За лініяй фронту: крымскія татары змагаюцца за захаванне сваёй мовы

Мова стала сімвалам барацьбы за ідэнтычнасць карэннага народа.

Крымска-татарская мова знаходзіцца пад пагрозай знікнення - яе статус знікнення пацверджаны ЮНЕСКА. Пасля анэксіі Крыма Расеяй і шматгадовых рэпрэсій мова стала сімвалам барацьбы за ідэнтычнасць карэннага народа паўвыспы, піша CEPA (пераклад — сайт Charter97.org).

Мамурэ Чабанава нарадзілася ў Бахчысараі ў сям'і дэпартаваных ва Узбекістан татараў. Да 2014 года яна вучылася ў крымска-татарскай школе і ўдзельнічала ў культурных праектах. Пасля анэксіі сітуацыя змянілася: моўныя курсы сталі знікаць, а моладзевыя ініцыятывы — згасаць. Людзі "перайшлі ў рэжым выжывання", кажа яна.

Да 2014 года ў Крыме працавалі 384 курсы для вывучэння крымска-татарскай мовы, цяпер — толькі 119. У Севастопалі ў 2024/2025 навучальным годзе ніводная адукацыйная ўстанова не выкладала мову. Бацькі сутыкаюцца з адмовамі і ціскам, калі патрабуюць выкладання на роднай мове.

Чабанава пакінула Крым у 2018 годзе, працягнула выкладаць мову на падкантрольнай Украіне тэрыторыі, а пасля пачатку поўнамаштабнай вайны цікавасць да мовы рэзка вырасла. Цяпер яна выкладае ва ўкраінскім Каталіцкім універсітэце ў Львове, дзе вучацца студэнты з усяго свету — ад Канады да Чэхіі.

Паралельна расце акадэмічная ўвага да тэмы. У Канадзе ва ўніверсітэце Альбэрты створаная праграма для вывучэння карэнных народаў, уключаючы крымскіх татараў. Даследчыца Нара Нарыманава вывучае ўплыў каланіялізму на тапанімію Крыма і развіццё мовы.

У 2021 годзе Украіна зацвердзіла лацінку для крымска-татарскай мовы, што збліжае яе з іншымі цюркскімі мовамі і стратэгічнымі партнёрамі. У акупаваным Крыме па-ранейшаму навязваецца кірыліца.

«Кожнае пакаленне крымскіх татараў сутыкаецца з рэпрэсіямі. Але мы працягваем змагацца за мову, культуру і выжыванне», — кажа Нарыманава.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com