«Нямецкая хваля»: Чаму маладыя беларусы не хочуць ісці ў войска

Узмацненне жорсткасці наўрад ці зробіць тэрміновую службу больш прывабнай.

У Беларусі дагэтуль захоўваецца усеагульны вайсковы абавязак. Маладыя людзі ва ўзросце ад 18 да 27 гадоў павінны прайсці службу ў войску, тэрмін якой для розных катэгорый прызыўнікоў складае ад 6 да 18 месяцаў. Сярод асоб прызыўнога ўзросту ёсць тыя, хто не можа дачакацца, калі надзене пагоны. Стае і такіх, хто не хоча служыць - не зважаючы ні на бонусы ад уладаў, ні на карныя захады. І тым, і іншым, зацікавілася Міністэрства абароны Беларусі, якое прызнала, што пры правядзенні чарговага набору ўзнікла праблема з недастатковай колькасцю навабранцаў.

З аднаго боку, Мінабароны выступіла з ініцыятывай (узгадняецца з іншымі ўстановамі), каб тым, хто адмовіўся ад службы "без законных падстаў", было ўведзенае абмежаванне ў прыёме на працу і дзяржаўную службу, а таксама каб ім - у выпадку няяўкі на мерапрыемствы набору - часова было забаронена пакідаць Беларусь. З іншага боку, вайсковая ўстанова кажа аб павышэнні грашовага забеспячэння "тэрміновай службы", наданні ім ільгот пры паступленні ў ВНУ, уключэнні тэрміновай службы ў мінімальны страхавы стаж і г. д.

Усіх суразмоўцаў, якія падзяліліся з "Нямецкай хваляй" сваімі гісторыямі на ўмовах ананімнасці, аб'ядноўвае адно - яны не хочуць ісці ў беларускае войска і пазбеглі атрымання пад распіску позвы аб наборы.

Мікалай хоча быць побач з сям'ёй і вучыцца

"Паводле спецыяльнасці я праграміст, "у рэжыме (няўлоўнага. - Рэд.) Джо" ўжо чатыры гады, за гэты час дадому да бацькоў, дзе я не жыву, толькі аднойчы прыйшоў участковы з намерам уручыць мне позву. Ну і пару разоў тэлефанавалі", - дзеліцца Мікалай. Позву з ваенкамата ён не атрымліваў, на месцы прапіскі не жыве, у арганізацыі, дзе працуе, няма адказнага за вайсковы ўлік. "Я хачу быць побач з сям'ёй, вучыцца, не страціць добрую працу, якой пасля войска можа і не быць", - тлумачыць Мікалай.

Ён мяркуе, што не ўхіляецца ад набору: "У заканадаўстве ёсць пралазы, якія дазваляюць абысці тэрміновую службу не толькі з прычыны стану здароўя. Ніякія змены правілаў набору, нават беспрэцэдэнтныя жорсткасцю меры, не прымусяць мяне пайсці ў войска". Са слоў Мікалая, ён "убачыў, што такое войска знутры, выпадкова, і пазбегнуць яго стала самамэтай, каб не падарваць здароўе праз нізкую якасць жыцця жаўнераў тэрміновай службы".

Цяпер, са слоў Мікалая, яго якасць жыцця праз войска не пагаршаецца: "Ніколі не парушаю грамадскі парадак, праводжу тэхагляд машыны, нават удалося атрымаць пасведчанне на кіраванне матацыклам і паспяхова ім кіраваць у маім статусе. Не свячуся там, дзе не трэба. Да 27 гадоў мне засталося вельмі няшмат".

Выезд з Беларусі ў Еўропу праз Казахстан

Зусім іншую гісторыю распавядае Вальдэмар, днямі яму споўнілася 27 гадоў, што, адзначае ён, "аўтаматычна выратавала ад ботаў, але папярэднія некалькі гадоў ладна папсутыя". На адрасе прапіскі Вальдэмар не жыў, позваў не атрымліваў. Але праблемы здаганялі на кожным кроку - у банках, паліклініцы, пры працаўладкаванні і нават на пошце. Давялося ўцягваць у развязанне праблем сяброў і сваякоў.

