Археолагі шукаюць сляды біблейскага раю
6- 22.09.2025, 9:19
- 3,194
Ці існаваў калі-небудзь Эдэмскі сад?
Апісаны ў Бібліі Эдэмскі сад на працягу стагоддзяў заставаўся адной з найвялікшых загадак хрысціянскай традыцыі. Нягледзячы на тое, што сучасная навука схіляецца да тлумачэння гэтай гісторыі як міфа, частка археолагаў і тэолагаў працягвае шукаць магчымыя геаграфічныя прататыпы легендарнага месца, паведамляе National Geographic.
У Кнізе Быцця адзначаецца, што сад быў размешчаны «на ўсходзе» і што з яго выцякала рака, якая дзялілася на чатыры прытокі — Тыгр, Еўфрат, Пішон і Гіхон. Першыя два лёгка ідэнтыфікаваць у межах сучаснага Іраку і Турцыі, тады як адносна двух іншых навукоўцы не маюць агульнай думкі. Некаторыя лічаць, што Пішон звязаны з рэгіёнам Паўднёвай Аравіі, вядомым залатымі руднікамі, а Гіхон — з тэрыторыяй Куша, якую звязваюць як з Нубіяй у Афрыцы, так і з раёнамі Месапатаміі.
Сярод гіпотэз ёсць і спробы звязаць Эдэм з канкрэтнымі рэкамі або нават страчанымі воднымі сістэмамі. Археолаг Джэймс Заўэр, напрыклад, атаясамліваў Пішон з Вадзі-эль-Батын — рэчышчам паміж Саудаўскай Аравіяй і Кувейтам, якое перасыхае. Іншыя тэорыі звязваюць Гіхон з Блакітным Нілам, хаця такая версія супярэчыць біблейскай геаграфіі.
Найбольш падтрымліваюць тэорыю, паводле якой ідэя Эдэмскага саду паходзіць менавіта з Месапатаміі. Некаторыя даследчыкі лічаць, што апісанне саду магло быць натхнёнае багаццем урадлівых земляў у дэльце Тыгра і Еўфрата. Гэты рэгіён, вядомы як Урадлівы Паўмесяц, адыграў ключавую ролю ў станаўленні найстаражытнейшых цывілізацый і атрымаў назву «калыска цывілізацыі».
У 1980-х гадах археолаг Юрыс Зарынс вылучыў гіпотэзу, што райскі сад быў затоплены водамі Персідскага заліва. Ён выкарыстаў спадарожнікавыя здымкі NASA і выявіў старажытныя рэчышчы рэк, якія калісьці цяклі з Аравійскага паўвострава. Паводле яго, Пішон адпавядае Вадзі-эль-Батын, а Гіхон — рацэ Карун у Іране. Крытыкі гэтай тэорыі адзначаюць, што яна супярэчыць біблейскаму тэксту: у ім гаворыцца, што рэкі выцякалі з Эдэма, а не ўпадалі ў яго.
У той жа час шэраг сучасных навукоўцаў, у прыватнасці Франчэска Стаўракопулу з Эксетэрскага ўніверсітэта, лічаць Эдэм хутчэй сімвалічнай прасторай, заснаванай на ўзорах царскіх садоў Старажытнага Блізкага Усходу. Іншыя, напрыклад прафесар Марк Лойчер, трактаюць яго як метафарычнае адлюстраванне ўсяго культурнага свету Заходняй Азіі.
Нягледзячы на розныя версіі, археалагічных доказаў існавання Эдэма пакуль няма. Але вера ў яго рэальнасць працягвае жыць і падсілкоўвае пошукі, якія спалучаюць біблейскія тэксты з сучаснымі навуковымі падыходамі.