Андрэй Саннікаў: Тэрарызм у Парыжы і гвалт у Менску - з'явы аднаго парадку

Небяспека сёння пагражае свабодзе ва ўсім свеце.

Госць студыі Radio France Internationale Андрэй Саннікаў, былы палітычны зняволены, лідэр грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», кандыдат на пасаду прэзідэнта ў 2010 годзе спецыяльна прыехаў на «Рэспубліканскі марш» у Парыж.

RFI: На гістарычны «Рэспубліканскі марш» выйшлі больш за два мільёны французаў. На ваш погляд з боку - чаму гэтыя людзі выйшлі?

Андрэй Саннікаў: Па-першае, важна, што яны выйшлі. Вельмі важна, што выйшлі ў такой колькасці. Прычына зразумелая, канкрэтная нагода - забойства журналістаў, захоп закладнікаў і забойства ў краме, акты тэрарызму ў Францыі. А чаму выйшла столькі людзей, таму што зачапіў, напэўна, нейкае вельмі балючае месца гэты гвалт. Прычым, жорсткі гвалт.

Я мяркую, што менавіта гвалт над журналістамі, забойства журналістаў выклікала такую рэакцыю. Важна, што такая рэакцыя была ў людзей і што ўвесь свет падтрымаў гэтую дэманстрацыю. Але цікава, што марш дагэтуль не атрымаў выразнай назвы. І ў гэтым, мне здаецца, таксама ёсць нейкі сэнс. Называюць яго «Рэспубліканскім маршам», «Парыжскім маршам», «Маршам супраць гвалту», «Маршам салідарнасці», «Маршам за свабоду». Тут сышлося вельмі многае, і людзі выказвалі сваё стаўленне да ўсяго таго, што адбываецца ў свеце сёння. Да гвалту, да тэрарызму, да агрэсіі. Вось, напэўна, так можна ўспрымаць марш.

- Марш параўнальны з вызваленнем Парыжа ў момант Другой сусветнай вайны. Магчымы быў бы такі марш у Расеі ці ў іншай дзяржаве на постсавецкай прасторы?

- Мы памятаем Майдан. Напэўна, у пік Майдана параўнальная была колькасць людзей на плошчах і вуліцах Кіева. Але гэта насіла трошкі іншы характар - гэта была барацьба за свабоду, і там былі ахвяры.

Сёння адназначна магу сказаць, немагчымы такі марш ні ў Менску, ні ў Маскве, таму што там няма дэмакратыі. Проста таму. Таму што там, калі мы выходзім на вуліцу, мы выходзім на знак пратэсту супраць тых рэжымаў, якія сёння існуюць і ў Расеі, і ў Беларусі. Мы выходзім пратэставаць, і супраць нас ужываюць сілу. Там няма таго яднання грамадства, якое ўчора мы бачылі ў Парыжы. Проста ёсць супрацьстаянне сіл, якія абараняюць рэжым, у тым ліку са зброяй, і бяззбройных людзей, якія пратэстуюць супраць гэтых рэжымаў.

Я спадзяюся, што такое магчымае пасля змены ўлады. Спадзяюся, што мірныя дэманстрацыі ў падтрымку свабоды слова, у падтрымку каштоўнасцяў, у падтрымку свабоды, грамадзянскіх свабод адбудуцца. Але сёння чакаць, што вялікай колькасці людзей можна беспакарана выйсці на вуліцу, не прыходзіцца.

- Прэзідэнт Французскай рэспублікі, Франсуа Аланд, заявіў, што Парыж - сталіца міру. Брацтва - дэвіз Рэспублікі (свабода, роўнасць, братэрства), гэта брацтва мы ўбачылі на вуліцах Парыжа. Мы ўбачылі разам з Франсуа Аландам лідэраў тых дзяржаў, якія рэдка сутыкаліся разам у такім адзіным парыве. Я маю на ўвазе Біньяміна Нетаньяху і Махмуда Абаса, Сяргея Лаўрова і Пятра Парашэнку (у самы разгар расейска-украінскага скандалу). Вас уразіла, што вы падумалі, для сябе адзначылі?

- Так, прысутнасць вялікай колькасці першых асоб ўразіла. Але наогул, не пра гэта ішла гаворка. Мне нецікава было, як будуць паводзіць сябе лідэры, таму што мы ведаем, што будуць спробы выкарыстоўваць у палітычных мэтах гэты марш. Я нават не хацеў ісці на плошчу Рэспублікі, назіраць, што робяць лідэры. Мне больш цікава было быць з людзьмі, з парыжанамі, і з тымі, што прыехалі ў Парыж. Таму што сярод прысутных лідэраў не ўсе падзяляюць ідэалы свабоды, мякка кажучы. Прынцыпы правоў чалавека і асноўных свабодаў.

