Ваўкоў баяцца – у Воршу не ездзіць

Чаму праблема райцэнтра за гэтай уладай не можа быць развязаная.

13 жніўня Лукашэнка паставіў міністра прамысловасці перад выбарам: турма ці Ворша. Пагадзіцеся, слабая рэклама для рэгіёну, хоць, улічваючы, што ў Воршы знаходзіцца ВК №8, якая славіцца на ўсю краіну, піша ў артыкуле на сайце «Наша меркаванне» Аркадзь Несцярэнка.

Надоечы Ворша стала свайго кшталту палігонам для новай рэгіянальнай палітыкі Менска. У гэтым кантэксце трансфер міністра прамысловасці Віталя Воўка, якому кіраўнік паставіў «двойку з мінусам», з Менска ў Воршу, ужо не здаецца наватарскім. Наадварот, гэта заканамерна, улічваючы, што развіццё рэгіёну ў прынцыпе не магчыма змяніць. А значыць, сталічным чыноўнікам трэба быць гатовымі да нечаканай змены месца працы.

Чаму? Таму што праблема Воршы, як і дзясяткаў і сотняў іншых маленькіх гарадоў на ўсходзе Беларусі не ў «мадэрнізацыі» аднаго канкрэтна ўзятага прадпрыемства. Тое, што за год урад, адміністрацыя Лукашэнкі і мясцовыя ўлады не змаглі рэканструяваць Аршанскі інструментальны завод, толькі падкрэслівае ўзровень бяссілля ўладаў, як на нізавым, так і на верхнім узроўнях. Бог з ім, з заводам.

Праблема нумар адзін для Воршы, як і для ўсяго ўсходу Беларусі цяпер – гэта дэмаграфія. Я ведаю, аб чым я кажу. Я быў у Воршы 15 гадоў таму, 10 гадоў таму, і я быў у Воршы месяц таму. І што самае смешнае, Лукашэнка таксама быў у Воршы 10 гадоў таму, і ён быў там 13 жніўня. Гэта значыць, мы абодва можам параўнаць развіццё рэгіёну ў сярэднетэрміновай перспектыве, убачыць дынаміку. І праблема міністра Воўка не ў тым, што ён не пабудаваў новы завод на месцы руінаў. Праблема Воўка, адміністрацыі Лукашэнкі і рэгіянальных уладаў у тым, што яны не бачаць і не могуць бачыць дынамікі развіцця. Лукашэнка яе бачыць, гэта значыць ён бачыць адсутнасць дынамікі. Але гэта ўжо нічога не мяняе.

Я паўтаруся яшчэ раз. Галоўная праблема ўсяго усходу Беларусі ў тым, што з дэмаграфічнага пункту гледжання гэта яма, якая паглыбляецца з кожным днём. Насельніцтва з'язджае з Воршы, горад паўпусты, калі мы параўнаем яго з той Воршай, якая была 5-10 гадоў таму. Вазьміце кожны горад на ўсходзе Беларусі – карціна будзе дакладна такая ж. І што важна разумець, статыстыка аб насельніцтве тут не працуе. Людзі прапісаныя, лічбы ёсць, а кватэры стаяць пустыя. Няма эканамічна актыўнага насельніцтва, яно з'язджае на заробкі ці пераязджае ў сталіцу. І калі Белстат паказвае, што фактычная беспрацоўе вышэйшае за афіцыйнае ў 11 разоў, няўжо хтосьці мяркуе, што гэта не адбіваецца на дэмаграфічнай сітуацыі? І так, з Белстатам даўно трэба замяраць не толькі фактычнае беспрацоўе, але і фактычную дэмаграфію.

