Чым беларусы адрозніваюцца ад расейцаў: шэсць галоўных прыкмет

Адрозненні пачынаюцца генетычна.

Даволі многім беларусам не падабаецца, калі за мяжой нас блытаюць з Расеяй і называюць расейцамі. Але яшчэ больш нам не падабаецца, калі самі расейцы з доляй пагарды ставяцца да нашай незалежнасці, культуры і мовы. Інтэрнэт-часопіс MEL, выступаючы за мір ва ўсім свеце, наважыў сабраць доказы адрозненняў беларусаў ад расейцаў, піша блогер luchecon.

Беларусы - гэта заходнія балты з прымешкай славянскай крыві. Адрозненні генетычнага ўзроўню.

Пару гадоў таму ў Расеі былі праведзены даследаванні пад назвай «Расейскі генафонд». Урад нават выдзеліў грант навукоўцам з лабараторыі цэнтра Расейскай акадэміі медычных навук. Навукоўцы ўпершыню ў гісторыі Расеі змаглі на некалькі гадоў поўнасцю засяродзіцца на вывучэнні генафонду расейскага народа. Выявілася, што расейцы - гэта ніякія не ўсходнія славяне, а фіны.

Так, па Y-храмасоме генетычная адлегласць паміж расейцамі і фінамі Фінляндыі складае ўсяго 30 умоўных адзінак (блізкае сваяцтва). А генетычная адлегласць паміж рускім і так званымі фіна-вугорскімі народнасцямі (марыйцамі, вепсамі, мардвой і інш.), якія пражываюць на тэрыторыі РФ, роўна 2-3 адзінкам. Прасцей кажучы, генетычна яны ідэнтычныя.

Вынікі аналізу ДНК паказалі, што яшчэ адна найбліжэйшая радня расейцаў, акрамя фінаў, - гэта татары: расейцы ад татараў знаходзяцца на той жа генетычнай адлегласці ў 30 умоўных адзінак, якія аддзяляюць іх ад фінаў.

Аналіз генафонду беларусаў паказаў, што яны генетычна вельмі далёкія ад расейцаў, фактычна ідэнтычныя паўночна-ўсходнім палякам - гэта значыць жыхарам польскай правінцыі Мазова. Гэта значыць, вывучэнне генафонду толькі пацвердзіла гістарычныя рэаліі: беларусы - гэта заходнія балты (з некаторай прымешкай славянскай крыві), а расейцы - фіны.

У 2005 годзе ў Беларусі былі апублікаваны вынікі аналагічных даследаванняў. Выдавецтва «Тэхналогія» апублікавала кнігу Аляксея Мікуліча «Беларусы ў генетычнай прасторы. Антрапалогія этнасу». Высновы аўтара вельмі падобныя да меркавання расейскіх калег. Кожны з трох усходне-славянскіх этнасаў, паводле антрапалагічных звестак, мае сваю ўнікальнасць. Яны фармаваліся ў рознай геаграфічнай прасторы, на адмысловых субстратных праасновах.

Змешчаная ў кнізе графічная інтэрпрэтацыя абагульненых характарыстык іх генафондаў дазваляе наглядна ўбачыць ступень падабенства і адрозненні. «Этнічныя аблокі» [этнас кожнага народа быў прадстаўлены воблакам і ў залежнасці ад падабенства, датыкаўся да «іншых аблокаў»] беларусаў і ўкраінцаў даволі кампактныя і на прыкладзенай дыяграме часткова перакрываюцца.

Расейскае ж «воблака» вельмі размытае, і толькі нязначная яго доля перакрываецца з першымі двума. У той час як украінскае «этнічнае воблака» ўвогуле не мяжуе з фіна-вугорскімі, а беларускае толькі тычыцца іх — цэнтр «этнічнага воблака» расейскіх папуляцый знаходзіцца ў адным кластары з фіна-вугорскімі, а не славянскімі этнасамі.

«З кім быць Літве - адвечная спрэчка славян». Адрозненні этнасу беларусаў і расейцаў

Калі верыць энцыклапедыі «Беларусь», беларускі этнас сфарміраваўся ў 13-16 стагоддзях, прайшоўшы стадыі ад аб'яднання племянных саюзаў праз народнасць да нацыі.

