Смерць у ШЫЗА: пытанняў больш, чым адказаў

24 красавіка 2012 года ў ШЫЗА калоніі № 14 памёр асуджаны Андрэй Каспяровіч.

Паводле заключэння судова-медыцынскай экспертызы, ён скончыў жыццё самагубствам, павесіўшыся на абрыўку прасціны. Да такой жа высновы прыйшлі следчыя па выніках двух праведзеных па факце смерці праверак, піша сайт праваабарончай арганізацыі «Платформа».

Аднак пасля праведзеных праверак засталося мноства пытанняў і па сканчэнні амаль года пасля таго, што здарылася, нельга адназначна сказаць, была смерць Андрэя Каспяровіча сапраўды суіцыдам або яна насіла гвалтоўны характар.

Апошняе доўгае спатканне са зняволеным адбылося ў пачатку красавіка 2012 года. На ім ён падпісаў дакумент аб тым, што не мае суіцыдальных намераў. Падрыхтаваць яго ён папрасіў сваю жонку загадзя. Таксама Андрэй Каспяровіч папярэдзіў яе пра тое, што «ўсё вельмі дрэнна, і варыянты развіцця падзей могуць быць рознымі».

Праваабаронцы адзначаюць, што за апошнія паўгода перад смерцю зняволенага з ім сапраўды адбываліся даволі дзіўныя падзеі. Андрэй Каспяровіч, які атрымаў за папярэднія 5,5 гадоў адбыцця пакарання 25 заахвочванняў, раптам становіцца «злосным парушальнікам» рэжыму. Затым ідзе перавод у іншую выпраўленчую калонію, а потым і смерць.

Першым фактам, які насцярожвае, былі словы следчага аб тым, што прынятае рашэнне не выдаваць сваякам цела Андрэя Каспяровіча для пахавання. Наступным незразумелым момантам стала забарона на фатаграфаванне цела ў моргу.

Жонка Андрэя Каспяровіча адразу ж адправілася ў Барысаўскі РАСК, дзе пагутарыла на тэму фотаздымкі са следчым Чарновым С.Н.

Cанітар морга Белавусаў А.В. у размове з ім спаслаўся на ведамасныя інструкцыі і ўказанне начальніка морга, які ў гэты момант знаходзіўся ў Менску.

Праваабаронцы ўпэўненыя, што забарона звязаная з тым, што некаторыя пашкоджанні цела спрабавалі схаваць ад сваякоў зняволенага. Але нават тых фатаграфій, якія ўдалося зрабіць, дастаткова для таго, каб зразумець: у апошнія дні перад смерцю Андрэй Каспяровіч, які знаходзіўся ў адзіночнай камеры № 01 ШЫЗА ВК-14, падвяргаўся збіванням.

Характэрна, што прыжыццёвых збіццяў на целе зняволенага зусім «не заўважыла» судмедэксперт таго ж морга Барысаўскага аддзялення МСЭ Базылёва В.П.

Следчаму Чарнову С.Н. адсутнасць фатаграфій цела Андрэя Каспяровіча ў памяшканні морга дала падставу выказаць здагадку, што пабоі былі нанесеныя яму... жонкай, пасля атрымання цела мужа з морга.

Згодна з матэрыяламі праверкі, 20 красавіка 2012 года ў памяшканні 3-га атрада ВК-14 Андрэй Каспяровіч пачаў паводзіць сябе неадэкватна і забарыкадаваўся ў памяшканні для захоўвання асабістых рэчаў асуджаных. У сувязі з гэтым, у 11 гадзін 30 хвілін вайсковым нарадам кантралёраў ён быў дастаўлены ў медыцынскую частку калоніі, дзе быў агледжаны начальнікам тэрапеўтычнага аддзялення, маёрам унутранай службы Заяц Л.В. Згодна з выпіскамі з амбулаторнай карты Андрэя Каспяровіча, далучанымі да матэрыялаў праверкі і падпісанымі начальнікам медыцынскай частцы калоніі маёрам унутранай службы Каралёнак І.М., у 11 гадзін 30 хвілін 20 красавіка 2012 года яму быў выстаўлены дыягназ «вострае псіхічнае расстройства». У 11 гадзін 50 хвілін, пры паўторнай дастаўцы Андрэя Каспяровіча ў медыцынскую частку, ён быў шпіталізаваны ў палату пад назіранне, там жа яму быў зроблены ўкол псіхатропнага прэпарата «аміназін». Аднак у палаце зняволены знаходзіцца адмаўляўся і напісаў заяву аб змяшчэнні ў бяспечнае месца, якую перадаў дзяжурнаму памочніку начальніка калоніі. У 15 гадзін 15 хвілін 20 красавіка 2012 года начальнікам тэрапеўтычнага аддзялення, маёрам унутранай службы Заяц Л.В. было дадзенае медыцынскае заключэнне аб тым, што асуджаны Каспяровіч А.М. па стане здароўя можа утрымлівацца ў СІЗА.

