«Муж сказаў, што ў Беларусі спіць магутны дух, і зрабіў падношанне»

Беларуска распавяла пра жыццё на Балі.

Танцуючыя дэпутаты, падношанні для электралічыльніка і скутара, пахаванні як свята і смяротныя вірусы. Беларуска, якая эмігравала на казачны востраў, распавяла «Салідарнасці» пра самыя незвычайныя праявы мясцовага жыцця.

— Я б ужо не змагла жыць у Еўропе, хоць пражыла там перад тым, як з’ехаць у Азію, восем гадоў. Тут такое магутнае выпраменьванне духоўнасці, жыццё ўспрымаецца зусім па-іншаму. Мы, беларусы, больш жывём розумам, логікай, а яны — пачуццямі і эмоцыямі, — параўноўвае Кацярына (імя зменена — С.).

Апошнія дзесяць гадоў наша суразмоўца жыве на «казачным» Балі, адным з самых вядомых астравоў Індонезіі.

«Дэпутаты ад радасці аж танцавалі і запісвалі свае танцы ў TikTok»

— Апынуўшыся ў падарожжы па Азіі, я вырашыла, што больш не хачу вяртацца ў Беларусь. А аднаго разу трапіўшы на Балі, зразумела, што знайшла месца, дзе хачу жыць, — узгадвае Кацярына. — З самага пачатку мяне ўразіла тое, наколькі мірна суіснуюць тут людзі розных культур, нацыянальнасцяў і рэлігій.

— А беларусаў сустракалі на Балі?

— Зусім няшмат. Тым не менш тут ёсць цэлых два кафэ «Дранікі». Хутчэй за ўсё, там уладальнікі — беларусы, яшчэ не пазнаёмілася.

Калі жыла ў Беларусі, вельмі перажывала з-за палітычных падзей. Тады ў мяне было сумнае адчуванне, што многія падтрымліваюць дзейную ўладу, аднадумцаў было мала. Гэта стала адным з фактараў ад’езду.

Таму, вядома, я сачыла за пратэстамі ў 2020 годзе. Тады нават у нашай вёсцы раптам з’явіўся БЧБ-сцяг. Відаць, яго пакінулі турысты. Інфармацыя пра падзеі ў Беларусі сапраўды дайшла і да гэтых мясцін, мае тутэйшыя сваякі і знаёмыя пыталіся, ці ўсё ў парадку ў маіх блізкіх на радзіме.

Увогуле Індонезія — сапраўды ўнікальная краіна. І па сваім прыродным разнастайнасці — гэта архіпелаг з 17 тысяч астравоў.

І па культурна-рэлігійных асаблівасцях. Балі, дарэчы, адзіная правінцыя, дзе пераважае індуізм, у той час як абсалютная большасць насельніцтва краіны — мусульмане. А ўсяго тут шэсць афіцыйных рэлігій, адну з якіх трэба ўносіць у асабістыя дакументы.

Тысячы астравоў, сотні этнічных груп і дзясяткі рэлігій — вялікую ролю ў аб’яднанні іх усіх адыгрывае філасофская дактрына Pancasila (Панчасіла), якая занесена і ў Канстытуцыю.

Вось пяць прынцыпаў інданезійцаў: яны ўсе абавязкова вераць у Бога, не важна ў якога, кожны — у свайго, прытрымліваюцца гуманізму, адзінства і сацыяльнай справядлівасці для ўсіх, а таксама шануюць дэмакратыю.

Канечне, як і ў любой краіне, што развіваецца, тут поўна карупцыйных скандалаў, аднак выбары ў Індонезіі сапраўдныя, і мне, беларусцы, гэта асабліва кідаецца ў вочы.

Я з радасцю назіраю, як людзі ўцягнутыя ў грамадзянскія працэсы, яны вельмі пасіянарныя, вераць, што могуць на нешта ўплываць, любяць абмяркоўваць палітычныя тэмы ў кампаніях і сацсетках.

