«Гэта ваша дачка ці ўнучка?»

Гісторыі беларусаў, у якіх розніца ва ўзросце з маці каля 40 гадоў.

Нягледзячы на павышаныя рызыкі позняй цяжарнасці, істотная розніца ва ўзросце паміж бацькамі і дзецьмі можа быць плюсам. Напрыклад, навукоўцы з Вялікабрытаніі выявілі: у сталых маці дзеці да пяці гадоў адчуваюць сябе лепш і ў плане здароўя, і ў плане эмацыйнага развіцця. З такімі высновамі пазней пагадзіліся іх італьянскія калегі. А што на практыцы? «Зеркало» пагаварыла з дарослымі дзецьмі маці, якіх лічаць узроставымі: яны расказалі шмат добрага (але і без мінусаў не абышлося).

Усе імёны ў тэксце змененыя.

«У дзевяць гадоў даведалася, што мама мае права выйсці на пенсію, і вельмі здзівілася»

Сваю адзіную дачку 81-гадовая Людміла нарадзіла, калі ёй было ўжо за 40. Зрабіць гэта раней у яе не атрымалася: Людміла жыла ў невялікім пасёлку і з пошукам адпаведнага партнёра «былі складанасці». Акрамя таго, яна працавала ў школе, а гэта забірала ў яе шмат часу і сіл.

— Усё змянілася, калі мама пазнаёмілася з татам, — распавядае 38-гадовая Лізавета, дачка Людмілы. — У таты за плячыма было ўжо два шлюбы, але гэта не стала перашкодай, і хутка яны з мамай пажаніліся. Праз два гады ў іх з’явілася я. Для савецкіх часоў першыя роды ў 43 гады былі чымсьці экстраардынарным — і маму з нашага пасёлка накіравалі ў Мінск. У яе быў павышаны ціск, самі роды таксама праходзілі цяжка — у выніку ёй зрабілі кесарава сячэнне. Потым мы яшчэ месяц прабылі ў радзільні. Мама казала, што лекары вельмі баяліся за маё здароўе, таму перастрахоўваліся і трымалі нас там даўжэй за належнае.

Нягледзячы на ўсе асцярогі медыкаў, Лізавета «не надта адрознівалася» ад іншых дзяцей фізічна і па характары. Свае дзяцінства яна апісвае як складанае і адначасова цікавае.

— Гэта былі 90-я гады, і, як многім сем’ям, нам давялося сутыкнуцца з матэрыяльнымі цяжкасцямі. Да таго ж у пэўны момант высветлілася, што мой тата — залежны чалавек, і мне часам даводзілася назіраць іх з мамай канфлікты, — узгадвае Лізавета. — Але ў той жа час я ўсё адно атрымала дастаткова любові ад абодвух бацькоў. З самага ранняга дзяцінства яны пастаянна паўтаралі, што я жаданае дзіця. І гэта адчувалася: мяне апякалі, пра мяне клапаціліся і ў любым канфлікце заўсёды станавіліся на мой бок.

Лізавета кажа, што ўзрост сваіх бацькоў яна заўсёды ўспрымала як дадзенасць, «проста жыццёвы фон»: у дзяцінстве гэта нават не здавалася чымсьці вартым увагі. Яна ніколі не саромелася таго факту, што, напрыклад, Людміла ў свой час вучыла яшчэ бацькоў яе аднакласнікаў.

— Напэўна, адзіны раз, калі я задумалася пра мамін узрост, — гэта было прыкладна ў дзевяць гадоў. Я даведалася, што яна ўжо мае права выйсці на пенсію, і вельмі здзівілася, бо ў аднакласнікаў такога досведу з бацькамі не было. Але мама працягнула працаваць у маёй школе, — распавядае Лізавета. — Думаю, якраз гэта паўплывала на мяне нават больш, чым узрост бацькоў: бо і на ўроках я была пад маміным пастаянным наглядам.

Паводле слоў суразмоўніцы, хутчэй гэта прымушала яе «быць прыкладнай і правільнай дзяўчынкай». А калі казаць пра выхаванне ў цэлым, то ў сям’і ёй прывівалі любоў да чытання і «ўвесь час падкрэслівалі важнасць атрымання адукацыі і прафесіі».

