У Беларусі рыхтуецца маштабная дэвальвацыя?

Выказванні чыноўнікаў дазваляюць зрабіць несуцяшальны прагноз.

З нядаўніх часоў у СМІ стала прасочвацца адрывістая інфармацыя пра планы ўладаў у развіцці эканомікі ў наступным годзе. Спіс прадказанняў і пасады штатных «Ванг» выклікаюць трапятанне і павагу.

Выданне banki24.by сабралася з духам і прааналізавала перлы чыноўніцкай думкі.

16 жніўня адбылося пасяджэнне прэзідыума Саўміна. На пасяджэнні адказныя асобы абмяркоўвалі, у якой рэальнасці будзе жыць краіна ў 2018 годзе. Прэм'ер-міністр Андрэй Кабякоў паведаміў, што ўрад і Нацбанк збіраюцца перадаць на патрабаванне Лукашэнкі 7 найважнейшых параметраў прагнозу.

У мэтавым варыянце прагнозу ВУП Беларусі вырасце аж на 3,4%, прадукцыйнасць працы - на 2,8%. І гэта дзіўная рэч. Тлумачым, чаму так.

Згодна з прагнозам на 2017 г. ВУП павінен павялічыцца на 1,7%, прадукцыйнасць працы - на 1,8%. Гэта лагічна: прагноз прадугледжвае памяншэнне колькасці занятых у эканоміцы. У прагнозе на 2018 год усё пастаўленае з ног на галаву. Пры росце ВУП на 3,4% і прадукцыйнасці на 2,8% занятасць у эканоміцы павінна павялічыцца на 0,6%.

Але справа ў тым, што ў беларускіх умовах гэта нешта няўяўнае. Занятасць у эканоміцы Беларусі бесперапынна падае з ліпеня 2011 года. З чэрвеня-2011 да чэрвеня-2017 колькасць занятых абвалілася на 351,5 тысяч чалавек!

Адкуль раптам пры цяперашняй дэмаграфіі ў нас возьмуцца «лішнія» занятыя?

Варыянтаў можа быць некалькі. Па-першае, улады могуць пачаць масіраванае прыцягненне замежнай працоўнай сілы (напрыклад, з Кітая). Па-другое, ёсць імавернасць, што самымі жорсткімі метадамі будзе ўводзіцца новая версія дэкрэту пра «дармаедаў». Магчыма, улады сур'ёзна разлічваюць прымусіць да працы сотні тысяч людзей. Ну і па-трэцяе імаверна нейкі мікс з названых вышэй метадаў.

Іншыя тлумачэнні, адкуль з'явяцца новыя занятыя (акрамя пайменаваных), пакуль выглядаюць занадта фантастычна. Выклікае асцярогі згадка пра прагноз у інвестыцыях у асноўны капітал.

На задуму ўладаў, інвестыцыі ў асноўны капітал перавысяць чаканыя інвестыцыі 2017 года на 6,8%. Прагнозны паказчык у інвестыцыях не ўключаўся ва ўказы Лукашэнка ўжо некалькі гадоў. І гэта зусім не выпадкова. Менавіта інвестыцыйная напампоўка з боку дзяржавы да крызісу прыводзіла да выцяснення прыватных інвестыцый і стымулявала рост імпарту з боку прадпрыемстваў.

Мала для каго з'яўляецца сакрэтам, што прадукцыя беларускіх вытворцаў у большай частцы вельмі імпартаёмістая. У сваю чаргу, перакосы ў экспартна-імпартным балансе прыводзілі да ўтварэння дзір у замежным гандлі.

Раней гэтыя дзіркі ўлады зачынялі праз новыя абавязкі. Але да гэтага моманту сума запазычанасці пагражае выйсці за максімальна дапушчальныя межы. Значыць з радыкальных сродкаў развязання праблемы з празмернымі інвестыцыямі застаецца толькі дэвальвацыя беларускага рубля.

Не выключана, што менавіта такім шляхам будуць дасягнуты рост экспарту на 6% і «практычная збалансаванасць» замежнага гандлю.

У 2018 годзе Беларусь застанецца інвестыцыйнай пустыняй. Паводле афіцыйнага прагнозу прамыя замежныя інвестыцыі на чыстай аснове складуць толькі 1,45 млрд USD. Для параўнання: прагноз на 2017 год складае 1,4 млрд USD, на 2016 год быў роўны 1,35 млрд USD, на 2015 год - 1,875 млрд USD, на 2014 год - 2,5 млрд USD. Ніводная з адзнак уладаў за апошнія гады не апраўдалася: інвестыцый было яшчэ менш, чым думалі прыцягнуць ва ўрадзе.

Пад пагрозай зрыву знаходзіцца і прагноз на 2017 год. Гэта няхітра: паступленнi ад продажу дзяржмаёмасці не першы год амаль нулявыя, а браць на сябе заводы-банкруты замежныя інвестары не спяшаюцца.

Цікавая адзнака інфляцыі. Чамусьці ўлады не збіраюцца зніжаць яе тэмпы ў параўнанні з 2017 годам. Ва ўрадзе і Нацбанку мяркуюць, што да канца года інфляцыя не выпаўзе за мяжу 7%. Аднак той жа арыенцір яны ставяць сабе і на 2018-ы. З якой прычыны можа спыніцца запаволенне інфляцыйных працэсаў?

Напрыклад, праз змякчэнне грашова-крэдытнай палітыкі НБРБ або за кошт нарошчвання бюджэтных расходаў Мінфінам. Дарэчы, Мінфін чамусьці не раскрыў ацэнку прыросту выдаткаў бюджэту у 2018 годзе ў адносінах да чаканага выканання за 2017-ы. Ёсць толькі працэнт у даходах. Даходы рэспубліканскага бюджэту налета вырастуць на 6,2%. Гэты працэнт вельмі характэрны.

У выпадку захавання інфляцыі на ўзроўні 7% па сутнасці ўлады нацэлены толькі на захаванне рэальных даходаў бюджэту на ўзроўні 2017 года. І гэта ў найлепшым выпадку. Цяпер дэфлятар ВУП, з дапамогай якога намінальныя даходы бюджэту пералічваюцца ў рэальныя, большы за спажывецкую інфляцыю.

Таму, калі ўсё так і застанецца, нас чакае скарачэнне рэальных даходаў бюджэту. Вядома, ёсць агаворка, што праект бюджэту спланаваны зыходзячы з кансерватыўнай ацэнкі росту эканомікі - на 1,1-1,2%. Таму рост рэальных даходаў бюджэту магчымы, але пры ўмове 3% дадатку да ВУП.

Прыўносяць клопат і нядаўнія заявы па «ўтрыманню» сумы заробку на ўзроўні снежаньскага адразу пасля Новага года. Падзенне студзеньскага заробку ў адносінах да снежаньскага на 10-12% - натуральны працэс у нашай эканоміцы.

Калі прадпрыемствы прымусяць выплачваць звышвысокі заробкі яшчэ і ў «мёртвы» зімовы сезон, ні да чаго добрага гэта не прывядзе. Ужо на ўнутраным валютным рынку так дакладна. Зрэшты, можа так стацца, што процьма планаў апынецца імітацыяй бурнай дзейнасці, а чыноўнікі проста трымаюцца запаветаў часоў Пятра I. Бо з падачы імператара вядома, што падначалены перад начальствам павінен мець выгляд хвацкі і дурнаваты, каб разуменнем сваім не бянтэжыць яго.