Да матэрыялаў праверкі далучаная і заява Андрэя Каспяровіча аб змяшчэнні яго ў бяспечнае месца ў сувязі з пагрозай яго жыццю і здароўю, нібыта напісаная ім у медыцынскай частцы. Аднак датаванае яно 18, а не 20 красавіка, як вынікае з тлумачэнняў супрацоўнікаў ВК-14.

Акрамя таго, жонка Андрэя Каспяровіча, якая мела магчымасць 26 красавіка 2012 года азнаёміцца з яго амбулаторнай картай у кабінеце следчага сцвярджае, што ў ёй запісаў аб пастаноўцы яму псыхіятрычнага дыягназу «вострае псіхічнае расстройства» і ўвядзенні псіхатропнага прэпарата 20 красавіка 2012 года зроблена не было. Таксама ў амбулаторнай карце Андрэя Каспяровіча не было зроблена запісу пра яго адмову ад шпіталізацыі ў стацыянар, што з'яўляецца грубейшым парушэннем Закона Рэспублікі Беларусь аб аказанні псіхіятрычнай дапамогі.

Аб адсутнасці на момант смерці ў амбулаторнай карце Андрэя Каспяровіча запісу пра вострае псіхічнае расстройства сведчаць і акты аб смерці і перадачы цела.

Цалкам відавочна, што «вострае псіхічнае расстройства» з'явілася ў якасці дыягназу пазней, ужо пасля смерці Андрэя Каспяровіча і складання дадзеных дакументаў, інакш гэты дыягназ у абавязковым парадку быў бы ўключаны ў акты.

Згодна з матэрыяламі праверак, камера № 01 ШЫЗА ВК-14, дзе знаходзіўся Андрэй Каспяровіч, 24 красавіка 2012 года аказалася не абсталяванай сістэмай відэаназірання (у адрозненне ад усіх астатніх камер ШЫЗА ВК-14). Аднак аб наяўнасці ў камеры № 01 ШІЗА ВК-14 сістэмы відэаназірання сведчаць асуджаныя, якія неаднаразова адбывалі ў ёй дысцыплінарныя пакаранні.

Згодна з усё тымі жа матэрыяламі праверак, дзяжурны кантралёр ШЫЗА ВК-14 Лясун А.В. 24 красавіка 2012 года ў 16 гадзін 05 хвілін зрабіў візуальны агляд камеры № 01 ШыЗА ВК-14, у якой утрымліваўся Андрэй Каспяровіч. У момант агляду зняволены хадзіў па камеры, у размовы з кантралёрам не ўступаў, прэтэнзій, боязі і суіцыдальных думак не выказваў. У 16 гадзін 15 хвілін тым жа кантралёрам быў знойдзены труп, павешаны на абрыўку прасціны, замацаваным за радыятар ацяплення.

Чым была выкліканая службовае стараннасць Лясуна А.В., які праводзіў візуальны агляд камеры № 01 ШЫЗА ВК-14 не праз 30 хвілін, як пакладзена па правілах нясення службы, а праз 10 хвілін, на працягу якіх Андрэй Каспяровіч паспеў «непрыкметна і нячутна» для дзяжурнага кантралёра разарваць прасціну, зрабіць пятлю, замацаваць яе на радыятары ацяплення і здзейсніць суіцыд? А калі ўспомніць, што час смерці - 16 гадзін 10 хвілін, то на здзяйсненне ўсіх вышэйпералічаных дзеянняў у яго было ўсяго 5 хвілін.

Праваабаронцы звяртаюць увагу пракуратуры, Следчага камітэта і МУС на тое, што смерць у нашых калоніях, на жаль, зусім не рэдкасць, а праверкі дазваляюць зрабіць толькі адну выснову - у месцах пазбаўлення волі жыццё зняволеных знаходзіцца пад пагрозай.

Пры гэтым, ні адзін супрацоўнік адміністрацыі ІЧ-14 так і не панёс пакарання, у тым ліку і за службовыя злачынствы. Цалкам відавочна, што смерць чалавека ў месцах пазбаўлення волі трагічнае здарэнне, за што павінны несці адказнасць тыя, хто апынуўся няздольны абараніць жыццё чалавека ад небяспекі.

У справе Андрэя Каспяровіча застаецца шмат незразумелага. У прыватнасці відавочныя факты прафнепрыдатнасці супрацоўнікаў адміністрацыі ІЧ-14, якія дапусцілі грубыя парушэнні ўмоў утрымання зняволеных, не аказалі своечасовую медыцынскую дапамогу і не распачалі мер абароны зняволеных.