Гэта значыць, ён сфармаваўся яшчэ да агрэсій цароў Івана Грознага і Аляксея Міхайлавіча, а да часу расейскай акупацыі ВКЛ 1795 года гэта быў этнас, які даўно склаўся, са сваёй шматвяковай гісторыяй нацыянальнай дзяржаўнасці.

Бо ў Рэчы Паспалітай ВКЛ валодала ўсімі дзяржаўнымі атрыбутамі: сваёй уладай (канцлеры ВКЛ, ніводнага жамойту — амаль усе беларусы, некалькі палякаў), сваім нацыянальным беларускім войскам, сваімі законамі краіны (Статуты ВКЛ — на мове беларусаў, дагэтуль не перакладзеныя на мовы жамойтаў і аўкштайтаў), сваёй нацыянальнай валютай (гэта беларускі талер, які чаканіўся некалькі стагоддзяў аж да 1794 года, калі апошні беларускі талер адчаканіў Гарадзенскі манетны двор) і г.д.

Пры гэтым, гаворачы сёння пра беларускі этнас, трэба перш за ўсё разумець, пра што ўвогуле ідзе гаворка. Беларусы (як этнас з такой назвай) з'явіліся толькі ў 1840 годзе, калі былі перайменаваны царызмам з ліцвінаў у «беларусцаў» пасля паўстання 1830-1831 гг. Пасля паўстання 1863-1864 гг., калі літвіны выступалі ўжо «беларусамі», генерал-губернатар Мураўёў забараніў і само прыдуманае ідэолагамі царызму і Тайнай Канцылярыяй «Беларусь», увёўшы замест яго «Заходне-рускі край». Таму тэрмін «Беларусь» і «беларусы» - вельмі ўмоўны, гэта спараджэнне царызму, ім і забароненае. І, напрыклад, ліцвінамі ці тутэйшымі (мясцовымі) сябе працягвалі называць усе сяляне Менскай вобласці нават у пачатку 1950-х гадоў, паводле апытанняў этнографаў.

Да 1840 рушыў услед цэлы шэраг рэпрэсій царызму супраць захопленага народа, які адважыўся другім разам паўстаць. Была знішчана ўказам цара Уніяцкая царква ў Беларусі, забаронена богаслужэнне на беларускай мове і выданне кніг, скасаванае дзеянне Статута ВКЛ (які дзейнічаў, дарэчы, толькі ў Беларусі, не ў Жамойціі — цяпер Рэспубліка Летува), забаронена само слова «Літва». Хоць раней Пушкін менавіта пра беларусаў пісаў у сваіх вершах наконт паўстання 1830-1831 гг. «Паклёпнікам Расеі»: «З кім быць Літве — спрадвечная спрэчка славян».

Гэта значыць, з пункту гледжання навукі, гаворачы пра беларусаў і расейцаў, мы гаворым ужо не пра народы і этнасы, а пра НАЦЫЯХ суседзяў. Гэта зусім іншая катэгорыя, дзе ўжо недарэчныя думкі аб «зліцці народаў» нібыта пад маркай іх нейкай «этнічнай супольнасці». НАЦЫІ ніколі не могуць зліцца адзін з адным, бо па азначэнні не схільныя да гэтага.

Мы заўсёды належалі да еўрапейскай культуры. Адрозненні менталітэту

«Беларус - зусім не імперскі чалавек, яму ніколі і ў галаву не прыйдзе ідэя сусветнай рэвалюцыі або Трэцяга Рыма» - сцвярджае філосаф, эсэіст і літаратурны крытык Валянцін Акудовіч. Са словамі вядомага беларускага прадстаўніка культуры можна лёгка пагадзіцца. Уладзімір Арлоў, дарэчы таксама вядомы беларускі пісьменнік і гісторык, у адным з інтэрв'ю сказаў «Беларусы гістарычна і ментальна - еўрапейцы. Гэта вельмі шакіруе ўсіх, хто спрабуе бліжэй пазнаёміцца з краінай.

Людзі дзівяцца з таго, што ў беларускіх гарадоў было Магдэбургскае права, што ў Беларусі таксама быў свой Рэнесанс. Мы заўсёды належалі да еўрапейскай культуры, тут праходзіла мяжа паміж Еўропай і Азіяй. Мы жылі ў імперыі - Вялікім княстве Літоўскім, - якая распасціралася ад Балтыйскага да Чорнага мора, але гэта была не імперыя.

