Дакаціліся

Звесткі Белстата выклікаюць здзіўленне.

Шматгадовы маніторынг бюджэтаў хатніх гаспадарак, ажыццяўляны Белстатам на падставе давернага і рэпрэзэнтатыўнага апытання іх гаспадароў, прыносіць, у агульным, чаканыя вынікі. Тым не менш яны выклікаюць здзіўленне, піша Канстанцін Скуратовіч для belrynok.by.

Напрыклад, кожнае апытанне сцвярджае, што самымі беднымі сярод насельніцтва выяўляюцца жыхары Берасця і Берасцейскай вобласці. У апошнім бюлетэні Белстата так і напісана: «Сярод рэгіёнаў найменшы ўзровень малазабяспечаных адзначаны ў г.Мінску, найбольшы – у Берасцейскай вобласці».

На першы погляд, усё відавочна. У студзені-красавіку 2017 года сярэднямесячны налічаны намінальны заробак у Менску склаў 1 071, 0 рубель (143,4% да ўзроўню СЗ у краіне), у Берасцейскай вобласці – 636,2 рубля і 85,2%. Менскі СЗ амаль у 1,7 раза перавышае берасцейскі. Краіна кантрастаў. Урад мусіў устурбавацца нарастаннем рэгіянальнай няроўнасці ў даходах насельніцтва і нават, можна сказаць, у гэтым шчыруе – у Берасцейскай вобласці ў параўнанні з студзенем-красавіком 2016 года рэальны заробак вырас на 1,7%, у Менску – на 0,9%.

Але пры такім «апераджальным развіцці» вобласць асуджаная на вечную адсталасць, на месца эканамічнага гета. То бок, Менск пазіцыянуе сябе ў якасці метраполіі, а рэгіёны, у тым ліку Берасцейская вобласць, асуджаныя на ролю «каланіяльных прыдаткаў». Берасцейская вобласць больш за іншых пасуе на пастаўшчыка ў скарб сельскагаспадарчай прадукцыі.

Як паказвае Белстат, і ў сталіцы, і ў Берасцейскай вобласці, і ў астатніх рэгіёнах краіны рэальныя заробкі растуць, але расце і дзель «беднякоў»: колькасць менчукоў, якія мелі ў распараджэнні суму меншую за і роўную бюджэту пражытковага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва (182,7 рубля ў месячы у студзені-сакавіку 2017 года), склала 1,8% (у студзені-сакавіку 2016 года – 1,1%), у Берасцейскай вобласці – 8,7% (у студзені-сакавіку – 7,9%).

Такім чынам, пастаўленая ўладамі задача павышэння сярэдняга заробку выконваецца, але не так хутка, як меркавалася. А рэальныя наяўныя грашовыя даходы насельніцтва (грашовыя даходы за вылікам падаткаў, збораў і ўнёскаў, скарэктаваныя на індэкс спажывецкіх коштаў тавараў і паслуг) у першым квартале гэтага года склалі 97,8% да ўзроўню 2016 года.

Як удакладняе Белстат, асноўнымі крыніцамі грашовых даходаў насельніцтва застаюцца аплата працы і трансфэрты насельніцтву (пенсіі, дапамогі, стыпендыі ды іншыя), удзельная вага якіх у агульнай суме грашовых даходаў насельніцтва склалі 85,9%. Да астатніх крыніцах грашовых даходаў належаць даходы ад прадпрымальніцкай ды іншай даходнай дзейнасці, даходы ад уласнасці, іншыя даходы, такія, як аліменты, падарункі...

Можна выказаць здагадку, што крызіснае зніжэнне справовай актыўнасці прычынілася да змяншэння даходаў ад прадпрымальніцкай дзейнасці і зніжэння сум такіх экзатычных для Беларусі даходаў, як дывідэнды. Але, не рызыкуючы памыліцца, можна сцвярджаць, што скарачэнне занятасці ў эканоміцы і падзенне рэальных пенсій, што выплачваюцца насельніцтву (на 1,8%) становіцца асноўнай прычынай падзення рэальных грашовых даходаў хатніх гаспадарак.

Чым меншы СЗ, тым большае значэнне пенсій для рэгіянальнай і нацыянальнай эканомікі. У Менску, напрыклад, сярэдняя сума прызначаных пенсій (297,7 рублёў у красавіку) склаў 27,6% сярэдняй заплаты ў горадзе, а ў Берасцейскай вобласці – 46,2%. У краіне ў цэлым гэтая прапорцыя склала 38,3%. Пры гэтым у Менску дзель пенсіянераў складае блізу 20%, у Берасцейскай вобласці – больш за 25%.

У эканоміцы Менска занятыя 53,8% насельніцтва, у Берасцейскай вобласці – 42,8%. Варта ўлічваць, што сярэдняя сума прызначаных пенсій у 2,1 разы перавышае пражытковы мінімум пенсіянераў (138 рублёў у лютым-красавіку 2017 года) і ў 1,6 раза бюджэту пражытковага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва. Такім чынам, пенсіянераў нельга залічыць да маламаёмных паводле гэтага крытэру, іх можна нават (мяркуючы з узроўню агульнай беднасці ў краіне) ўважаць за заможных. Пагатоў гэта справядліва ў дачыненні да рэгіёнаў, дзе пенсіі набліжаюцца да паловы СЗ. Да таго ж пенсіі выплачваюцца рэгулярна, а заробкі – як выпадзе.

Парадаксальна, але менскія пенсіянеры з'яўляюцца самымі беднымі ў краіне. І што да СЗ, і ўзроўнем іх рэальных (сталічных) патрэб, якія нашмат перавышаюць патрэбы жыхароў іншых местаў, не кажучы пра вёскі і больш дробныя сельскія паселішчы.

Усе ведаюць, што беднасць бывае параўнальнай і абсалютнай. Галечай на мяжы выжывання, якая ў нас вызначаецца ніжэй за ўзровень БПМ. Гэта увогуле не тычыцца пенсіянераў, але больш характэрна для працоўных, якія маюць невысокія выдаткі, абцяжараных сем'ямі, такім чынам, галоднымі дзецьмі ўсіх узростаў незалежна ад таго, ім выплачваецца дзяржаўная дапамога або не. Група сацыяльнай рызыкі безупынна павялічваецца за кошт скарачэння занятасці. Прычым ніякіх масавых звальненняў з прычыны банкруцтваў або, наадварот, паспяховых мадэрнізацый прадпрыемстваў не адбываецца.

Працоўная сіла, як раней, проста «выціскаецца» з прадпрыемстваў з фармальных прычын, галоўнымі з якіх з'яўляецца непадаўжэнне кантрактаў і гранічнае падзенне матывацыі да працы ў работнікаў, якія адмаўляюцца ад працы, бо яна не прыносіць мінімальны неабходны для выжывання даход.

Напрыклад, у красавіку, калі начальства шчыравала над поўным працаўладкаваннем ўсіх беспрацоўных, у Берасцейскай вобласці афіцыйная занятасць у эканоміцы скарацілася на 2,5 тысячы чалавек. Большасць з тых, хто страціў працоўныя месцы, ніякіх ад дзяржавы трансфэртаў не атрымаў і, можна сцвярджаць, папоўніў колькасць малазабяспечаных. Шмат хто з іх, напэўна, зайздросціць «заможным пенсіянерам», якія дажылі да патрэбнага веку.