«На каўбасе рабіў пазнакі маркерам, каб я яе не брала»

Споведзь беларускі, якая сышла ад хатняга гвалту і цяпер траціць на сябе 10 000 у месяц.

«Я дачакалася ранку, склала рэчы на ложку, звязала коўдру вузлом, узяла за руку гадавалую дачку і выйшла з дому», — распавядае Марына, шматдзетная мама, якая «прайшла праз пекла» і літаральна сабрала сябе нанова. Беднасць, два аб’юзіўныя шлюбы, татальны фінансавы кантроль, шматгадовая вайна за ўласны дом і дзяцей — усё гэта не прайшло бясследна, але не зламала: гледзячы на ўпэўненую ў сабе жанчыну з штомесячнымі выдаткамі да 10 тыс. рублёў, складана ўявіць за гэтым мінулае, у якім былі страх, нелюбоў, гвалт, піша Onliner.

У сямейных канфліктах заўсёды ёсць два бакі — мяркуем, што былы супруг Марыны бачыць прычыны канфліктаў і разводу зусім інакш. Журналісты патэлефанавалі яму, але ён скідаў званок, калі журналіст прадстаўляўся. У дакументах ён абскардзіў рашэнне суда, адмаўляючы гвалт і заяўляючы, што «ніякага канфлікту не было і ўдараў ён не наносіў».

«Калі айчым мяне біў, асабліва цяжка было маці»

Марына нарадзілася ў беднай сям’і. Бацькі былі ў разводзе, бацька дзяўчынкі плаціў аліменты, але грошай усё роўна не хапала.

— Звычайна я даношвала рэчы за дваюраднымі і траюраднымі сёстрамі, успрымала гэта як належнае. Калі ў мяне з’явіўся айчым, я называла яго татам. А потым у іх з мамай нарадзілася мая сястра, і розніца ў ягоным стаўленні да мяне стала разючай. Маёй сястры даставалася ўсё, а мне — нічога. Дахадзіла да таго, што ён загортваў каўбасу ў фальгу або паперу і рабіў надрэз, каб было відаць, колькі засталося: яе нельга было есці толькі мне. Так я ўпершыню адчула, што такое быць пасербіцай.

Але я дагэтуль лічу, што мой айчым — залаты чалавек. У яго тады была адказная пасада на «БелАЗе», таму, думаю, у яго проста было шмат стрэсу ў жыцці. Тое, што ён стрымліваў на працы, зрываў, прыходзячы дадому, на мне. А сястры даставаліся ўся пяшчота і ўвага, на якія ён увогуле быў здольны.

Марына гаворыць з доўгімі паўзамі, бачна, што словы даюцца ёй нялёгка, адчуваецца хваляванне.

— Вядома, у сям’і былі канфлікты. Але я заўсёды была моцнай, цярпела. А мама не спраўлялася: яна нібыта сыходзіла ў сябе, закрывалася, апускала рукі і нічога не рабіла. Асабліва цяжка ёй было, калі айчым біў мяне. Напрыклад, мог пабіць нават за немытую посуду. Думаю, яго таксама білі ў дзяцінстве — відаць, ён проста не ведаў іншага спосабу выхавання.

Ні пра якія кішэнныя грошы гаворкі не было. Паводле слоў гераіні, на фоне татальнага бязграшоўя і нездаровай атмасферы ў сям’і ў яе проста не было магчымасці сфармаваць хоць якую-небудзь мадэль фінансавых паводзін.

— Ніякага фундамента, акрамя пастаяннага адчування дэфіцыту грошай, любові і ўсяго астатняга, сям’я ўва мне не заклала.

Адзінай мэтай Марыны тады было як мага хутчэй сыходзіць з гэтай сям’і і стварыць сваю. Таму ў старэйшых класах яна ўзялася за вучобу, паступіла ў каледж, пераехала ў Баранавічы і праз некаторы час там выйшла замуж.

«Я пастаянна думала, дзе ўзяць грошы»

Успамінаючы першага мужа, Марына адразу прызнаецца, што той шмат піў. А на пытанне, чаму яна ўсё ж рашылася выйсці за яго замуж, адказвае шчыра і без прыкрас:

— Мне адчайна хацелася стварыць сваю сям’ю, свой свет, які адрозніваўся б ад таго, у якім я расла. Ну і, скажам прама, я «залятала». Гэта гучыць вельмі банальна і сумна, але так яно і было.

Як і прадчувала гераіня, шлюб не прынёс ёй ні палягчэння ў фінансавым плане, ні суцяшэння ў духоўным.