І, трэба сказаць, рэгулярна выходзяць на пратэсты, асабліва больш маладое пакаленне. Самыя сур’ёзныя пратэсты праходзяць у сталіцы Джакарце. І іх ніяк не назавеш мірнымі. Там і камяні, і ўсё гарыць, людзі нападаюць на паліцэйскіх. На відэа з апошніх пратэстаў быў мужчына, які прыйшоў са змеямі і кідаў іх у паліцэйскіх.

Гэта было некалькі месяцаў таму, тады нагодай стала рашэнне парламента пра выплату велізарнай штомесячнай субсідыі на жыллё кожнаму дэпутату.

Дэпутаты ад радасці аж танцавалі і запісвалі свае танцы ў TikTok. Натуральна, людзі пачалі абурацца. Гэта вылілася ў вялікія акцыі, у выніку субсідыі адмянілі, а асабліва яскравых танцораў увогуле звольнілі.

Увогуле, людзі тут сапраўды ўплываюць на сваё жыццё. Напрыклад, падчас апошніх выбараў як эмігрантка я баялася, што да ўлады могуць прыйсці мусульманскія фундаменталісты.

Але іх не абралі пры тым, што, паўтару, большасць насельніцтва — мусульмане. Я разам з усімі назіраю за зменамі ў краіне.

Развіваецца інфраструктура, з’яўляюцца новыя аэрапорты, дарогі, асабліва шыкоўныя пабудавалі на востраве Ява. Тут гнуткая падатковая сістэма для малога бізнесу, многія яго віды наогул вызваленыя ад падаткаў.

Таму ў Індонезію, у прыватнасці на Балі, прыязджае шмат людзей з грашыма і ўдзельнічае ў буйных інвестыцыйных праектах. Увогуле Балі лічыцца больш заможным востравам, бо ён папулярны ў турыстаў.

Шмат мясцовых і экспатаў занятыя менавіта ў турыстычным бізнесе. І ў нас з мужам таксама свой маленькі бізнес.

— У вас муж — інданезіяц?

— Так, я тут сустрэла мужа. Мы абодва займаемся творчасцю, таму добра разумеем адно аднаго. Паводле іх законаў, муж і жонка павінны належаць да адной рэлігіі. Мой муж індуіст, але я не адчувала, што хачу перайсці ў гэтую рэлігію, нават на паперы.

«Я таксама перахварэла і на ліхаманку денге, і на чыкунгунью»

— Калі глядзіш вашы фота, здаецца, што ў такім месцы проста нельга быць нешчаслівай або нечым незадаволенай.»

— Добрае надвор’е заўсёды стварае пазітыўны настрой. Як бы ні было сумна, калі вакол заўсёды бачыш святло і яркія фарбы, а не цемру, як, напрыклад, зімой у Беларусі, калі ўстаеш і дадому вяртаешся ў змроку, у любым выпадку ўсміхнешся.

— Колькі гадоў вы не бачылі снегу?

— Апошні раз я была ў Мінску напачатку зімы пяць гадоў таму. Але тады снег выпаў толькі адзін раз. Не магу сказаць, што асабліва сумую па такой надвор’і.

Мяне цалкам задавальняе мясцовы клімат. Але ён не падыдзе тым, хто баіцца спёкі і вільготнасці. У спякотны перыяд у нас больш за 30 градусаў. З чэрвеня па жнівень — зіма, сярэдняя тэмпература 20 градусаў, а ноччу бывае і халадней. Ёсць сезон дажджоў.

Затое такі клімат спрыяльна ўплывае на скуру, можна не карыстацца крэмамі.

Але ў яго ёсць і вялікі мінус — цвіль, асабліва ў нежылых памяшканнях, якія не праветрываюць.

Да чаго доўга прывыкала, дык гэта да насякомых. Калі была ў Мінску апошні раз, злавіла сябе на думцы, што нязвыкла бачыць на стале пакінуты цукар. У нас нічога ядомага нельга пакідаць — адразу набягуць мурашкі.