— Але так было ў усіх маіх аднагодкаў у тыя гады, — лічыць яна.

Калі саму Лізавету «ніяк не бянтэжыў мамін узрост», то з боку грамадства ўсё ж «былі пытанні». Напрыклад, калі яна толькі нарадзілася, усе лічылі патрэбным заяўляць Людміле, што тая «не дарасціць дачку». Лізавета прызнаецца, што з-за гэтага ў яе ўсё дзяцінства быў падсвядомы страх, што хутка мама раптам памрэ.

— Яшчэ мяне заўсёды раздражнялі тыя бесцэрэмонныя людзі, якія маглі падысці і спытаць: «А гэта ваша дачка ці ўнучка?» Хаця, на мой погляд, мама і цяпер выдатна выглядае, — сцвярджае суразмоўніца. — Бывае, яе запрашаюць сустрэцца былыя вучні, і, калі я потым бачу фатаграфіі ў сацсетках, магу сказаць, што яна не дужа візуальна адрозніваецца ад некаторых з іх нават цяпер.

«Вельмі шкадую, што мы не можам падзяліць радасць ад сумесных паездак»

Паводле слоў Лізаветы, яна была «мамінай дачкой»: доўгі час Людміла заставалася для дачкі галоўным чалавекам у жыцці. Менавіта з маці можна было падзяліцца любымі перажываннямі, нават расказаць пра сябе «не надта прывабныя рэчы» — і ў адказ атрымаць толькі «прыняцце, памножанае на жыццёвы досвед».

— Адзінае, што магло справакаваць спрэчку паміж намі, — гэта вядомая ўстаноўка «а што людзі скажуць». Мама сама прызнавалася, што як «прадукту савецкай эпохі» ёй цяжка не азірацца на навакольных, — кажа Лізавета. — Хаця цяпер яна абмежавала свой круг зносін, пакінуўшы ў ім толькі людзей, якія разумеюць і адэкватныя, і стала лягчэй.

Працэс сепарацыі ад мамы, паводле ўспамінаў суразмоўніцы, пачаўся яшчэ ў студэнцкія гады, а канчаткова завяршыўся толькі ў эміграцыі — чатыры гады таму. Тады жанчына пакінула Беларусь, каб абараніць сябе ад палітычнага пераследу: пытанні да яе ўжо былі.

— Нягледзячы на тое, што паміж намі цэлае пакаленне, з агульнымі поглядамі ў нас усё ў парадку. Мама падзяляе мае перакананні: белае для яе — белае, а чорнае, адпаведна, чорнае, — распавядае Лізавета. — Яшчэ ў мамы выдатнае пачуццё гумару, часам даволі жорсткае, але я гэта люблю, гэта дапамагае перажываць жыццёвыя складанасці і не засяроджвацца на іх празмерна. Напрыклад, перад маім судом за пратэсты яна параіла мне добра паесці, бо невядома, калі наступны раз атрымаецца. Разам пасмяяліся.

І хоць цяпер дачка фізічна не можа быць побач з мамай, Лізавета падкрэслівае, што за ўсе гэтыя гады яна ні разу не пачула ў свой бок папрокаў.

— Па-першае, я разумела, што калі я не з’еду і мяне пасадзяць, мама проста гэтага не перажыве. Па-другое, яна сама з палёгкай ўздыхнула, калі я апынулася ў бяспецы, — узгадвае суразмоўніца. — У маёй эміграцыі ёсць яшчэ адзін плюс: пакуль я была дома, мама катэгарычна не хацела асвойваць інтэрнэт, казала, што мы ж можам проста патэлефанаваць па мабільнай сувязі. А калі з’явілася неабходнасць, яна за тыдзень завяла профілі ва ўсіх сацсетках і навучылася тэлефанаваць мне па відэасувязі. Часам яна, вядома, можа паскардзіцца, што ў яе нешта ў тэлефоне не атрымліваецца, але тады я тлумачу або дапамагаюць нашы сваякі на месцы.

«У дадатак да ўсяго добрага», дадае Лізавета, маці ніколі не імкнулася памяняцца з ёй ролямі, то-бок перанесці на яе дадатковыя абавязкі або адказнасць з-за таго, што ўжо не маладая. Хутчэй яна, знаходзячыся ў эміграцыі, «мімаволі хацела ўзяць на сябе функцыі дарослага, чалавека, які ўсё вырашае» — у адносінах з маці.

