Былы дэсантнік: Грамадзянскіх вайсковыя парадкі звычайна шакуюць

Абыякавасць і грэбаванне да чалавека – гэта рэальнасць беларускага войска.

Пра гэта піша былы дэсантнік Канстанцін Літвін (гады службы — 2009 – 2010, батальён сувязі 38-й асобнай мабільнай брыгады) для intex-press.by:

Целы і арганізмы

Наша «элітная» вайсковая частка была прасякнутая гвалтам зверху данізу. Нармальныя стасункі паміж людзьмі там уявіць цяжка. Само паняцце «чалавек» – для грамадзянскіх. Чалавек – гэта той, хто адчувае, думае, рэфлексуе. У войску гэта лішняе. Там ты функцыя, адзінка. «Цела», «агент», «арганізм». Не думай над загадамі, не спрачайся. Твая функцыя – выконваць.

Павага? Камандзір ладзіў разгон афіцэрам проста на пляцы брыгады. З мікрафонам. Перад паўтары тысячамі падначаленых ён ледзь не пераходзіў на мат. Афіцэры праглыналі. Што ўжо казаць пра жаўнераў? Сцерпіць яшчэ і не такое!

У нашай брыгадзе амаль усе лейтэнанты збіраліся пры першай магчымасці сысці з войска ці хаця б з гэтага падраздзялення. Як толькі скончыўся кантракт – хутчэй на грамадзянку. Але калі афіцэры падпарадкоўваюцца толькі вайсковаму начальству, то духу даводзіцца выконваць і загады афіцэраў і капрызы дэмбеляў.

Бессэнсоўнасць салдацкага быцця

Сярод сродкаў матывацыі ў войску ніякіх пернікаў. Тут толькі пуга. Навошта матываваць, калі статут абавязвае выконваць усякі загад? Не выканаеш – пакараюць.

Жаўнера не павінна «цягнуць» – расслабленасць проціпаказаная. Адпачынак таксама. Нават тое, што называецца вячэрняй прагулкай, – гэта некалькіх колаў па пляцы з выкананнем страявой песні. Што ўжо казаць аб бессэнсоўных занятках па страявой падрыхтоўцы амаль кожны дзень і спартовых святах па нядзелях.

Жаўнер заўсёды павінен быць заняты. Не важна чым. Заняткаў шмат. Прыбіранне снегу, напрыклад. Гурбы на тэрыторыі павінны быць «вайсковымі» – квадратнымі. Некаторыя вайсковыя правілы за дзесяцігоддзі сталі свяшчэннай каровай, да якой нельга дакранацца: трэба адбіць коўдры на ложках адмысловымі плашчакамі, каб атрымаўся прамы кут, а палоскі на коўдрах выраўнаваць пад нацягнутую нітку. Нават мыла і паста павінны ў дзвюх палоўках скрыні тумбачкі быць складзеныя па-вайсковаму: насупраць.

Афіцэры часта хваліліся, што адзін стрэл з якой-небудзь прылады каштуе тысячу даляраў. Пры гэтым жаўнеры мыюць падлогу і прыбіральні раствораным у вадзе «Дзіцячым» мылам і ўласнай пенай для галення. Іншых мыйных сродкаў у байца няма.

Хварэць – гэта таксама для грамадзянскіх. Калега рамантаваў свой грузавік, лежачы на халодным друзе, з тэмпературай трыццаць восем. Пры прастудзе ў медроту не кладуць, – толькі калі здарыцца штосьці больш сур'ёзнае.

Аб дэмбелях і шакалах

«Нарадзі цыгарэту», «нарадзі ёгурт» – звычайныя патрабаванні дэмбеля. Дух засцілае дэмбелю ложак, падшывае ягоны кіцель, капае акоп і за сябе, і за яго.

Датуль, як я прыйшоў служыць, жаўнераў біць перасталі ў большасці падраздзяленняў. У нашай роце хіба што старшына мог даць кухталя дзеля смеху, пад які-небудзь жарт. Але ёсць маса спартыўных спосабаў «выхавання».

Практыкаванне «кока-джамба», напрыклад, – гэта скачкі са становішча седзячы з плескачом над галавой. Пасля пары дзясяткаў такіх скачкоў, боль у нагах будзе нагадваць аб сабе пару дзён. Або сотня адцісканняў – ва ўпоры лежачы на кулаках. А яшчэ дэмбелі могуць паставіць «на кабіну» – у той жа ўпор лежачы, толькі без рук – на галаву.