А вось яшчаркі мяне не напружваюць, яны мне нават падабаюцца. Ёсць атрутныя жукі, аб аднаго нядаўна апякла пальцы. Водзяцца змяі, аднак яны ніколі першымі не нападаюць.

Але сапраўды непрыемныя і нават небяспечныя — гэта камары. Яны пераносяць вірусныя інфекцыі, на шчасце, не смяротныя для нашай расы, але мясцовыя ад гэтых захворванняў могуць памерці.

Я таксама перахварэла і на ліхаманку денге, і на чыкунгунью. Апошняй — летась, і гэта было жахліва. Суставы баляць дзіўна, кожны дзень у новым месцы, боль нібыта блукаючая, высокая тэмпература, па ўсім целе чырвоная сып, якая яшчэ і свярбіць.

Некалькі месяцаў у мяне пайшло на аднаўленне. Як такога лячэння няма, трэба проста піць агульнаўмацавальныя сродкі.

З таго, да чаго на Балі трэба прывыкнуць, — гэта таксама практычна адсутнасць грамадскага транспарту і вялізныя заторы на дарогах, выбрацца з якіх часам немагчыма нават на скутары.

Я таксама езджу на скутары, бо пешшу не находзішся, асабліва ў спёку. А ў машыне наогул можна захраснуць і не выехаць. Скутар — у прынцыпе самы аптымальны варыянт для многіх краін Азіі.

Дарогі не ўсюды яшчэ добрыя, святлафораў няма, дарожныя знакі сустракаюцца рэдка, але аварый няшмат, найчасцей у іх трапляюць турысты або прыезджыя. Мясцовыя ўжо прывыклі да такога рытму. Я адзін раз не справілася і ўпала, але ўсё абышлося.

Каб вадзіць скутар, патрэбныя правы, але здаць на іх замежнікам нерэальна, таму іх купляюць проста ў паліцыі. У турыстаў прызнаюць правы міжнароднага ўзору.

Яшчэ ўсе бачылі, як тут звісаюць на вуліцах драты. Да мяне з Беларусі прыязджаў сваяк інжынер — ён быў у шоку.

— Які ўзровень жыцця на Балі?

— У мясцовых мінімальныя заробкі вельмі малыя — 200 долараў. Гэта ў асноўным абслуговы персанал у турыстычных аб’ектах. Нармальным заробкам лічыцца 500–600 долараў. Усе закрэдытаваныя да немагчымасці. Гэтыя лічбы падобныя да Беларусі, хоць Беларусь лічыцца краінай з больш высокім узроўнем жыцця.

Адзін з самых неабходных тавараў — бензін — каштуе менш за еўра за літр. За інтэрнэт плацім 20 еўра ў месяц. Электраэнергія абыходзіцца прыкладна ў 10–15 еўра на месяц.

Сваёй электрастанцыі на Балі няма, электраэнергія да нас ідзе з Явы. Таксама плацім за вываз смецця і ахову, у кожнай вёсцы ёсць свая ахоўная дружына. Вада ў нас са свайго калодзежа, таму мы за яе не плацім.

Насамрэч у нас невялікі двухпавярховы дом, у якім 80 метраў жылой плошчы. Ён размешчаны ўдала, каля лесу, таму ў нас рэдка бывае так горача, каб уключаць кандыцыянер.

На вілах, з кандыцыянерамі і басейнамі, вядома, плацяць больш. Напрыклад, мая сяброўка жыве на поўдні выспы ў доме з трыма спальнямі, басейнам і вялікім ваданагравальнікам. Яна плаціць за электраэнергію 150–200 еўра ў месяц.

«Ёсць штодзённае падношанне для матабайка, у пэўны дзень робяць падношанні машынам»

— Да бытавых умоў вы прывыклі, а да мясцовага менталітэту, да іх рэлігійнасці і незвычайных традыцый?