Выезды за мяжу, прызнаецца Вальдэмар, - гэта наогул катастрофа: "Праз Расею і Казахстан і толькі на аўтамабілі. І толькі потым у Еўропу і гэтак жа назад. Але хавацца гатовы і далей, мяне могуць заклікаць на вайсковыя зборы, буду пазбягаць іх усімі спосабамі". Маладзён падкрэслівае, што шануе "гадзіны і месяцы свайго жыцця значна больш, чым дзяржаву, якая адпраўляе людзей марнаваць свой час на афарбоўку травы і адбельванне ўнітазаў". Ён мяркуе, што павінны служыць "тыя, хто хоча, у нас такія людзі ёсць".

Уладальнікаў пашпартоў серыі РР здымаюць з вайсковага ўліку

Сярод тых, хто не хоча праходзіць тэрміновую службу - уладальнікі пашпартоў серыі РР, іх могуць атрымаць (толькі з дазволу ваенкамата) беларусы з дазволам на жыхарства ў іншых краінах. Як паведаміў актывіст грамадскай ініцыятывы цэнтр правоў прызыўніка Кірыл Пятрэнка, хлопцаў, якія маюць пашпарты серыі РР здымаюць з вайсковага ўліку.

"Я з'ехаў з Беларусі ў 18 гадоў у адну з краін ЕЗ, спачатку вучыўся, цяпер працую. На радзіму прыязджаю рэдка, пару гадоў таму без праблем аформіў пашпарт серыі РР", - пацвярджае Алесь. Іншы суразмоўца, уладальнік такога ж пашпарта, распавёў, што надоечы яму споўнілася 25 гадоў: "А калі мне было 24 вайсковы камісарыят, які стаміўся бегаць за мной, сам прапанаваў зрабіць пашпарт РР, калі я быў за мяжой. Мабыць, не хацеў псаваць статыстыку, і яму надакучыла штотыдзень распытваць пра мяне бацькоў. Аднойчы бацьку нават выклікалі ў вайсковы камісарыят".

Між тым, паказвае Пятрэнка, законам не вызначаны падставы ні для выдачы вайсковым камісарыятам дазволу на атрыманне пашпарта серыі РР, ні для адмовы ў ім. Усё аддадзена на водкуп саміх вайсковых камісарыятаў: "Няма гарантый, што дабро атрымае нават навабранец, які ўжо даўно жыве за мяжой і якому дадзеная адтэрміноўка на падставе навучання там".

Беларусы, якія адправіліся на заробкі ў Расею, кажа Васіль, які прыехаў на адпачынак на радзіму, пра пашпарта серыі РР наўрад ці задумваюцца. Сам ён позву не атрымліваў, працуе ўжо некалькі гадоў на будоўлях у розных расейскіх гарадах, упэўнены, што "калі ты не палітычны актывіст, то шукаць на прасторах велізарнай суседняй краіны цябе ніхто не будзе". А за мяжу, акрамя Расеі, найбліжэйшы час Васіль не збіраецца.

Што не так з наборам у войска?

Пастанова ігнараваць атрыманне позвы цягне мноства невыгод, пазбегнуць якіх камусьці атрымліваецца хутчэй, дзякуючы збегу абставін, падкрэслівае Кірыл Пятрэнка. Паводле ягоных слоў, як правіла, "няўлоўныя Джо" не могуць афіцыйна працаваць, кіраваць аўтамбілем, жыць на месцы рэгістрацыі. Акрамя таго, дадае Пятрэнка, і цяперашнія законы дазваляюць вайсковаму камісарыяту забараніць выезд за мяжу кожнаму навабранцу без адтэрміноўкі.

На думку актывіста цэнтра правоў навабранца, калі ўлады хочуць прадставіць будучыя змены ўмоў набору і службы ў войску ў выглядзе перніка, то бонусы павінны выглядаць "як раўнацэнны абмен на паўтара года службы ў войску, у якім часта на коне стаіць іх жыццё і здароўе". Пятрэнка ўпэўнены, што "дзяржаве варта задумацца, чаму моладзь не хоча служыць, і што не так з нашай нашым войскам. Узмацненне жорсткасці наўрад ці зробіць тэрміновую службу больш прывабнай".