— Але яна гэта адразу ж спыніла і папрасіла зразумець і прыняць яе ўзрост. Ёй няпроста наважыцца выехаць кудысьці з дому на далёкія адлегласці, хаця менавіта гэтага мне і хацелася б — большай мабільнасці. Мне вельмі шкада, што мы не можам падзяліць радасць ад сумесных паездак, — кажа Лізавета.

— Вядома, дадаткова я перажываю, што мама ў такім узросце, што мы можам больш і не ўбачыцца наогул. Аднак я стараюся не зацыклівацца на гэтых думках, а радавацца таму, што мама здаровая, можа сама сябе абслугоўваць, што мы часта тэлефануем адзін аднаму і падтрымліваем нашы цёплыя адносіны.

Незалежна ад узросту Людмілы, Лізавета ўпэўненая, што ніколі не скажа, маўляў, «мама — старая». За гэтым словам, на думку суразмоўніцы, хаваецца не проста ацэнка лічбы ў пашпарце, а «пэўнае паблажлівае стаўленне» да чалавека з боку грамадства.

— Нядаўна мне напісала сваячка, што раз мама «ужо пажылая», то лепш яе ніяк не засмучаць і заўсёды казаць, што ўсё добра. Мяне раззлавала гэтае паведамленне. Так, мая мама ў узросце, але яе кагнітыўныя здольнасці лепшыя, чым у многіх маладых. Вядома, я не буду наўмысна траўмаваць яе нейкай далікатнай інфармацыяй, але, мне здаецца, прыніжальна ў дачыненні да яе крывадушнічаць або недагаворваць з-за «ўзросту», — падкрэслівае Лізавета. — Калі я ўжо была ў эміграцыі, у мамы здарылася праблема са здароўем, і яна паспрабавала гэта ад мяне схаваць. Потым усё ж прызналася, і мы дамовіліся распавядаць пра ўсё, што б ні здарылася. Думаю, так будзе правільна для нас абедзвюх.

«Разумею, чаму людзям можа быць не ўсё роўна»

Свайго першага дзіцяці 61-гадовая Інна нарадзіла ў 22 гады, а праз пару гадоў — другога. Дачкі ўжо былі падлеткамі, калі яна канчаткова стамілася змагацца з алкагольнай залежнасцю мужа і падала на развод. Інна забрала дзяцей і пераехала з вёскі ў горад, дзе сустрэла іншага мужчыну. І так — у 39 гадоў — нарадзіла Данііла.

— Мой бацька кінуў маму, як толькі даведаўся пра цяжарнасць. Яе бацькі, мае бабуля з дзядулем, таксама адвернуліся ад яе, бо я, атрымліваецца, пазашлюбнае дзіця. Так усе фінансавыя пытанні леглі на маміныя плечы, а сёстры дапамагалі з дамашнімі абавязкамі, — распавядае Данііл. — Тое, што я ў няпоўнай сям’і, не надта мяне траўмавала: мне хапіла мамінай любові, якая падышла да майго выхавання ўжо з разуменнем таго, што трэба рабіць. А хуткае з’яўленне ўнукаў, як на мяне, яшчэ больш яе змякчыла: старэйшая сястра нарадзіла першае дзіця, калі я яшчэ нават у школу не хадзіў.

Данііл кажа, што праблем з прыняццем мамінага ўзросту ў яго ніколі не было. Яму «пашанцавала расці ў такой абстаноўцы», дзе людзі хутчэй цікавіліся і здзіўляліся таму, што ў мамы і сына добрыя адносіны, чым «спрабавалі ўкалоць, указаўшы на розніцу ва ўзросце».

— Мая мама вельмі добра выглядае — дакладна не на свой узрост, таму адразу сказаць, колькі ёй гадоў, даволі складана, — сцвярджае суразмоўца. — Вядома, наша розніца ўсё ж прыкметная, і ў дзяцінстве я нават злаваўся, калі нехта звяртаў на гэта ўвагу. Мне было непрыемна, што нас быццам вылучалі з ліку маіх аднагодкаў і іх бацькоў. Цяпер я ўжо прызвычаіўся і разумею, чаму людзям можа быць не ўсё роўна.