— Тут сапраўды ёсць зусім незразумелыя для еўрапейцаў традыцыі. Я ўжо казала, што прыналежнасць да адной з шасці рэлігій указваецца ў дакументах.

Рэлігія для іх — гэта і лад мыслення, і лад жыцця. У іх ёсць сямейныя храмы. Як правіла, яны размешчаныя на зямлі, якая пераходзіць у спадчыну ў сям’і. Я, як жонка, таксама хаджу ў храм нашай сям’і, хоць і не прыняла індуізм.

Неад’емная частка жыцця балійцаў — цырымоніі з падношаннямі. Іх робяць літаральна ўсяму зусім з розных нагод.

Напрыклад, ёсць штодзённае падношанне для матабайка, у пэўны дзень робяць падношанні ўсім металічным прадметам, у тым ліку аўтамабілям і рознай тэхніцы, вядома, ёсць падношанні дрэвам і жывёлам і нават электрычным лічыльнікам.

— Еўрапейцы, даведаўшыся вашыя цэны за электраэнергію, могуць таксама захцець правесці такі рытуал.

— Калі сур’ёзна, то інданезійцы ўпэўненыя, што існуе нябачны свет духаў, і ён таксама жыве сваім жыццём. Прычым духі бываюць як добрыя, так і кепскія, а падношанні трэба рабіць усім — адных, каб задобрыць, другіх — каб падзякаваць.

Робяць іх і ў выглядзе прыгожых кампазіцый з раслін і прадуктаў, напрыклад, гэта можа быць кошык з фруктамі і кветкамі, але можа быць і проста любая драбяза — канфеты, цыгарэты, нават стаканчык кавы — тут духам усё даспадобы.

Падношанні — гэта яшчэ і бізнес, у які ўцягнута шмат людзей. Яны іх вырабляюць, дастаўляюць і расстаўляюць, дапаўняючы духмянымі палачкамі.

Напрыклад, мы таксама плацім людзям за тое, што яны штодня разносяць амаль 40 маленькіх падношанняў у нашым сямейным кампаўндзе, вакол дома, у сямейным храме і ў самым доме. На гэта сыходзіць прыкладна гадзіна.

Проста паўсядзённыя штодзённыя падношанні асабіста нам абыходзяцца прыкладна ў 25 еўра на тыдзень. У святы бывае, на вялікія разавыя падношанні аддаём і па 100 долараў.

Вядома, чужому часта складана разабрацца ва ўсім гэтым. Калі ты прыезджы, ды яшчэ скептык, спачатку табе здаецца, што ўсе вакол звар’яцелі, потым здаецца, што гэта ты чагосяці не разумееш.

Шматлікія замежнікі думаюць, што могуць не звяртаць на гэта ўвагі, але з часам усё роўна вымушаныя прыняць гэтыя правілы, таму што, напрыклад, крамы або гатэлі без падношанняў мясцовыя могуць ігнараваць.

У той жа час ты сам з часам пачынаеш заўважаць, што там, дзе няма падношанняў, усё нібыта ў заняпадзе, адтуль як бы і, праўда, ідзе дрэнная энергія.

Яны гэта называюць энергаабмен з духамі і лічаць: калі ў цябе не наладжаны гэты энергаабмен, будзе правал.

Ёсць спецыяльныя падношанні для ўдачы ў гандлі, іх усе крамы робяць асобна. Увогуле, ёсць падношанні для кожнага віду бізнесу. Я разумею, што складана ўявіць гэтыя два паняцці побач — бізнес і падношанні, але так ёсць. Яны з гэтым жывуць, і абгрунтаванасць гэтага нават не абмяркоўваецца.

Дарэчы, усе падношанні трэба абавязкова рабіць у добрым настроі, з добрымі памкненнямі, і балійцы шчыра вераць, што ў гэтым не павінна быць ніякага удавання.