— Калі дачцэ быў год, я ўладкавалася на працу галоўнай бухгалтаркай. Выйшла з дэкрэту так рана, бо мне вельмі патрэбныя былі грошы: муж піў, разлічваць на яго было немагчыма. А я планавала атрымаць вышэйшую адукацыю, мне трэба было кудысьці рухацца ў жыцці.

Асвоіўшыся на працы, я пайшла вучыцца ва ўніверсітэт — $700 у год аплачвала сама (узяла пад гэта крэдыт). За свой кошт здымала кватэру, таму што муж ужо не быў у стане весці бюджэт і займацца рэгулярнымі плацяжамі.

Грошай, якія я зарабляла, на ўсё ўжо не хапала, давялося паралельна з вучобай шукаць падпрацоўку ў кампаніях, якія бяруць бухгалтара на аўтсорс. Такі тэмп моцна выматываў мяне, я літаральна валiлася з ног і пастаянна думала, дзе ўзяць грошы.

— Калі вы вырашылі сыходзіць ад мужа?

— Я вельмі добра памятаю гэты момант: 2 студзеня, мужа некалькі дзён не было дома, а потым ён прыйшоў ноччу і падняў на мяне руку. Я дачакалася ранку, склала рэчы на ложку, звязала коўдру вузлом, узяла за руку гадавалую дачку і выйшла з дому.

Не хачу выглядаць ахвярай: я сапраўды перажыла ўсё гэта, і з таго часу прайшло ўжо вельмі шмат часу. Мая гісторыя павінна паказаць іншым жанчынам, з чым не варта мірыцца.

Марына прызнаецца, што адным з самых цяжкіх удараў для яе было пачуць у той момант ад свякроўкі: «Ты сама ва ўсім вінаватая. Ты ж яго давяла, што ён падымаў на цябе руку».

— Яна імгненна акунула мяне з галавой у найглыбейшае пачуццё віны і безвыходнасці. Так я апынулася без жылля, з дзіцем на руках і доўгам па крэдыце за плячыма.

«Мы жылі нібыта не разам, а проста побач»

Калі Марына апынулася на вуліцы, яна звярнулася да сяброў. Адзін са студэнтаў ва ўніверсітэце ўжо праяўляў да яе цікавасць і адразу ўпэўнена заявіў: «Я вырашу ўсе твае праблемы». Дзяўчына не магла адмовіцца ад дапамогі і пераехала ў Лагойск.

— За два тыдні я правяла падатковую праверку на старой працы і пераехала. Выйшла на новую працу ў Мінску. Жылі часова ў ягоных бацькоў. Здавалася, усё было нармальна, але я ўсё роўна адчувала: нешта не так. Дзесьці ў глыбіні душы ведала, што і гэта не мой чалавек. Ён таксама піў, а потым пачаў біць. Акрамя таго, яго бацькі былі супраць нашых адносін, бо ў мяне ўжо было адно дзіця.

Пасля таго як я ўладкавалася на працу, за два месяцы закрыла ўсе свае даўгі, таму што розніца паміж заробкам у рэгіёне і ў сталіцы была істотнай. Калі раней я атрымлівала $200—300, то ў Мінску за выкананне тых самых абавязкаў мне плацілі $700 — у 2008 годзе гэта былі невялікія грошы, але мне хапала. Важна, вядома, і тое, што мне больш не трэба было плаціць за здым жылля.

Потым я даведалася, што цяжарная. Мы распісаліся, але ў адносінах нічога не змянілася: мы жылі нібыта не разам, а проста побач. Пакуль чакалі другога дзіцяці, узялі крэдыт, купілі новую машыну і пачалі будаваць дом. Усё складалася нядрэнна, пакуль не грымнуў крызіс.

Крэдыт быў валютны, і матэрыяльнае становішча ў сям’і зноў стала цяжкім.

«Сварыцца мы не пераставалі, і часам мне даставалася»

— Муж быў былы вайсковец. Звольніўшыся з арміі, працаваў будаўніком, а пасля гэтага — менеджарам па продажах. Паступова адкрыў сваю кампанію. Яго даходы заўсёды былі невялікія, таму ён удзельнічаў у будаўніцтве дома і ў агульным бюджэце працэнтаў на 20%.

Я працавала амаль да самых родаў і зноў выйшла на працу, калі Сцяфану было ўсяго 4 месяцы. Калі збіралася ў офіс, муж упершыню мяне збіў.

Потым ён, вядома, прасіў прабачэння, дарыў кветкі, і ўсё як-неbudзь сцёрлася… Жыццё працягвалася.

