Балтыйскае разгалінаванне для Лукашэнкі

Для беларускай нафтаперапрацоўкі прагучаў трывожны званочак.

Перспектыва перанакіравання нафтапрадуктаў, якія вырабляюцца ў Беларусі, на расейскія парты можа мець сур'ёзныя наступствы. Кошт пытання — зніжэнне даходнасці аднаго з галоўных артыкулаў айчыннага экспарту або скарачэнне аб'ёмаў паставак расейскай нафты ў Беларусь, піша «Эканамічная газета».

«Званочак» празвінеў 16 жніўня ў Калінінградзе на нарадзе аб праблемах развіцця інфраструктуры Паўночнага Захаду Расеі. Тады прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін даў даручэнне абавязаць беларускіх вытворцаў накіроўваць нафтапрадукты на перавозку праз расейскія, а не прыбалтыйскія парты. Пры гэтым У.Пуцін прапанаваў звязаць транзіт беларускіх нафтапрадуктаў канчатковым пакупнікам з аб'ёмамі паставак расейскай нафты ў нашу краіну: «Так як на беларускіх НПЗ перапрацоўваецца наша нафта, іншай там няма і наўрад ці з'явіцца».

Спробы пераарыентаваць беларускія пастаўкі на расейскую транспартную інфраструктуру робяцца даўно. Упершыню яны ўжываліся яшчэ ў 2005 годзе, а з 2012 года ўзмацніліся. Спачатку ААТ «РЧ» прапаноўвала зніжку на перавозку нафтапрадуктаў у парты Расеі на 6%, затым на 25%, а цяпер павялічыла яе да 50% да канца 2018 года на перавозку беларускага мазуту, дызельнага паліва і бензіну ў кірунку прыпартовых станцый Кастрычніцкай чыгункі.

Аднак, на думку в. а. генеральнага дырэктара ЗАТ «Беларуская нафтавая кампанія» Сяргея Грыба, тарыфы на перавозкі нафтапрадуктаў у парты іншых краін ніжэйшыя за расейскія нават з улікам зніжкі.

Прымаючы пад увагу розніцу ў кошце транспартавання нафтапрадуктаў праз расейскія і прыбалтыйскія тэрміналы, агульныя транспартна-лагістычныя выдаткі ў расейскім кірунку значна павялічваюцца, цытуе кіраўніка БНК агенцтва БЕЛТА. Ён таксама адзначыў «цяжкасці ў асноўных расейскіх тэрміналаў у прыёмцы беларускіх грузаў, асабліва ў зімовы перыяд. Не заўсёды ўдавалася знайсці кампраміснае развязанне з аператарамі расейскіх тэрміналаў па гарантыі захавання якасці беларускіх нафтапрадуктаў пасля перавалкі». Аднак, са слоў С. Грыба, беларускія нафтапрадукты на сталай аснове прапануюцца да рэалізацыі праз парты Паўночна-Заходняга рэгіёну РФ. З улікам высокага кошту лагістычных выдаткаў пакупнікі аддаюць перавагу набываць нафтапрадукты праз парты краін Балтыі.

З беларускага боку тут няма нічога асабістага – толькі бізнэс. БНК як асноўны экспарт прадукцыі беларускіх НПЗ імкнецца да максімальнай эканамічнай эфектыўнасці ад рэалізацыі нафтапрадуктаў на сусветных рынках. У сваю чаргу расейскі бок заклапочаны сваімі даходамі, імкнучыся акупіць інвестыцыі ў будаўніцтва нафтаправодаў БТС-1 і БТС-2 і тэрміналаў у парты Прыморска і Усць-Лугі ў Ленінградскай вобласці. Самі расейцы ўжо адмовіліся ад перавалкі нафты праз парты краін Балтыі, а цяпер дамагаюцца таго ж ад беларускіх партнёраў па ЕАЭС.

Інструменты для гэтага маюцца. Напрыклад, старэйшы кансультант Vygon Consulting Аляксандр Былкін у каментары ТАСС заявіў, што беларускія экспарцёры могуць страціць да 150 млн USD пры пераарыентацыі сваіх паставак з прыбалтыйскіх марскіх тэрміналаў на расейскія пры разліку паводле агульных тарыфаў за кошт больш доўгага транспартнага пляча. Зрэшты, гэта толькі блізу 10% страт бюджэту РФ ад бязмытных паставак нафты ў Беларусь. Таму А. Былкін мяркуе, што ўмова аб выкарыстанні расейскай транспартнай інфраструктуры для беларускіх НПЗ цалкам абгрунтаваная для падаўжэння існага фармату бязмытнага экспарту сыравіны. Такое абавязацельства можа быць уключанае ў міжурадавае пагадненне аб пастаўках нафты і нафтапрадуктаў.

Тым часам міністр энэргетыкі РФ Аляксандр Новак паведаміў на днях журналістам, што пагадненне паміж Расеяй і Беларуссю дапускае магчымасць паставак расейскай нафты ў аб'ёмах, меншых за названыя ў індыкатыўным балансе 24 млн т. «У рамках урэгуляваных узаемастасункаў ёсць пэўныя магчымасці, у тым ліку пастаўляць нафту ў меншым аб'ёме, – адзначыў міністр. – Але пры гэтым гэтая доля магчымая да рэалізацыі нашымі беларускімі партнёрамі».

Згодна з балансам, Расея пастаўляе ў нашу краіну 24 млн т, з якіх 18 млн накіроўваецца на айчынныя нафтаперапрацоўчыя заводы, а 6 млн т могуць экспартавацца як не рээкспарт. Аднак у адпаведнасці з Пагадненнем паміж Урадам Рэспублікі Беларусь і Урадам Расейскай Федэрацыі аб захадах урэгулявання гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва ў галіне экспарту нафты і нафтапрадуктаў, у рэд. пратакола ад 2017.04.13 г, у індыкатыўных балансах павінны ўлічвацца аб'ёмы расейскай сырой нафты, прызначанай для Беларусі, з 2017 да 2024 гг - 24 млн т штогод трубаправодным транспартам. Кірункі выкарыстання гэтай нафты ў 2017-2019 гг вызначаюцца ў індыкатыўных балансах. Названыя аб'ёмы могуць быць змененыя ў залежнасці ад тэхнічных магчымасцяў магістральных нафтаправодаў не больш чым на 2%. Пры гэтым аб'ёмы нафты, якая пастаўляецца з РФ у Беларусь, могуць быць павялічаныя, пачынаючы з 2021 года пры ўзгадненні паміж бакамі. Акрамя таго, красавіцкім пратаколам з Пагаднення была выключаная ўмова аб пастаўках нафтапрадуктаў, якія вырабляюцца на беларускіх НПЗ з расейскай нафты, на рынак РФ.