Іх затрымлівалі ўзброеныя людзі

Шведская газета Dagens Nyheter — пра каардынатараў «Еўрапейскай Беларусі».

Яны знаходзіліся ў калоніях і турмах Беларусі: без спатканняў, лістоў, часта без тэлефонных званкоў, перадач і кніг. Раптам дзверы камеры адчыніліся, і іх прымусілі пакінуць краіну разам з прыкладна 50 іншымі палітвязнямі. Іх віталі словамі: «Прэзідэнт Трамп вас вызваліў. Цяпер усё скончылася». Але што насамрэч адбылося?

Трое мужчын шпацыруюць па беразе Нёмана. Пакуль апошнія промні сонца люстрана адлюстроўваюцца ў вадзе, яны распавядаюць пра сваё нечаканае вызваленне з сумнавядомых турмаў дыктатара Лукашэнкі.

Зусім некалькі тыдняў таму яны яшчэ знаходзіліся ў папраўчых калоніях Лукашэнкі. Яўген Афнагель, Андрэй Войніч і Максім Вінярскі былі прысуджаныя да пазбаўлення волі на тэрмін ад пяці да сямі гадоў за «арганізацыю масавых беспарадкаў».

Журналісты шведскай газеты Dagens Nyheter (пераклад — сайт Charter97.org) сустрэліся з былымі палітвязнямі ў санаторыі ў маленькім гарадку Бірштонас у цэнтральнай Літве. Там яны адпачывалі цягам тыдня пасля многіх гадоў фізічнага гвалту, агіднай ежы, адсутнасці медыцынскай дапамогі і псіхалагічнага жаху.

«Я не бачыў столькі зеляніны больш за чатыры гады», — сказаў Яўген Афнагель, гледзячы на дрэвы навокал.

Усе яны ўдзельнікі грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», аднаго з дэмакратычных рухаў краіны. Іх затрымалі пасля народнага паўстання супраць сфальсіфікаваных прэзідэнцкіх выбараў у жніўні 2020 года. Тады пратэсты былі задушаныя сілавымі структурамі і АМАПам, а тысячы беларусаў былі арыштаваныя.

«Мы ведалі, што знаходзімся пад назіраннем. Калі яны заблакавалі мабільную сувязь, я зразумеў, што ў найбліжэйшы час мяне арыштуюць. Так і атрымалася: праз пяць хвілін узброеныя супрацоўнікі спецслужбаў пачалі выломваць дзверы ў кватэру, у якой я жыў», — распавядае Яўген Афнагель пра сваё затрыманне 25 верасня 2021 года.

Яго таварыша Андрэя Войніча арыштавалі ў той жа час у іншым месцы.

«Я пачуў шум за акном, выглянуў, убачыў лазерны прыцэл, накіраваны мне ў галаву, а потым яны ўварваліся ў кватэру», — кажа Андрэй Войніч.

Максім Вінярскі хаваўся ад службы бяспекі Лукашэнкі на працягу некалькіх месяцаў, але ўрэшце супрацоўнікі КДБ таксама пастукалі ў яго ўваходныя дзверы. Калі ён не адчыніў, яны распілавалі дзверы, і людзі з даставанымі пісталетамі ўварваліся ў памяшканне.

Як і яго сяброў, яго даставілі ў следчы ізалятар. Гэта была сумна вядомая «Валадарка» ў цэнтры Мінска, пабудаваная ў пачатку XIX стагоддзя і выкарыстаная расійскай царскай ахранкай для ўтрымання рэвалюцыянераў. Адным з найбольш вядомых быў, па іроніі лёсу, Фелікс Дзяржынскі, беларус, які пазней заснаваў савецкую таемную паліцыю.

Праз сем месяцаў іх перавялі ў турму ў Магілёве, а потым развезлі па розных кутках Беларусі.

Максім Вінярскі трапіў у папраўчую калонію пад Віцебскам, дзе яго змясцілі ў камеру з буйнымі асуджанымі і наркаманамі. «Выкарыстоўвалі ўсё, каб зламаць і прынізіць нас. А потым яны заперлі мяне ў ШІЗА на 44 дні запар, без права пісаць лісты або чытаць кнігі», — кажа ён.

Нават у турмах Лукашэнкі ёсць некалькі ступеняў пекла. Ніхто з іх не хоча ўдавацца ў падрабязнасці пра тое, як іх катавалі. Іншыя вызваленыя сведчылі, як іх збівалі, абпальвалі твар цыгарэтнымі недапалкамі, распылялі перцавы газ і душылі.

Яўген Афнагель кажа, што большую частку тэрміну ён правёў у так званай «крытай турме»: ніякіх спатканняў, ніякіх перадач. Шмат хто з вязняў праводзіць там без сувязі з вонкавым светам некалькі месяцаў.

«Калі 10 верасня нас даставілі ў СІЗА КДБ у Мінску, мы дапускалі, што будзе прад’яўлена новае абвінавачанне. Але на наступны дзень нас адвезлі да мяжы з Літвой», — кажа Яўген Афнагель.

Там зняволеных перасадзілі ў іншы аўтобус і правезлі праз памежны пераход. Адразу пасля перасячэння мяжы адзін з іх раптам выйшаў з аўтобуса. Кандыдат у прэзідэнты на выбарах 2010 года, сацыял-дэмакрат Мікалай Статкевіч, асуджаны да 14 гадоў пазбаўлення волі, адмовіўся ад прымусовай дэпартацыі з радзімы.

На відэа з камер назірання пазней можна было ўбачыць, як людзі ў масках прывезлі Статкевіча ў Беларусь. З тых часоў ён знік без вестак. Ніхто не сумняецца, што Статкевіч утрымліваецца ў зняволенні ў адным з лагераў або турмаў Лукашэнкі.

Астатнія чакаюць атрымання часовага віду на жыхарства ў Літве і праязнога дакумента, які дазволіць ездзіць у іншыя краіны ЕС.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com