Былі зусім іншыя прынцыпы пабудовы дзяржавы, усе былі адным народам, былі талерантнасць і цярпімасць. На плошчах беларускіх гарадоў мірна ўжываліся праваслаўная, каталіцкая і ўніяцкая цэрквы, сінагога і мячэць. Тут мы адрозніваемся і ад Заходняй Еўропы, у нас ніколі не было рэлігійных сутыкненняў і такіх падзей, як Варфаламееўская ноч».

«Нягледзячы на ўсе намаганні расейскіх гістарыёграфаў, Маскоўскае княства стагоддзямі было пад ярмом Залатой Арды. Па сутнасці, потым яны так і не вызваліліся ад гэтага прыгнёту - ментальна, зразумела. Нават пасля адыходу Арды ўсё засталося тое самае: і пабудова дзяржавы, і ваенная дактрына, ідэя дамінавання калі не ва ўсім свеце, то на значнай яе частцы. Адтуль захавалася ў рускіх думка, што «калі гэтыя землі не захопім мы, то захопяць нашы ворагі і адтуль будуць пагражаць нам». Падзеі ва Украіне сведчаць аб тым, што такая ментальная сітуацыя існуе і цяпер»- таксама ўважае Валянцін Акудовіч.

IQ большае на адзінку

У гэтым плане беларусам таксама ёсць чым пахваліцца: сярэдні IQ у прадстаўнікоў нашай нацыянальнасці - адзін з найвышэйшых у свеце: 97. У жыхароў жа нашай усходні суседкі паказчык інтэлекту на бал меншы - 96.

«Працуй пільна — ды будзе Вільня!». Розны казачны герой

Самы звычайны герой расейскіх казак - Емеля, які сядзіць на печцы і жадае, каб на шчупаковы загад яму ўсё дасталося. Або Іван-дурань, які мае тату-цара і які займаецца не зразумей чым. Герой жа беларускіх казак: «працавіты ды мужны Янка», які працуе цэлымі днямі і зносіць здзекі «паноў ды ўлады». Гультай у беларускіх казках высмейваецца, дзяцей вучаць, што сапраўдны герой той, хто доўга і ўпарта працуе, нягледзячы на ўдары лёсу. Увогуле «Працуй пільна — ды будзе Вільня!».

У расейскіх казках усё абсалютна наадварот. Існуе цікавае даследаванне беларускіх казак, напісанае культуролагам Юліяй Чарняўскай. У нашых казках ёсць іншая траўма: напрыклад, тое, што ў нас няма шчаслівага героя, у якога ёсць усё, а яму за гэта нічога дрэннага не будзе. Усе беларускія казкі - пра цяжкую працу, а калі пры гэтым ты знаходзіш нейкі скарб, то цябе вельмі сурова пакараюць. Нашы казкі не пра лянота, а пра працу.

Зусім розныя. Беларуская і расейская мова

У апошні час галоўнае адрозненне беларусаў ад расейцаў набірае папулярнасць у нашай краіне. Праводзяцца беларускамоўныя спартыўныя мерапрыемствы, адкрываюцца бясплатныя курсы вывучэння «роднай мовы». Вядома, беларуская мова даволі падобная да рускай, але ведаючы тую ж украінскую ці польскую, можна ўбачыць, што з імі мова падобная нашмат больш.

Давесці ж тое, што беларуская — самастойная мова і ўжо ніяк не прыдатак расейскай, можна прааналізаваўшы некалькі базавых слоў. «Благо» у расейскай мове азначае «добра». У беларускай жа «блага» азначае «дрэнна». Калі каранёвыя базавыя словы маюць зусім розныя сэнсы, гэта гаворыць і пра тое, што мовы зусім розныя.

Аўтары публікацыі ні ў якім разе не ставяць за мэту распаліць варожасць паміж расейцамі і беларусамі: «Мы толькі хочам паказаць, што беларусы — самастойны народ з багатай гісторыяй, аўтэнтычнай культурай і найпрыгажэйшай мовай. Нам сапраўды ёсць чым ганарыцца».