У нашай роце стаянне на галаве ўжо не практыкавалі, але гэта рэдкае выключэнне: знаёмы служыў у адным з мабільных батальёнаў, які паміж сабой жаўнеры называлі «Чачэніяй», там, з ягоных слоў, ужываліся ўсе традыцыі дзедаўшчыны, у тым ліку і рукапрыкладства.

Вайскоўцы глядзяць адзін на аднаго знізу ўверх або зверху ўніз – залежыць ад звання і статусу. Шараговец, прапаршчык, лейтэнант, палкоўнік. Душара, яжара, дэмбель.

У афіцэраў сваё кола стасункаў, у жаўнераў – сваё. Жаўнер бачыць афіцэра ў асноўным на занятках, а з дэмбелямі жыве круглы дзень. Так што да сваіх ён прывязаны значна мацней. Яны заўсёды побач і для яго значаць куды болей, чым афіцэры.

Ад дэмбеляў малады заклік засвойвае іншую назву афіцэра – «шакал». Згодна з дэмбельскай сістэмай каштоўнасцяў, «шакал» жаўнеру не сябар. З «шакалам» трэба быць напагатове. Будзь асцярожны ў тым, што яму кажаш. Размаўляеш з «шакалам» – значыць, здаеш дэмбеляў.

У дэмбельскай сістэме каштоўнасцяў найгоршая правіннасць – гэта кагосьці здаць. Тых, хто здаў, ці каго хоць бы падазраюць у гэтым, у салдацкім асяроддзі чакае астракізм – найгоршае, што можа быць. Ад такіх людзей могуць адвярнуцца нават сябры, з такога жаўнера можна здзекавацца: яму дастануцца ўсе абразы, самая брудная праца, а пра астаткі годнасці можна забыцца. Для многіх – да канца службы.

Пасля вяртання на грамадзянку тым, хто гэта перажыў, лепш адразу запісвацца да псіхолага для рэабілітацыі.

Так як гвалт у войску не асабліва асуджаецца, зняважыць больш слабага для многіх – самы просты спосаб падняць самаацэнку і выкарыстоўваецца ён вельмі шырока. Ім карыстаюцца не толькі дэмбелі. Нават «духі» будуць «глушыць» больш слабага, каб падняцца ва ўласных вачах.

Чаму жаўнер маўчыць?

Калі ў жаўнера ў падраздзяленні праблемы, дапамагчы яму не можа ніхто. Скардзіцца ён пойдзе, калі зусім загнаны ў кут.

Многім афіцэрам сапраўды не ўсё адно, але чым яны могуць дапамагчы? Хутчэй за ўсё, камандзір роты выкліча крыўдзіцеляў і правядзе прафілактычную гутарку. Пасля гэтай гутаркі жыццё скаржніка ненадоўга палепшыцца, а затым ператворыцца ў пекла.

Перавод жаўнера ў іншую роту – таксама не варыянт. Там дэмбелі разумеюць, што пераводзяць толькі тых, хто «здае», і сустрэнуць адпаведным чынам. Увогуле, у войску няма ніякага эфектыўнага механізму барацьбы з несправядлівасцю. Затое ёсць эфектыўны механізм захоўвання сакрэтаў.

Памятаю, як афіцэр, які чытаў інструкцыю для нас перад адпачынкам, тлумачыў, што не варта распавядаць сябрам і родным аб жыцці і побыце ў частцы. Яшчэ б! Грамадзянскіх вайсковыя парадкі звычайна шакуюць!

Але жаўнеры звычайна і самі нешматслоўныя: каму захочацца распавядаць пра ўласныя прыніжэнні? На грамадзянцы ўсе хочуць выглядаць героямі, і ўсе такія гісторыі застаюцца за брамай часткі.

І нават смерці звычайна не атрымліваюць шырокай агалоскі. Думаць, што пасля смерці Аляксандра Коржыча штосьці зменіцца – памылка. Такія воінскія часткі, як мая, – гэта закасцянелыя і закрытыя для крытыкі сістэмы.

Вайскоўцы не ўмеюць кіраваць па-іншаму. І яны не будуць мяняцца дзеля нас.