейкія спробы, каб аддаваць ім пазыкі. Адмовіліся б плаціць, прызнаўшы і са свайго боку дэфолт. Што б ім зрабілі?

- Я думаю, у іх яшчэ з савецкіх часоў закладзена ўстаноўка, што па даўгах трэба плаціць. Прызнаць адкрыта сам факт таго, што ты парушаеш даўгавыя абавязанні, для людзей гэтай сістэмы - ментальная праблема.

Дэфолт для іх - нейкі псіхалагічны бар'ер, якога яны будуць максімальна пазбягаць.

Немалаважна, што фармальная адмова плаціць па абавязках можа адбіцца і на даўгавых дачыненнях з Расеяй, якія цяперашнія ўлады не хацелі б закранаць.

Паколькі заходні свет сапраўды перастаў удзельнічаць у фінансаванні беларускіх праектаў, асноўныя рэсурсы зараз прыцягваюць на ўнутраным і на расейскім рынку.

І гэтых крэдытораў можа вельмі моцна напалохаць прызнанне пазычальнікам немагчымасці выконваць свае абавязанні. Чаму дэфолту заўсёды баяцца, таму што дзяржаўныя абавязкі і выкананне абавязанняў па іх выплаце - гэта такі індыкатар стабільнасці, вельмі важная штука для ацэнак якасці актываў, звязаных з гэтай краінай.

Калі афіцыйна абвяшчаецца дэфолт, то па дзяржаўных абавязках нават у фінансавай справаздачнасці банкі павінны будуць значна пагоршыць якасць сваіх уласных актываў, то бок ілюзія фінансавай стабільнасці ўнутры Беларусі можа ў выніку хутка рассеяцца.

А на ўнутраным рынку беларускія ўлады зараз запазычваюць актыўна. Менавіта таму, думаю, не маючы магчымасці плаціць па абавязках, улады будуць спрабаваць уседзець на двух крэслах, каб захаваць твар хаця б для ўнутранага рынку.