«Выпіў піва - 50 тысяч адправіў на джып старшыні выканкама»

Праз месяц кожны грамадзянін Беларусі зможа даведацца, колькі грошай у выглядзе розных падаткаў ён штомесяц траціць на ўтрыманне дзяржавы.

Дапаможа беларусам у гэтым праект «Кошт урада». Ён пачнецца ў верасні з запускам навукова-папулярнага сайта. Чаму шараговым грамадзянам важна і карысна ведаць, колькі каштуе ўрад, «Завтра твоей страны» распавялі кіраўнік праекта і эксперт даследчага цэнтра BIPART Уладзімір Кавалкін, а таксама эканаміст даследчага цэнтра Інстытута прыватызацыі і менеджменту Глеб Шымановіч.

- У чым сэнс праекту «Кошт урада»?

Уладзімір Кавалкін (У.К.): Пачнем з вядомай аксіёмы: грошы, якія выдаткоўвае дзяржава, не ўзнікаюць з ніадкуль, яны збіраюцца ў выглядзе падаткаў. Кожны грамадзянін, які працуе, плаціць падаткі - прама (па месцы работы) і ўскосна.

Глеб Шымановіч (Г.Ш.): Ускосна плаціць падаткі, напрыклад, калі купляе еду ў супермаркеце. Пры любой куплі грамадзянін аўтаматычна плаціць ПДВ. Акрамя таго, ёсць яшчэ бензін, алкаголь, тытунь, якія абкладаюцца дадатковым падаткам - акцызам. Усё гэта трэба ўлічваць.

У.К.: Грамадзяне маюць права ведаць, куды ідуць іх грошы, выплачаныя ў выглядзе падаткаў і як яны выдаткоўваюцца. Больш за тое, яны маюць права патрабаваць адпаведнай якасці паслуг. Мы лічым, што чыноўнікі павінны быць адкрытыя і падсправаздачныя грамадзянам.

- Як рэалізацыя праекта «Кошт Урада» можа паўплываць на жыццё ўмоўнай хатняй гаспадыні?

У.К.: Уявім, што яна схадзіла ў паліклініку, дзе ёй давялося правесці некалькі гадзін у чарзе, а выйшаўшы на вуліцу, убачыла, што старшыня выканкама купіў сабе новы джып Volkswagen Touareg. Хто патрэбны гэтай хатняй гаспадыні: чыноўнік на джыпе або медсястра, якая рабіла ёй перавязку і якая працуе за ўмоўныя 1,5 млн рублёў? Зайшоўшы на сайт праекта «Кошт урада» хатняя гаспадыня зможа даведацца, колькі яе грошай ідзе на медыцыну, а колькі на ўтрыманне мясцовых чыноўнікаў. І зрабіць выснову, ці справядлівае такое размеркаванне бюджэту. Акрамя таго, на сайце можна будзе даведацца памер запазычанасці дзяржавы ў цэлым і на кожнага беларуса.

Грамадзяне могуць ствараць грамадскі ціск на рашэнні дзяржавы нават праз звароты. Хатняй гаспадыні, якая напісала запыт у мясцовыя або рэспубліканскія органы ўлады, будуць абавязаныя адказаць.

Гэта будзе актыўная, не пасіўная пазіцыя, пры якой грамадзянін чакае, што дзяржава яму нешта дасць.

- Як можна будзе даведацца, колькі грошай асобны чалавек аддае дзяржаве?

У.К.: Вельмі проста. На сайце праекту нават можна будзе разлічыць, колькі вашых грошай пайшло на падаткі, калі вы купілі зададзеную колькасць піва (віна, гарэлкі), цыгарэт, бензіну. Пры ўводзе дадзеных калькулятар выдасць вам чэк, дзе будзе паказаная сума, якая пайшла дзяржаве. Грамадзяніну, напрыклад, стане вядома, колькі ён аддае ў выглядзе акцызаў, калі купляе 10 бутэлек піва ў месяц. Груба кажучы, выпіў піва - значыць, 50 тысяч адправіў на джып старшыні выканкама.

Таксама для таго, каб падаткаплацельшчык змог даведацца, колькі каштуе ўтрыманне розных структур дзяржавы, мы плануем увесці тры зразумелыя беларусам адзінкі вымярэння: піва, аўтамабіль, кватэру. Можна будзе даведацца колькі «аднушак» стаіць, дапусцім, утрыманне МУС.

Г.Ш.: Вы можаце спытаць: а колькі грошай на самой справе павінна траціцца на канкрэтныя структуры і ведамствы? Якім будзе аптымальнае спалучэнне выдаткаў? У гэтым я бачу сэнс другой часткі праекта - напісання аналітыкі. Будзе вывучаны сусветны вопыт.

Напрыклад, думаю, цікавыя вынікі можна атрымаць, калі параўнаць, колькі сродкаў у Беларусі выдаткоўваецца на паслугі ЖКГ, і колькі на гэтыя выдаткі сыходзіць з бюджэтаў Расеі, Польшчы, Літвы.

- Адкуль возьмеце дэталёвыя лічбы па выдатках бюджэту?

У.К.: Частка дадзеных, якія цікавяць нас, даступная на сайце Мінфіна і Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва. Але з некаторымі лічбамі ў нас узніклі праблемы. Напрыклад, Мінфін не публікуе ў адкрытым доступе дадзеныя па выдатках рэспубліканскага бюджэту ў ведамаснай і эканамічнай класіфікацыі.

- Чаму не друкуюць? Баяцца праўды?

Г.Ш.: Не абавязкова. Зараз на сайце Белстата вісіць аб'ява: у сувязі з аптымізацыяй колькасці дзяржапарату выпуск бюлетэняў пераносіцца на пэўную колькасць дзён. Гэта значыць статыстыка зараз будзе з'яўляцца не так аператыўна, як раней. У Мінфіне ж, які адказвае за бюджэт, чалавечы патэнцыял і так не занадта вялікі. Няма вялікага фінансавання - няма людзей. Адпаведна, у іх не так шмат магчымасцяў ствараць статыстычныя базы.

Так, магчыма, яны нешта і хочуць змаўчаць. Але ў многіх выпадках іх можна зразумець: не так лёгка ўсё апрацаваць.

У.К.: Але дадзеныя, якія мы запытваем, не носяць характар дзяржаўнай таямніцы. Грамадзяне як акцыянеры дзяржавы цалкам могуць патрабаваць справаздачнасці па выдатках іх грошай. Спадзяемся, нам усё ж атрымаецца займець якія цікавяць нас лічбы.

Большасць жа дадзеных ёсць у адкрытым доступе. Праблема заключаецца ў тым, што трэба як мінімум мець эканамічную адукацыю, каб у іх правільна разабрацца. Таму мы і ўзяліся рабіць праект для простага чалавека.