Дарэчы, 90 новых рабочых месцаў, якія нам у канцы мінулага года абяцалі ўвесці на Аршанскім інструментальным заводзе, таксама не развяжуць праблемы. А праграма мадэрнізацыі інструментальнага завода складае Br48 млн. Гэта 23 млн даляраў для 90 новых рабочых месцаў, гэта 255 тысяч даляраў за 1 працоўнае месца на Аршанскім інструментальным заводзе. Хто-небудзь уяўляе сабе, у якім стагоддзі гэты завод выйдзе ў нуль? Хто-небудзь наогул ведае, што там робяць на гэтым заводзе? Там робяць утулкі для фрэз і свідравальныя патроны! Там не робяць спадарожнікі і не робяць дэталяў для Тэслы, на жаль. І я цяпер не іранізую, а разважаю цвяроза, хтосьці ў апараце ўрада сур'ёзна мяркуе, што ў 2018 годзе маладыя людзі ў Беларусі хочуць працаваць фрэзероўшчыкамі? Хай нават ведаючы, што іх працоўнае месца каштавала дзяржаве чвэрць мільёна даляраў. Ці гэта працоўныя месцы для старэйшага пакалення? Тады мы зноў вяртаемся да галоўнага – да дэмаграфіі!

Дэмаграфічная праблема не развязваецца рэканструкцыяй інструментальнага завода, які сам па сабе маральна састарэў. Можна сказаць больш: ні рэканструкцыя, ні мадэрнізацыя, якіх бы то ні было прадпрыемстваў, у прынцыпе, не могуць развязаць праблемы Воршы.

І тут мы падыходзім да галоўнага – да выніку ўсёй рэгіянальнай палітыкі адміністрацыі Лукашэнкі з 1994 года – рэгіянальная ўлада, на жаль, ужо не ў стане нармальна рэалізаваць ніводзін праект. Няма ні ініцыятывы, ні жадання. У 2018 годзе мы прыходзім да таго, з чаго пачалі.

Я скажу банальную рэч, але без увядзення інстытута выбараў рэгіянальнай улады ніякая рэканструкцыя і мадэрнізацыя нічога не зменіць. Рэгіянальная палітыка, якая будуецца паводле прынцыпу прызначэння «мэраў» з іншых гарадоў, каб яны не мелі карупцыйных сувязяў на месцах, вядзе да таго, што галоўнай задачай, якую кіраўнікі рэгіёнаў ставяць перад сабой, становіцца максімальна хуткае асабістае ўзбагачэнне (гл. кейс старшыні Салігорскага райвыканкама). І вынік такі – кіраўнік райвыканкама ведае, што ва ўмоўнай Воршы ён адбудзе 5-10 гадоў і паедзе да сябе дадому. Ён не жыве ва ўмоўнай Воршы, а адбывае тэрмін, каб потым пераехаць у Менск. Дык чаму ж насельніцтва рэгіёнаў павінна думаць інакш? Насельніцтва малых гарадоў кіруецца дакладна такой жа стратэгіяй.

Адсутнасць асабістай адказнасці і асабістай зацікаўленасці ў развіцці рэгіёну з боку рэгіянальных уладаў спараджае не толькі эканамічную і сацыяльную дэградацыю, але ў выніку вядзе да дэмаграфічнай катастрофы. Пры захаванні бягучай тэндэнцыі, рэканструкцыі заводаў, у прынцыпе, у сярэднетэрміновай перспектыве будуць наогул не патрэбныя. Будзе проста няма каму там працаваць, бо тыя, для каго ствараюцца гэтыя працоўныя месцы, выйдуць на пенсію.

І яшчэ пару слоў пра палітычную адказнасць. Безумоўна, за крах праграмы развіцця Воршы нясе адказнасць не спадар Воўк, а адміністрацыя Лукашэнкі, якая выбудоўвае рэгіянальную палітыку апошнія 24 гады. Паводле слоў эканаміста Яраслава Раманчука, мы з 1994 года ходзім па коле. Пачалі з ручнога кіравання і лозунгаў «Запусціць заводы» – прыйшлі да ручнога кіравання і зноў запускаем заводы.

Таму Бог з ім з Аршанскім інструментальным, міністру (можа ужо былому) Воўку можна не перажываць. Як-небудзь ён адбудзе сваю высылку і вернецца ў Менск. А на яго месца прыйдзе іншы дырэктар, таксама з Менска. Тым больш у крэсле дырэктара, усе ж, напэўна, лепш, чым у ВК №8.