Bloomberg: Што будзе з геапалітыкай пасля адмовы ад вуглевадародаў

Якімі стануць міжнародныя стасункі пасля пераходу на новыя крыніцы энэргіі.

Новай прыкметай таго, што канец эры выкапнёвага паліва набліжаецца, стала пастанова штата Каліфорнія перайсці на 100% аднаўляльныя крыніцы энэргіі да 2045 года. Іншыя штаты і гарады, сярод якіх Масачусетс, Чыкага і Атланта, збіраюцца зрабіць аналагічны пераход.

Прыхільнікі ідэі прыводзяць цэлы шэраг пераваг, якія прынясе эра аднаўляльных крыніц энэргіі і якія палепшаць наша жыццё. Менш шкодных выкідаў у атмасферу, больш таннае электрычнасць, новыя магчымасці забяспечыць энэргіяй бедныя краіны, а таксама незалежнасць ад эканамічнай і палітычнай багны жорсткага свету нафтавых і газавых рынкаў.

"Так, ёсць шмат прычын з энтузіязмам ставіцца да пераходу на аднаўляльныя крыніцы энэргіі. Але, на жаль, уцёкі ад энэргетычнай геапалітыкі - не адна з іх", - піша на старонках Bloomberg прафесар практыкі міжнародных стасункаў Школы Кэнэдзі Гарвардскага універсітэта Меган О'Саліван, якая працавала ў Радзе нацыянальнай бяспекі ЗША з 2004 да 2007 года (пераклад - zn.ua).

Амерыканцы і еўрапейцы добра ведаюць пра геапалітычныя недахопах залежнасці ад выкапнёвага паліва. Нягледзячы на тое, што энэргетычныя эмбарга вельмі рэдка накладваюцца і яны не ў інтарэсах вытворцаў, нафтавы крызіс ўзору 1973 года ўсе яшчэ магчымы. Ва Усходняй Еўропе перабоі з пастаўкамі газу накшталт тых, што адбыліся ў 2006 і 2009 гадах, калі Расея перакрыла продаж для Украіны, навяваюць такія трывожныя ўспаміны. Нават пагроза такіх дзеянняў ужо мае палітычную вагу.

Для іншых краін, між іншым у Азіі, залежнасць ад энэргетычных паставак з далёкіх краін праз шматлікія транзітныя вузлы, такія як Малакскі праліў паміж Інданэзіяй і Малайзіяй, таксама прычына для трывог. І, вядома ж, існуе нестабільная палітычная сітуацыя на Блізкім Усходзе і ў іншых вытворцаў энерганосьбітаў, такіх як Нігерыя і Венесуэла.

"Чаму ж пераход на энэргію сонца і ветру не пазбавіць нас усіх ад такіх геапалітычных праблем? Па-першае, пераход на аднаўляльныя крыніцы ў сістэме электразабеспячэння, які плануе Каліфорнія, не адбудзецца маштабна, пакуль у транспартнай сферы электрамабілі не стануць нормай. Да таго часу , пакуль транспарт будзе выкарыстоўваць выкапнёвае паліва, аднаўляльныя крыніцы энэргіі не будуць гуляць значную ролю ў геапалітыцы нафты або яе спажыванні", - гаворыцца ў артыкуле.

Аўтарка адзначае, што важней тое, што пераход на аднаўляльныя крыніцы можа ўнесці ўласныя складанасці ў геапалітычную сферу. І гэта не павінна нікога здзіўляць, бо свет ужо перажыў пераход на ядзерную энэргетыку і бачыў магчымыя "падводныя камяні". Да прыкладу, свет ужо бачыў на прыкладзе Ірана, што ўзбагачэнне ўрану для мірнай энэргетыкі можа стаць прыкрыццём для распрацоўкі ядзернай зброі. Больш за тое, у гісторыі кожны вялікі пераход у сусветнай энэргетыцы: ад дрэва да углю і ад вугалю да нафты - прынёс з сабой уласныя геапалітычныя наступствы. І аднаўляльныя крыніцы не будуць выключэннем.

На думку О'Саліван, пераход на новыя крыніцы энэргіі можа выклікаць з'яўленне новых формаў так званага "рэсурснага праклёну" - феномен, згодна з якім палітычнае і эканамічнае развіццё багатых рэсурсамі краін чамусьці горшае, чым у тых, у каго прыродных выкапняў менш. У многіх багатых рэсурсамі краін эканамічны рост на самай справе больш павольны і палітычныя інстытуты часцей бываюць рэпрэсіўнымі і недэмакратычнымі.

У свеце выкапнёвага паліва гэты "праклён" у асноўным тычыцца буйных вытворцаў нафты і газу. У свеце аднаўляльнай энэргіі крыніца не будзе прычынай такога феномену, таму што сонца і вецер ёсць усюды. Праблема можа паўстаць у краін, багатых на тыя мінералы, якія патрэбныя для таго, каб аднаўляльная энэргетыка была магчымай. Значная частка гэтых мінералаў - рэдказямельныя металы і іншыя выкапнёвыя матэрыялы. Да прыкладу, індый і кобальт - мінералы, якія цяжка здабыць - патрэбныя для вытворчасці сонечных панэляў і батарэй.

Кітай вырабляе блізу паловы ўсяго індыя, які спажываецца сёння ў свеце. А Дэмакратычная рэспубліка Конга стала асноўнай міжнароднай крыніцай кобальту. Буйныя вытворцы літыя, які таксама выкарыстоўваюць у батарэях - гэта Аргентына, Аўстралія, Чылі і Кітай. У Балівіі таксама ёсць значныя залежы літыя, што можа стаць для яе эканамічным трамплінам у будучыні. Тэлур - не рэдказямельны мінерал, але ён таксама ключавы элемент для вырабу сонечных панэляў. ЗША імпартуюць яго ў асноўным з Канады, але спадзяюцца таксама і на пастаўкі з Бельгіі, Кітая і Філіпін.

Па некаторых падліках, Кітай пастаўляе 95% усіх рэдказямельных мінералаў на сусветным рынку. Улічваючы такую дамінантную пазіцыю Пекіна, свету варта чакаць паўтарэння эпізоду з 2010 года, калі Кітай замарозіў продаж рэдказямельных мінералаў Японіі, для якой яны жыццёва важныя для вытворчасці сонечных панэляў і батарэй. А прычынай паслужыла тэрытарыяльная спрэчка.