Арыфметыка палітвязняў

Нас мільёны.

Сёння мы ўсе перажываем за Ірыну Такарчук, маці былой палітычнай зняволенай Вольгі Такарчук. Ірыну пасадзілі паводле “прадуктовай справы” падчас масавых арыштаў 23 студзеня. Пасля гэтага Вольга была вымушаная ўцякаць з Беларусі разам з татам і дзецьмі. Толькі яны ў розных краінах - тата Вольгі з унукамі ў Грузіі, а сама яна ў Літве.

Нядаўна я размаўляла з Вольгай, пыталася пра яе маму. Потым мы загаварылі пра тысячы беларускіх палітвязняў, і Вольга раптам дакладна, матэматычна пачала падлічваць, колькі чалавечых лёсаў ламаецца, калі ўсяго толькі адзін чалавек апынаецца за кратамі.

Вольга лічыла на прыкладзе ўласнай сям'і. Вось глядзіце, казала яна, мая мама ў турме, а што сталася з усімі намі? І пачала расказваць: тата, які шмат чаго дамогся ў жыцці, у свае 64 гады ўцякае ў чужую краіну, бо паводле той жа справы маглі пасадзіць і яго. Вывозіць унукаў, сядзець у Грузіі ў чаканні літоўскай візы. У 64 гады пакінуць за дзвярыма ўлюбёнай утульнай кватэры ўсё ранейшае жыццё і замкнуць гэтыя дзверы - невыносна цяжкае выпрабаванне. Унукі - дзеці Вольгі - былі ў адзін дзень вырваныя са звыклага свету (школа, сябры, бацькі, бабулі-дзядулі) і два месяцы не бачылі бацькоў. Свякроў Вольгі плача дзень і ноч, бо не ведае, калі ў наступны раз убачыць унукаў, - Літва зараз вельмі неахвотна выдае візы. Муж, з якім Вольга разводзіцца, але захоўвае добрыя стасункі, таксама не ведае, калі ўбачыць дзяцей. Сястра Вольгі цяпер цягае перадачы ў СІЗА і даглядае іх агульную бабулю-інваліда, якую раней даглядаў тата, і разумее, што засталася, фактычна, аскепкам вялікай сям'і ў родным горадзе. Вось, рэзюмавала Такарчук, зараз вы бачыце: адзін чалавек сеў - у сямі чалавек панішчанае жыццё. А зараз памножце колькасць палітвязняў на сем. Ну хай на пяць, не ўсе сем'і большыя, ёсць і меншыя. І вы ўбачыце маштаб катастрофы.

І я пачала лічыць. Дакладней, успамінаць. Я прыгадала дзяцей Антаніны Канавалавай і Сяргея Ярашэвіча, вывезеных з Беларусі бабуляй у 2020 годзе пасля арышту абодвух бацькоў. Успомніла бацьку Мікалая Статкевіча, які ў апошнія дні свайго жыцця разумеў, што сына ён больш не ўбачыць. Успомніла Іллю Залатых, з якім шмат гадоў таму мой сын Данька круціўся на каруселях у парку Горкага: тады Данькаў тата сядзеў у турме, і ніхто не ведаў, што праз дзесяць гадоў ужо тата Іллі будзе сядзець у турме, а самога Іллю павязуць з краіны пасярод навучальнага года. Успомніла Арцёма Лазарчыка, якога яшчэ першакласнікам восенню 2020 года менчукі дружна адбілі ў органаў апекі і радаваліся перамозе, а зараз ягоная маці сядзіць, тата памёр, а старэйшая сястра жыліцца з раніцы да вечара і цягае ў гомельскую калонію перадачы, якія не прымаюць без тлумачэння прычын. І яшчэ многіх успомніла. Ды што там, і ўспамінаць не трэба: ткні наўздагад у любое прозвішча палітвязня - і за яго арыштам цягнуцца зламаныя жыцці, разбураныя лёсы, бессані, дэпрэсіі, расстанні.

А калі да гэтых вялікіх лічбаў дадаць тых, хто не сядзіць, але вымушаны быў уцячы з адным заплечнікам? Гэта таксама разадраныя «па жывым» сем'і, пакінутае ў руінах жыццё, слёзы ў месэнджарах, туга па пакінутым кубку кавы раніцай на балконе перад уцёкамі, страх перад заўтрашнім днём, псіхатраўмы дзяцей, якім нічога не паспелі растлумачыць - проста ўзялі за руку і пацягнулі ў невядомасць. Можам падлічыць, колькі такіх? Запэўніваю, калі скласці лічбы - сем'і палітвязняў і сем'і выгнаннікаў, - рахунак пойдзе не на тысячы, не на дзясяткі і нават не на сотні тысяч. Рахунак пойдзе на мільёны.

І цяпер наогул не мае значэння, колькі там адсоткаў у Сашы - тры, два ці нуль цэлых дзве дзясятыя. Гісторыя трох адсоткаў засталася ў мінулым і страціла актуальнасць. Маем значэнне толькі мы і рахункі, якія мы ўрэшце выставім. Рахункі, шчыра скажам, шматмільярдныя. Вядома, мы не дробязныя і патрабаваць кампенсацыі маральнай шкоды не будзем - па-першае, такіх лічбаў яшчэ чалавецтва не выдумала, а па-другое, што з іх узяць, з убогіх, акрамя ролексаў ды майбахов. Але думаць аб рэваншы, марыць аб помсце, маляваць у думках карціны будучай адплаты з усёй сілай уласнай фантазіі - гэта нармальна. Нянавісць зусім не разбуральная, калі псправядлівая. Нянавісць вельмі нават стваральная. Тым больш калі ненавідзяць мільёны.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com