Фінансава мы нейкі час усё больш-менш выцягвалі. А потым спатрэбіўся вельмі дарагі рамонт аўтамабіля, які нам ужо быў не па сіле.

Машыну, купленую за $14 тыс., мы прадалі за $8 тыс., пагасілі крэдыт на яе куплю і засталіся ні з чым.

Затым каля паўтара года муж увогуле не працаваў. У 2010 годзе я атрымлівала ўжо больш за $1000, на гэтыя грошы ўтрымлівала сям’ю і аплачвала даўгі па будаўніцтве дома.

А ў 2011-м здарыўся яшчэ адзін крызіс, рубель абрынуўся, кампаніі, з якімі я працавала на аўтсорсе, у адзін момант закрыліся. Я выйшла на штатную працу ў Мінску і ўладкавала туды ж мужа менеджарам па продажах. На працягу нейкага часу ён змяняў працы, але заробак заставаўся мінімальным — нешта каля 400 рублёў у месяц. Так было ўплят аж да 2013 года.

І толькі за два гады да разводу, гэта значыць у 2016—2017-м, ён ужо адкрыў сваю ўласную кампанію, яго даход і ўдзел у сямейным бюджэце сталі больш-менш адчувальнымі.

Але сварыцца мы ніколі не пераставалі, і часам мне даставалася.

Марына спрабавала абараніць сябе, звярталася ў праваахоўныя органы. Суд палічыў тлумачэнні адказчыка недаставернымі і прызначыў супругу распавядальніцы адміністрацыйнае спагнанне ў памеры 250 рублёў. З дакументаў, якія ёсць у распараджэнні рэдакцыі, бачна, што супруг таксама падаў скаргу, у якой адмаўляў факт канфлікту і фізічнага гвалту з яго боку.

Паводле слоў Марыны, скарга былога мужа была прынята судом да ўвагі і задаволена. Адміністрацыйнае спагнанне — адмянілі.

— Пасля «зрываў» ён пачынаў казаць: «Усё будзе добра, я не буду піць, буду працаваць, ты для мяне самая лепшая». І ў адносінах наступала кароткая эйфарыя. Да таго ж я глядзела на сваіх дзяцей і думала: «А куды мне ісці?»

Цяпер я, шчыра кажучы, увогуле не разумею, як я жыла.

«Гэта ўжо было не жыццё»

— Як муж ставіўся да дзяцей?

— Па-рознаму… Могу сказаць шчыра, што і сама біла сваіх дзяцей. Таму што… не ведала, як інакш з імі справіцца.

Марына плача, хавае твар у далонях, і мы робім паўзу ў размове, каб яна магла прыйсці ў сябе.

— Хочаце сказаць, што я жахлівы чалавек? Можа быць, і так, але мяне так навучылі бацькі. І я бязмерна віню сябе за гэта…

Мы пражылі дзесяць гадоў, апошнія два гады ўжо жылі ў розных пакоях. Гэта было не жыццё: мы абмяркоўвалі развод і падзел маёмасці.

Дом быў аформлены на яго, але, паколькі значная частка сродкаў была ўкладзена мной (уключна з сумай ад продажу кватэры маёй бабулі), мы дамовіліся, што яму застаецца яго кампанія, а мне — дом.

— Калі ў сям’і з’явілася трэцяе дзіця?

— З Рустамам мы пазнаёміліся ў бальніцы ў Бараўлянах (падрабязнасці гэтага эпізоду гераіня апускае. — Заўв. Onlíner), год пайшоў на яго ўсынаўленне. Да разводу ён жыў у нас ужо прыблізна тры гады.

Калі мы абмеркавалі дэталі разводу і муж нарэшце з’ехаў, два месяцы мы з дзецьмі жылі спакойна. А потым ён проста вярнуўся дадому і заявіў: «Я буду жыць тут». Аказалася, што ён забраў заяву на развод з ЗАГСа, і я зразумела: пачынаецца вайна.

У доме ёсць цокальны паверх — там мы размаўлялі, каб не бачылі дзеці. Ён мог паднесці запаленую цыгарэту да майго лоба, нібыта зараз пачне тушыць, біў мяне па такіх месцах, дзе не застаюцца сінякі. Мог зрабіць гэта раптоўна, ні з таго ні з сёга: калі я праходзіла з пакоя ў пакой, калі гатавала ежу на кухні.