- Напрыклад, прадстаўнікі Турцыі былі на гэтым маршы, а Турцыя актыўна крытыкавала выданне «Шарль Эбдо» за карыкатуры.

- Ды не толькі Турцыі. Давайце палічым, колькі журналістаў пасадзілі, у агульнай колькасці, лідэры, якія прысутнічалі, ў сваіх краінах. Таму не пра гэта быў марш. Вельмі важна, каб гэты настрой не сышоў, і каб ён уплываў на лідэраў.

Чаму я прыехаў? Для мяне гэтыя рэчы стаяць у адным шэрагу: і тое, што адбывалася ў Менску ў 2010 годзе, жахлівае падаўленне мірных акцый пратэсту, і ўкраінскі Майдан, і гэта агрэсія Расеі ва Украіне, якая працягваецца дагэтуль, і забойства журналістаў у Парыжы (усёй рэдакцыі па сутнасці). Гэта для мяне рэчы з аднаго шэрагу, яны паказваюць, наколькі вялікая небяспека сёння пагражае свабодзе. Нават тут - у дэмакратычнай Еўропе, у дэмакратычнай Францыі.

Чаму я прыехаў? Для мяне гэтыя рэчы стаяць у адным шэрагу: і тое, што адбывалася ў Менску ў 2010 годзе, жахлівае падаўленне мірных акцый пратэсту, і ўкраінскі Майдан, і гэта агрэсія Расеі ва Украіне, якая працягваецца дагэтуль, і забойства журналістаў у Парыжы (усёй рэдакцыі па сутнасці). Гэта для мяне рэчы з аднаго шэрагу, яны паказваюць, наколькі вялікая небяспека сёння пагражае свабодзе. Нават тут - у дэмакратычнай Еўропе, у дэмакратычнай Францыі.

Таму мне б хацелася, каб палітыкі, якія прысутнічалі на маршы, зразумелі, што гэта, сапраўды, з аднаго разраду рэчы. Нельга прыязджаць выказваць салідарнасць з французскім народам і працягваць душыць свабоду слова ў сябе ў краіне, працягваць агрэсію, падтрымліваць тэрарызм у іншых краінах, фактычна выступаць дзяржавай-спонсарам тэрарызму. Таму хацелася чуць больш не палітыкаў, а маральных аўтарытэтаў, якія ёсць яшчэ, дзякуй Богу, у свеце, у Францыі, у Еўропе.

- Палітыкі неяк абышліся без усялякіх заяў. Марш лідэраў падоўжыўся даслоўна некалькі хвілін, а потым Парыж быў аддадзены тым людзям, якія ў гэтым адзіным парыве за свабоду і іншыя фундаментальныя каштоўнасці выйшлі ўчора на вуліцу. Вельмі шмат было хваляванняў з нагоды таго, ці змогуць ці не змогуць французскія ўлады забяспечыць бяспеку. Як вы адчувалі сябе ў Парыжы?

- Цудоўна. Па-першае, было поўнае адчуванне бяспекі, хоць не было шмат заўважных прыкмет забеспячэння гэтай бяспекі. Метро адкрытае, не асабліва шмат там супрацоўнікаў нават было. Абсалютна не адчувалася ніякай напружанасці, не тое што небяспекі. Для мяне наогул гэта трошкі новы досвед, таму што дэманстрацыя ў Менску - гэта небяспека для цябе асабіста, для тваіх сяброў, для тваіх блізкіх. Таму што там абавязкова альбо да дэманстрацыі, альбо падчас дэманстрацыі, пасля дэманстрацыі можна чакаць або турэмнае зняволенне, альбо збіццё і т. д. А гэтая мірная дэманстрацыя - нейкае родавае стаўленне людзей адзін да аднаго. Я быў у шаліку колеру нашага нацыянальнага сцяга - бел-чырвона-белага - людзі, я не думаю, што шмат хто ведае, што гэта беларускі сцяг. Але яны бачылі, ўсміхаліся, ківалі, разумеючы, што гэта таксама нейкі знак, важны для мяне, і не толькі для мяне.

Проста нейкія дзіўныя рэчы былі - першае, што я заўважыў на тым участку, дзе быў -вельмі шмат сцягоў мусульманскіх дзяржаў, якія сустракалі апладысментамі. Потым шчыльны натоўп, яблыку, што называецца, няма дзе ўпасці, і раптам раздаецца сірэна, і праязджае машына «хуткай дапамогі» або машына жандармерыі - людзі расступаюцца, як нейкае мора разыходзіцца біблейскае, і потым стульваецца, калі машына праязджае. Без усялякага ўмяшання жандараў, без усялякіх нават просьбаў разысціся. Проста гучыць сірэна, людзі разыходзяцца. Нідзе ніякіх найменшых прыкмет агрэсіўнасці або небяспекі не было.