Разумееце, яны штодзень вераць у тое, што робяць пэўны рытуал для гармоніі ў сваім доме, у сваім бізнесе, ва ўсіх справах. Любы псіхолаг скажа, што ўпэўненасць, самаўнушэнне сапраўды можа прыводзіць да выніку.

— А калі рабіў падношанні — і не выйшла поспеху, і ўсё роўна правал?

— Гэта карма, яны вераць у сваю карму, значыць, дзесьці энергетычны збой.

Калі ў Беларусі былі пратэсты, і мясцовыя бачылі, як я перажываю, яны казалі мне: «Трэба зрабіць вялікае прыгожае падношанне, памаліцца — і ўсё атрымаецца». Калі пачалася вайна ва Украіне, яны таксама рабілі падношанні.

Дарэчы, калі мы былі ў Мінску ў пачатку 2020 года, муж сказаў, што ў Беларусі магутны дух, але ён пакуль спіць, і зрабіў падношанне.

Не ведаю, ці абудзіў ён нешта, але пасля таго, як пачаліся пратэсты, сябры з Расіі спыталі, ці не мог бы ён і да іх прыехаць з падношаннямі (смяецца).

— Вы сказалі, што шмат чаму навучыліся ў інданезійцаў. Чаму?

— З балійцам ні пра што не дамовішся, калі не ўсміхаешся і не паказваеш яму сваю павагу. Яны не хочуць нават кантактаваць з людзьмі з дрэннай энергіяй.

То-бок калі ты ў стрэсе, без усмешкі, думаеш, прыйдзеш і сваім напорам агрэсіўна настоіш на сваім, то гэта не працуе. З табой ніхто не будзе размаўляць, колькі б у цябе ні было грошай.

Асабліва багатыя еўрапейцы думаюць: вось я купіў — і цяпер мне ўсё ніпачым. Але не, цябе не прымуць, калі ты не правёў цырымонію, не зрабіў падношанні з усімі рытуаламі.

Акрамя таго, ты заўсёды павінен быць у благажаданым стане, са «складаным тварам» хадзіць не атрымаецца. Па маёй памяці, многія еўрапейцы так і не змаглі прыняць усё гэта і з’язджалі.

Тут нібыта іншае вымярэнне, якое існуе ў іх калектыўнай свядомасці, і ў якое яны вераць. У Беларусі, напрыклад, дрэва — гэта дрэва, а тут у кожным дрэве жыве дух, усё мае нейкі дадатковы сэнс.

Дарэчы, рытуалы і звычаі могуць быць рознымі ў кожнай вёсцы. Напрыклад, у нашай вельмі цікавая цырымонія крэмацыі: раз на пяць гадоў усіх пахаваных выкопваюць і крэміруюць.

Потым яны праводзяць душы памерлых. Мая свякроў ужо была крэміраваная, бо памерла ў кавід. Але яе душу трэба было правесці ў наш сямейны храм.

Сама цырымонія шматступенная і доўжыцца некалькі тыдняў з рознымі абрадамі. Магчыма, ад таго, што я любіла свякроў, гэта быў мой блізкі чалавек, мне тады, як і ўсім, таксама здавалася, што я адчуваю яе энергію. Часам пагружаешся ў гэтую рэальнасць занадта моцна.

Цікава, што пахаванні тут святкуюць, таму што яны вераць у рэінкарнацыю, у тое, што душа павінна перарадзіцца. У іх іншае стаўленне да жыцця і смерці.

Я не лічу, што гэта нешта ненармальнае. За час жыцця на Балі я стала значна больш адкрытай і талерантнай да розных людзей і розных праяў жыцця. Я шмат чаму вучуся ў азіятаў, у тым ліку і самому стаўленню да жыцця.

Інданезійцы лічаць сябе шчаслівымі. Прычым, каб адчуць шчасце, ім не патрэбна спецыяльная нагода.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com