У нас у доме П-падобная столішніца і пліта ў куце. Ён стаяў з боку праходу, каб я не магла выйсці, і гаварыў без перапынку, што я дрэнная маці, што я істэрычка, абражаў. Казаў пра тое, што ён нікога не б’е і што я ўсё прыдумала, што ўсё было не так і мне ўсё падалося… Бывала, што ён раскідваў па доме маю бялізну. А скажаш слова — у адказ дзесяць. Супраціўляцца было немагчыма. І тады я змоўкла, цалкам сышла ў сябе і нібыта наогул пачала губляць сувязь з рэчаіснасцю…

«Зноў вучылася есці, піць, разумець, што я жыву»

Пасля таго як сужэнцаў усё ж развялі, дом, як і дамаўляліся, застаўся Марыне. Але, паводле слоў гераіні, былы супруг не перастаў за яго змагацца.

— У нейкі момант ён пачаў «купляць» дзяцей: даваў ім грошы, казаў «Мама вінаватая ў нашым разводзе, мама гуляе». Стаў патрабаваць ад мяне $40 тыс. за яго, маўляў, «ты такая разумная, калі цябе ў кут загоніш, ты ўсё прыдумаеш, шукай грошы».

Атмасфера была такая, што мне пачало здавацца, што я схаджу з розуму. Я жыла ў такім стрэсе, што не магла нармальна ні есці, ні спаць, пачала забываць простыя рэчы: калі і што я рабіла.

Вядома, мяне звольнілі з працы: я пастаянна была занятая судамі, пабоямі, камісіямі, пасяджэннямі.

Я зразумела, што доўга так проста не вытрымаю. Тэлефанавала ўсім запар, пакуль нарэшце ў адміністрацыі раёна мне не сказалі, што ў прытулку для жанчын, якія перажылі хатні гвалт, якраз вызвалілася месца.

Віка і Рустам у 2019 годзе паступілі ў мінскія каледжы. Віцы далі інтэрнат, а Рустам і Сцяфан былі са мной: з кастрычніка 2019 да жніўня 2020 года мы разам жылі ў прытулку. Там я зноў вучылася есці, піць, разумець, што я жыву, што я існую. Успомніла, што ўмею зарабляць.

Яшчэ два гады пасля прытулку мы жылі на здымным жыллі ў Мінску, а пасля таго, як Сцяфана ў школе пачалі буліць з-за яго сціплага знешняга выгляду, мы прынялі рашэнне вярнуцца ў дом.

Калі мы вярнуліся, былы супруг паспрабаваў паставіць нас у СОП улічваючы тое, што я шмат працавала і з’язджала ў камандзіроўкі. Камісія абавязала нас зрабіць рамонт у доме, і мне давялося тэрмінова яго зрабіць. Я сабрала сяброў, і мы справіліся літаральна за тры дні: усё вымылі, паклеілі шпалеры.

«Гэта ўжо не тая вайна, а проста жыццё…»

— Пасля таго як асабістыя праблемы перасталі адбіраць у мяне энергію, рабочыя справы таксама пайшлі на лад. Я пачала наведваць псіхатэрапеўта, па-ранейшаму займаюся аўтсорсінгам бухгалтарскіх паслуг, але не зусім у класічным разуменні: я рыхтую бухгалтараў для найму ў тыя кампаніі, якія звяртаюцца да мяне, навучаю іх, дапамагаю разабрацца ва ўсіх нюансах і пакідаю ў штаце, а сама займаюся толькі кансультаваннем і кантролем.

Узровень майго даходу вырас утрая ў параўнанні з тым часам, калі я працавала толькі ўласнымі рукамі, а галава была забітая драбязой.

— Якія ў вас адносіны з дзецьмі цяпер? Як склаліся іх лёсы?

— Мы заўсёды былі блізкія: я ведала пра ўсе іх хваляванні, першыя закаханасці, яны дзяліліся са мной самым сакрэтным. Цяпер мы бачымся, часта кантактуем, але яны ўжо зусім дарослыя. Сцяфан вядзе дыскатэкі ў каледжы, Віка працуе ў мастацкай школе, Рустам паступова будуе кар’еру. З былым мужам я больш не кантактую.

Марына прызнаецца, што працуе без выходных і адчувае сябе як ніколі ў рэсурсе.

— Не ведаю, як я з усім спраўляюся. Так, часам накрывае бяссонніца, але істэрак няма… Але гэта ўжо не тая вайна, якую я прайшла, а проста жыццё. Я закрыла ўсе свае крэдыты і спакойна трачу да 10 тыс. рублёў у месяц. Я ўжо нічога не баюся, і ніякія мужчыны мне не патрэбныя: у мяне ёсць я і мае дзеці. Цяпер я проста жыву.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com