Навукоўцы расказалі, што робіць чалавека прывабным для камароў

Адкрыццё біёлагаў можа дапамагчы ў дыягностыцы некаторых захворванняў.

Вірусы-ўзбуджальнікі небяспечных ліхаманак дэнге і Зіка не могуць заражаць чалавека так лёгка, як каранавірус SARS-CoV-2. Яны распаўсюджваюцца толькі праз укусы камароў. А каб паскорыць перадачу, вірусы робяць хворага больш прывабным для казурак. Гэта прадэманстравалі біёлагі з кітайскага Універсітэта Цінхуа, артыкул якіх апублікаваны ў часопісе Cell, піша Naked science.

Здольнасць некаторых вірусаў мяняць пах чалавека добра вядомая, нездарма навучаныя сабакі могуць распазнаваць Covid-19 праз пах. Таксама паказана, што хворыя на малярыю пахнуць інакш і больш прывабна для камароў, якія разносяць інфекцыю. Аднак пра падобны ўплыў флавівірусаў - узбуджальнікаў ліхаманак дэнге і Зіка - навукоўцы дагэтуль не ведалі.

Гэтыя хваробы дастаткова шырока распаўсюджаны ў некаторых трапічных рэгіёнах. За год вірусы дэнге і Зіка заражаюць да 400 мільёнаў чалавек, перадаючыся з укусамі камароў Aedes aegypti, якія пераносяць і процьму іншых інфекцый, у тым ліку жоўтую ліхаманку. Таму ўплыў, які маюць дэнге і Зіка на чалавечы пах, прывабліваюць казурак, асабліва небяспечна.

Каб прадэманстраваць гэта, кітайскія навукоўцы праводзілі лабараторныя экспэрыменты з камарамі і мышамі. Яны сканструявалі сістэму з трох клетак, у адну з якіх змяшчалі казурак. Адсюль яны маглі ляцець у кожную з двух іншых клетак. Пры гэтым у адну з іх паступала паветра, якое прайшло праз вальер з мышамі, заражанымі ліхаманкай Зіка, а ў іншую - праз вальер са здаровымі жывёламі.

Семдзесят адсоткаў камароў накіраваліся ў клетку, адкуль даносіўся "пах віруса", і экспэрыменты з узбуджальнікам ліхаманкі дэнге далі аналагічныя вынікі. Але калі паветра ад хворых мышэй папярэдне прапускалі праз фільтр, эфект знікаў.

Далей навукоўцы перайшлі да экспэрыментаў з людзьмі. Яны сабралі ўзоры поту здаровых людзей і пацыентаў з дыягнаставанай ліхаманкай дэнге або Зіка, вылучылі з яго лятучыя рэчывы і змясцілі на фільтравальную паперу. Як і раней, кузуркі паказвалі відавочную прыязнасць паперы з пахам хворых.

Аналіз дазволіў вылучыць у гэтай сумесі 11 араматычных рэчываў, якія пратэставалі паасобку. У выніку аўтары вызначылі галоўную малекулу - ацэтафенон: ён апынуўся самым магутным атрактантам для насякомых. Заражаныя вірусам мышы і людзі выдзяляюць у разы больш гэтага злучэння, чым здаровыя.

Як і многія іншыя кампаненты чалавечага паху, ацэтафенон вырабляюць бактэрыі, якія селяцца на скуры. Колькасць гэтых мікробаў кантралюецца ў тым ліку пратэінам RELM-alpha. Навукоўцы паказалі, што ў мышэй, заражаных ліхаманкай Зіка ці дэнге, сінтэз RELM-alpha падае. Гэта можа тлумачыць і змяненне паху: бактэрыі размнажаюцца больш актыўна і вылучаюць больш ацэтафенону. Сапраўды, калі ў такіх жывёл штучна стымуляваць вытворчасць RELM-alpha, камары кусаюць іх радзей.

Падобны падыход можа рэвалюцыянізавала дыягностыку некаторых вірусных хвароб. Для пацвярджэння малярыі, ліхаманак дэнге або Зіка дагэтуль неабходна зрабіць аналіз крыві, хоць гэта не самы танны і хуткі метад. Магчыма, у будучыні спецыялісты створаць хімічныя аналізатары, здольныя імгненна ўказаць на патэнцыйнага хворага праз рэзкі пах ацэтафенону.