Сам Данііл не можа назваць сваю маму «старой» яшчэ па адной прычыне — Інне не ўласцівы кансерватызм, які, паводле яго досведу, асацыюецца з больш старэйшым пакаленнем.

— У пэўны момант майго жыцця ў ім усё ж пачалі ўдзельнічаць бабуля і дзед, і на кантрасце з імі мама была і застаецца для мяне сучаснай, класнай. Тая, якая спакойна прымае, што яе дзіця можа быць больш кампетэнтным у нейкім пытанні і што ў яго варта павучыцца, — тлумачыць ён. — Мама дакладна больш супадае па міраадчуванні з намі, сваімі дзецьмі, чым з яе бацькамі.

Этаму Данііл бачыць некалькі тлумачэнняў: яго маці заўсёды старалася ісці ў нагу з часам, яе жыццё пастаянна змянялася нават у бытавым плане, а яшчэ яна «хоць і дазваляла сабе распавядаць пра плюсы мінулай эпохі, заўсёды рабіла гэта без спроб навязаць» тыя самыя ўстаноўкі.

У выніку, лічыць Данііл, у яго заўсёды была свабода выбару, нават у тых рашэннях, якія істотна ўплывалі на яго будучыню. Напрыклад, на каго вучыцца або ці пераязджаць за мяжу.

— Вядома, мама дзялілася сваім меркаваннем, дапамагала ўзважыць усе «за» і «супраць», але калі выбар зроблены, ужо не асуджала і не пераконвала. Думаю, так ёй удалося стварыць для мяне асяроддзе, у якім я змог памыляцца, чэрпаць з іх досвед і несці адказнасць за свае рашэнні, — разважае Данііл. — Яшчэ з дзяцінства мама прывучала мяне да самастойнасці і ў бытавых пытаннях. Ужо да 12 гадоў я мог заставацца дома без нагляду дарослых, спакойна прыгатаваць сабе паесці, мінімальна прыбрацца і нават калі ў нас адключалі святло, я без праблемаў тэлефанаваў у ЖЭС з пытаннямі.

«Я яшчэ жыць збіраюся, а ты мяне ўжо хаваеш»

Данііл лічыць, што ў яго выпадку ўзрост мамы «грае толькі на руку». І паэтычна кажа, што «яна — класічная музыка, а ён — рэмікс, але нават разам яны гучаць выдатна».

— Розніца ва ўзросце не замінае, хутчэй, дапаўняе нашы адносіны, — сцвярджае Данііл. — Думаю, я атрымаў ад яе толькі самае лепшае яшчэ і таму, што рос ужо ў той час, калі прынцыпы выхавання дзяцей пачалі пераглядацца. Напрыклад, ад мяне, як ад хлопчыка, не патрабавалася быць жорсткім і падаўляць свае эмоцыі. Наадварот, мама вучыла мяне вырашаць канфліктныя сітуацыі мірным спосабам, то-бок размовай.

У тым ліку дзякуючы такому падыходу ў маці і сына няма перашкод для абмеркавання каштоўнасцяў або падзей, што адбываюцца ў свеце. А меркаванне ў Інны і Данііла ўсё ж бывае рознае.

— Мы можам размаўляць нават пра палітыку і не сварыцца, хоць меркаванні наконт адной і той жа сітуацыі будуць палярнымі. Я ўжо чатыры гады не жыву ў Беларусі, таму бывае, што мы бачым свет крыху па-рознаму, — распавядае Данііл. — На адлегласці сітуацыя дома здаецца такой цяжкай і прыгнятальнай, а страх, што мамы не стане, пакуль мяне няма побач, з кожным годам толькі нарастае. А я хацеў бы, каб яна паняньчыла маіх будучых дзяцей, гледзячы, як пляменнікі яе абажаюць. У адказ на сваё занепакоенне я чую толькі: «Я яшчэ жыць збіраюся, а ты мяне ўжо хаваеш».

Паводле слоў Данііла, Інна часта ператварае «такія цяжкія тэмы ў жарт» — тады яго трывога на час адыходзіць. Аднак яму вельмі хацелася б, каб гады ляцелі не так хутка — напэўна, гэта адзіны мінус у «ўзроставай» маме, які ён бачыць.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com